Sonntag, 10. Januar 2016

Poezi e dhimbjes dhe e shpresës

Nga dr. prof. Bashkim Musliu

Sheremet Prokshi: "Gjyshja nga Presheva", poezi.

Sheremet Prokshi, tanimë autor i disa vëllimeve poetike, po dëshmon se poezia është përkushtimi i tij jetësor. Fryt i këtij përkushtimi është edhe libri i tij i fundit me poezi “Gjyshja nga Presheva”. Edhe në librin e fundit lajtmotiv i autorit është etnia, historia dhe bashkëkohësia, të cilat gjithnjë i sheh të gërshetuara dhe të lidhura ngushtë mes vete.
Autori përmbledhjen poetike Gjyshja nga Presheva e strukturon në katër cikle: I Gjyshja nga Presheva, II Toplica dardane (poemë), III Është e jona Çamëria dhe IV Kërkoje.
Përveç cikleve autori fut edhe disa poezi, të cilat natyrshëm lidhen me lajtmotivin e veprës. Cikli i dytë zë vendin qendror në përmbledhjen poetike Gjyshja nga Presheva.
Poemat dhe poezitë autori i organizon në strofa. Strofat në të shumtën e herëve janë katrona, por ka edhe strofa pesëvargëshe, gjashtëvargëshe, shtatëvargëshe dhe tetëvargëshe. Jo rrallë strofat kanë edhe më shumë se sa tetë vargje. Numrin e vargjeve nga të cilat përbëhen strofat autori e përcakton duke u nisur nga përmbajtja që trajton. Pjesët ku epizmi është më i theksuar se sa lirizmi, në përgjithësi, përbëhen nga strofa me numër më të madh të vargjeve.
Në përmbledhjen... ashtu siç ka strofa nga më të ndryshmet, ka edhe vargje të gjatësive të ndryshme rrokjesore. Gjatësia e vargut, në të shumtën e herëve, është në përputhje me ritmin që kërkon trajtimi i një përmbajtje të caktuar, por ndonjëherë ndikohet edhe nga synimi i autorit që vargu të jetë sa më bukurtingëllues, domethënë ndikohet nga rima. Kur autori shpërthen dhe është më i” papërmbajtur” shpërthimin e tij e shpërfaq përmes vargjeve më të shkurta, ndërsa kur rrëfimi ngre krye, vargu shtrohet dhe përbëhet nga një numër më i madh i rrokjeve. Kështu gjatësia e vargut dhe ritmi i tij varen nga përmbajtja e poezive.
Rima. Sheremet Prokshi është autor që i kushton rëndësi muzikalitetit të vargut. Rima është e theksuar pothuajse në të gjitha vargjet e tij, prandaj, ndonjëherë, autori e “sakrifikon” fuqinë e vargut për shkak të rimës. Rimari i autorit është i pasur: rima të kryqëzuara, të alternuara, rima të pasura, të varfra, por, jo rrallë hasim edhe rima të brendshme. Po theksojë se autori jo gjithmonë rimën e shfrytëzon për të krijuar muzikalitetin e vargut, prandaj rima në poezinë e tij mund të ketë edhe rol semantik.
Sheremet Prokshi shkruan kryesisht poezi për fëmijë, por jo rrallë figurshmëria e vargut, aludimet, alegoria, po edhe simboli, bëjnë të mundur që poezia e tij të lexohet, të përjetohet dhe të kuptohet ndryshe nga lexuesit e vegjël e ndryshe nga të rriturit. Elementet e sipërtheksuara bëjnë që poezia e tij në dukje të parë për fëmijë, të jetë poezi edhe për të rritur.
Gjyshja me të cilën autori sikur dialogon pothuaj gjatë gjithë përmbledhjes, mund të shihet edhe si simbol. Ajo simbolizon rrënjët, traditën, përvojën jetësore, ndërkaq për lexuesit e vegjël ajo thjesht është një gjyshe që vuan kur migrojnë të rinjtë; që vuan kur kujton humbjen e më të dashurve në luftë; që këshillon dhe u bën thirrje të rinjve që të qëndrojnë në vendlindjen e tyre, në atdheun e tyre. Përmes vallëzimit të gjyshes në një dasmë, jep traditën e Preshevës, traditë kjo që nuk është thjesht traditë e vallëzimit, por lashtësi dhe themel i së ardhmes së këtyre trojeve. Gjyshja është nga Presheva, por ajo mund të jetë nga cilido territor i atdheut tonë që rrezikohet t’i tretet përgjithmonë.
Në përmbledhjen e tij Sheremet Prokshi trajton edhe kurbetin ( ai sikur e ndien me intuitën e poetit largimin e të rinjve që është çështje aktuale këto ditë). Dramën e kurbetit e jep, jo përmes mallit të atyre që janë larguar nga vendi, por përmes dhimbjes së nënave, gjysheve që i djeg malli për djemtë dhe nipat. Malli i madh bën që ato, si thuhet me një këmbë në varr, të marrin rrugën e gjatë për ta shuar mallin për bijtë e tyre. Ato në ninullat e tyre shfaqin dëshirën e madhe që vajzat e tyre të bëhen nuse në vendin e tyre e jo të ikin nga atdheu:

