- “LINDI NËPËR ILIRI”. Edhe ky titull do t´i flinte poemës së bukur të shkrimtarit Sylejman Salihu, "LINDI UDHËTON PËR KOSOVË".
Shkruan: Ragip Kçiku
Sylejman Salihu nuk është i panjohur për lexuesin. Ai më 1992 e ka botuar librin “Dhjetë vjet dhunë mbi arsimin shqip të Ferizajt”, 1995 “Hiperbola në epikën popullore legjendare shqipe” dhe tani 2007 kjo e fundit për momentin LINDI UDHËTON PËR KOSOVË.
Kjo poemë, lirshëm mund të quhet edhe Lindi nëpër Iliri. Fjala lindi mund të merret edhe si emër i përveçëm, edhe folje. Folja “lindë”, është kryefolja e foljeve së bashku me simbolike që mund të merret, lindje, fenomeni që e përtërinë botën, një fenomeni që i jep botës vazhdimësinë e kjo është shumë, kjo e mbanë botën njerëzore të jetë e tillë për ta shijuar njerëzia pa të cilën nuk do të kishte as njeri.
Rruga e kurbetit!
Ç´këngë mund të ketë më të dhimbshme se këngët e kurbetit?! Kjo plagë që ishte qysh nga lashtësia dhe vazhdon të jetë e tillë edhe sot e kësaj dite. Janë të rralla në letrat shqipe rrëfimet që realizohen në prapashikim (retrospektivë).
Është folur shumë për suksesin e romanit “Gjenerali...” të Kadaresë i cili është shkruar në këtë formë; dy rrëfime të përnjëhershme në një vepër. Si duket pikërisht kjo formë e të rrëfyerit, prapashikimi është shumë tërheqëse për lexuesit. Po në prapashikim janë të shtjelluara: PRINCESHA ARGHIRO e Kadaresë, romani KOMISARI MEMO i Dritëro Agollit dhe KËNGA E FUNDIT E BALËS nga Gavril Dara i Riu.
Kësaj radhe S. Salihu lexuesit shqiptar i ofroi një poemë tërheqëse për fëmijë ku përveç mësimeve historike gjen edhe mësime nga arti dhe edukata etj. Njihen pakë tituj për fëmijë në letërsinë shqipe që të jenë shkruar në formë poeme.
Poetika e poemës në këtë rast zhvillohet përmes dialogut; i cili është edhe ciceron i të birit dhe bashkëbisedues përmes pyetjeve të Lindit që dalin si rrjedhojë e rrëfimeve të babait dhe kureshtjeve që ngjallë dialogu, shpeshherë dhe i monologut të babait në heshtje. Babai është cicëroni me vaj në buzë. Vuajtja e babait gjatë rrëfimit është shkak i historisë sonë të dhimbshme sepse për shkakun se udhëtojnë në tokat e të parëve tanë të cilat dikur vlonin nga luftërat për mbrojtjen e atdheut. Shkëlqenin nga luftëtarë, tregtarë, lundërtarë dhe ushtarakë me nam.
Të rralla janë veprat me aq shumë porosi didaktike për fëmijë. “Lindi....” ma kujton “Veprën e iluministit të madh francez Zhan Zhak Ruso “Emili” por këtu në një rrafsh tjetër; në rrafshin nacional historik të rasës së cilës i takon autori së bashku me të birin.
Forma e rrëfimit është shumë i thjeshtë dhe e kapshme për moshën të cilës i përkushtohet.
Kur kemi parasysh këtë moshë pashkëputshëm më kujton poetin kombëtar Ali Podrimjen me poemën e shkruar në formën e monologut kushtuar gjithashtu të birit Lumit në poemën “LUM LUMI” sepse dihet mirëfilli që poema apo edhe çdo vepër e arritur në art, është një vepër që kalon cakun e autorit apo fatit të tij. Vepra të tilla i takojnë universit njerëzor.
Poema është e përbërë prej shtatë kapitujsh.
Në kapitullin e parë paraqitet Lindi dhe rritja e tij me gjithë uzdajën e tij fëmijërore.
Kapitujt e tjerë e përbëjnë udhëtimin dhe rrëfimin nëpër historinë gjeografinë ilire-arbërore-shqiptare.
Poeti ka ditur të zgjedhë nga përvoja e tij e madhe formën e poetizimit, mënyrën e mësimit të historisë dhe gjeografisë, bashkudhëtarit të vetë të vogël, historinë e hidhur të të parëve të tij. Histori me Pinin e me kreshnikë, me Kotorre, me Judbina e sot, pa to dhe e strukur në “Një cep të Ilirisë së poshtme” do të thoshte Mitrush Kuteli.
Është e vogël mezi duket
Në një qoshe rri e struket
........................................