Nina-nina Shotë
Antigonë moj Xhevë
Të bëhëni nuse 
Këtu në Preshevë.

Autori, me dhimbje, na e sjellë në kujtesë fatin e Toplicës e të Çamërisë, të cilat i ndjen si pjesë të atdheut, në mënyrë që fatin e tyre të mos e kenë pjesët ku shqiptarët ende janë shumicë. Thirrja e poetit, përmes Gjyshes, është thirrje që synon rizgjimin në mënyrë që të mos përsëritet fati tragjik që na ka shoqëruar gjatë historisë kur “ Lumi mbushej me trupa / Të prerë copë më copë” . Për të shmangur këtë fat tragjik, nga varri, flasin trimat e dikurshëm.
Temë tjetër që e shqetëson poetin është edhe rreziku i humbjes së identitetit, theksimi i tepërt i vetëdijes fetare që, viteve të fundit, po e karakterizon shoqërinë tonë:

Thoshte, çdo arab 
E kemi vëlla
Kryeqendra i kemi
Mekë e Ankara.

Në përmbledhjen Gjyshja nga Presheva autori, kur flet për të kaluarën, por edhe kur flet për të tashmen, synon të ndikojë në vetëdijen e lexuesve të tij. Ky ndikim është në funksion të ardhmërisë më të mirë.
Sheremet Prokshi me profesion është mësues. Ai në poezinë e tij flet si poet, por, jo rrallë, në vargjet e tij garojnë, se cili do të ketë fjalën kryesore: mësuesi apo poeti.

Dienstag, 5. Januar 2016

Naxhije Doçi - Poezi


Naxhije Doçi   

VLORA HEROIKE
(Nëntori Jubilar- 2012)

Vlora heroike, beden i kohës
me mallin historik që gufon
përtej baladës së shekullit 
ku Ismail Qemal Bej Vlora 
vizionari i pamposhtur i lirisë
dhe Isa Boletini 
trim i Dardanisë
para njëqind vjetësh,
më 1912 
shpalosën Flamurin Kuq e Zi 
për Pavarësinë e Shqipërisë. 

Nëntori Jubilar - 2012 
valomë e pamposhtur nga motet
me ndjenjësi brezash në përtëritje 
si kurorë e etur madhështie 
për të vërtetën e shtrembëruar
stinëve me zezona trishti.
zanafillës së etur nga përmallimi.

Në dheun lashtor të trashëguar, 
padrejtësisht me copëtime në harta,
në bjeshkë e në vërri
skaj më skaj, 
në tokë e në det
frymon vetëm kuq e zi.

Në Vlorë tok e gjithë shqiptaria 
nga Republikë e Kosovës 
dhe krejt tokat shqiptare 
një shekull ndarë e përqarë 
me egërsi e dredhi të paparë
nga pushtuesit fqinjë grabitçarë.
Hapakrahjeve të ëndërruara
tok edhe diaspora e shpërndarë 
anëve të ndryshme të globit. 

Nëpër shi e fërfëllizë bore
marshojnë me vrulle shëmbëllimi
këmbë e në kalërime të çmendura 
veshur në tirq e kaparana 
plisin në kokë krejt bardhësi
si në kohët e jehut krenar,
të Gjergj Kastriotit të Madh legjendar,
për të mbërritur në Vlorën e Muzave,
në frymëzimin e blerimit të vjetër
që të kujtohet me pietet 
Shqipëria Njëqind Vjet-Shtet

Në gjurmim përmasash të derdhura 
vetëdija në pikturim hirësie
me jeh të dëlirë dashurie,
mëtim i krisur nga flakërimi 
në thyerje barrierash të kufijve 


TANI TOK E DUAM JEHUN TËND
(Gjyshit gur i palëkundur)

Fjala e Tij urtësi e logut
gur i palëkundur 
mbi madhështinë e kullës. 
Eklipseve të nemura të dheut mëmë, 
kur rrethohej kulla 
me egërsi djajësh të shkalluar ,
dragua kohësh me besë e zemër 
në shembje robërish të pakuptimta
mbi themelet prush. 
E nesërmja sfond baladash të hirësisë
në horizontin e frymimit të bardhë. 

Në rrethimin e Tij,
për shkëputje historish të lidhura,
dashuritë vig i palëkundur
damarëve të kallur të kullës,
shkëmbinj epokash bëheshin 
në theqafje lëbyerësish të nemur, 
Ai dhe Kulla moshë e fat të njëjtë. 

Gjyshin me etje të pashuara
për këngën flamur-shkab
e njoha vetëm nga kujtimet e ruajtura
për bëmat heroike në begatim të historisë 
dhe nga fotografia e varur në mur,

Nuk e përjetova kurrë 
ngrohtësinë e fjalës së Tij,
as flokët kurrë nuk m’i përkëdheli
mëngjeseve të bardha të dritës. 
Ëndërr e djegur mbetej përherë 
nëpër kohë
pikëtakimi i brezit me brez,
se luftërat për liri 
në trashëgiminë shkrirë në lashtësi
i shkallmonin gjenezat.
Krenaria për të purpur i pashuar
që zemrën ma ndez
me besë e shpresë.  

Para permendores së gurtë
ngritur në kopshtin djegur përmallimit
(që ta kishim sa më afër prehjen e Tij
ndër kontraste të hidhura stinësh)
me Gjyshin gur i palëkundu
imazh sublim në tela lire, 
bisedoj me frymëmarrje të qetësuar
për zgjim ndërgjegjesh tona të fjetura 
në vlerësim historish të kallura
me hukamë dëlirësie.
Në mermer të bardhë shtova epitafin:
“Tani tok e duam jehun tënd”.



JETËSHKRIMI IM

U linda në kullën e gurtë të bajrakut
rrëzë Gardhinës plakë 
me pirgje shekujsh në pamundësi numrimi 
dhe gjysh e stërgjysh rënë ndër beteja
për tokë dhe rrënjëthella mëtimi 
pellazge-ilire-shqiptare. 
Përmallime të zjarrta kam për ta.

Gjuhën ma mësoi shqiponja e moteve
me bekimin e zotave të mij të parë
pasha tokë e qiell!
Gjyshja në sofrën e shtruar të bujarisë
përbehej me hirësinë e falënderimit
edhe pasha bukë e kripë e dritë e diell!

Është vullnet i shkruar i Zotit,
thënie kur qesh lindur unë,
me refrenin pastë fat në jetë 
më bekuan.

Megjithatë, 
në shpirtin virgjëror apokalips. 
Nuk kishte krismë pushkësh në traditë 
kur gëzoheshin edhe trerët e kullës
për përtëritjen e mirëfilltë të rrënjëve.
Në vetëdijen e tronditur eklipsesh
shtiza e bajrakut 
në pritje të dorës së trimit hirmirë
për beteja të reja 
që nuk kishin kurrë të ndalur
mbi dheun lashtor të dëlirë.


UNË JAM NË RRËNJËT E MIA

Rrugëve me kalldrëm 
të qytetit rrëzë kalasë 
shenjtëruar me mote bujshmërie
shtresat e historisë sime 
janë me dallime
secila më e hidhët për vjetërsinë time.
Por unë jam aty 
ngulitur thellësisht 
me rrënjët e mia,
fill e vazhdim
në palcën e gjenezës së ruajtur, 
në trungun tim të përtërirë
stolisur më bukurinë e gjuhës sime
trashëgimi pellazge-ilire.

Stuhitë e furishme 
nga kënde të ndryshme të dheut,
që vinin e shkonin në theqafje
arkitekturën time 
një grimë ndoshta edhe ma ndryshuan,
por rrënjën time kurrë nuk arritën 
për të ma trazuar.
Lashtësia ime e shtrenjtë
një jetë të tërë 
me dashuri e krenari për ty.