Shekujt ikën
Erdhën tjerë
Iliri moj
Fatin sterrë
Gjëmë e zjarr
Dy mijë vjet
Iliri moj
Mbete shkret
Lindi...kap. III pjesa 9-10
Sot Lindi i hasë vetëm emrat e tyre dhe rrëfimet e dhimbshme të babait. Kjo ndodhë pa dëshirën e babait, kjo e lëndon prindin e Lindit aq shumë sa shpeshherë ofshamat e tij flasin vetë për dhimbjen e tragjedive kombëtare që mbanë në vete me të cilën nuk ka guxim ta lëndoi Lindin se Lindi duhet të rritet dhe është mirë të mos rritet me strese në shtalbësin e tij.
Autori S. Salihu me një vepër artistike arriti të ulet trimërisht në logun e shkrimtarëve për fëmijë në letërsinë shqipe. “Ta thurësh gardhin me një hu” do të thoshte Rexhep Hoxha i LUGJEVE TË VERDHA është punë shumë e vështirë por autori në fjalë kësaj here ia ka arritur. (Të kujtojmë se Autori ka botuar edhe veprat: Ëndërr e bukur, Lindi në Dardani, Një kuvend në Kelmend, Lumenjtë pa pasaportë dhe Gjyshja flet me metafore.
I tillë mbeti Gavril Dara i Riu, vetëm me poemën KËNGA E FUNDIT TÉ BALËS, Ishte dhe është model i poemës së bukur por, tek autori në fjalë ndryshon puna, sepse presim vepra të tjera të suksesshme të tij.
Autori i poemës në shqyrtim është aktiv dhe frytdhënës në publicistikë, shkencë dhe art.
Poema është e shkruar me një dinamikë që e rrëmben lexuesin. Dinamikë kjo që nuk mund të mos ndodhë sepse edhe kali i metaltë, ky kalë modern, me të cilin udhëtojnë at e bir është shumë i shpejtë madje shumë më i shpejtë se kuajt përrallor.
Si kalë i harbuar po ikte vetura
Linte pas qytete linte pas dhe ura
Vrulli që kish marrë, ish një vrull i ri
S´do ta ndalte vrapin deri n´Iliri
Lindi...... kap III
Ata udhëtojnë për atdhe, Kosovë e cila duket se gjithherë largohet. Këtë largim të atdheut, e bën pështjellimi i historisë shqiptare për të cilën ka marrë obligim babai patjetër t´ia mësoi të birit.
Duke udhëtuar me këtë kalë të shpejtë djali për n´atdhe babai për vendlindje m´i kujton vargjet e Mjedjës tek SHTEGTARI, se edhe Lindi me të atin është një shtegtar.
Nëpër male nëpër fusha,
pa pushu, pa xanun vend.
Përpin rrugën si arusha,
Njaj shtegtar pa gojë pa mend.
Mjedja: Shtegtari
Lindi është një viktimë e bardhë e bashkëkohësisë shqiptare në përgjithësi. Ai është i privuar të jetoi në atdhe. Ky privim në vetvete përmban një tragjedi, edhe udhëtimi i Lindit sot nëpër Ilirinë e zhbërë është gjithashtu një tragjedi.
Udhëtimi nëpër Iliri jep mundësinë e poetizimit në prapashikim dhe veprimi momental (udhëtimi nëpër atdhe).
E para, prapashikimi rrëfen të kaluarën e hidhur të Ilirisë dhe si rrjedhojë shkakton të tashmen e tillë pra, e tashme tragjike në shumë dimensione: me vend të vjedhur, të plaçkitur, copëza të ndara me kufij, me miliona mërgimtarë e tj.
Tema të cilën e ka trajtuar autori është reale, dhe ajo mund të jetë reale për gjithkënd por mënyra si e përshkruan rrëfimin autori, të bën të jetosh në dy kohëra; kohën e një kurbetçiu, edhe fatin tragjik të shqiptarëve. Sado që personazhi kthehet në atdhe, ai nuk kthehet në vendlindje se, vendlindje Lindi e ka Gjermaninë kësaj radhe si shumë të tjerë po në Gjermani dhe në vende të tjera të botës!
Kjo është tragjikja e nënkuptuar në poemë.
Lindi ende nuk mendon të shkoi në atdhe për gjithmonë sepse ai nuk i ka kushtet të kthehet prandaj ky është fat i dhimbshëm i të gjithë sivëllezërve të tij.
Historia e vendit nëpër të cilin kalon Lindi, është shumë histori e dhimbshme. Është kaq e dhimbshme sa që kur babai i rrëfen për të kaluarën shqiptare dhe brenda shqiptare, ngurron t´i tregoi për turpet ilire, arbërore, shqiptare të cilat fatkeqësisht ishin mbretër të fatit tragjik në çdo udhëkryq të saj historik.
Të rralla janë veprat që të provokojnë aq shumë sa me ta përfunduar leximin e parë, t´i kthehesh për së dyti!
Kjo ndodhë që të përsëritet shija, ajo shija që të mbetet pas ëmbëlsirës së parë dhe menjëherë kërkon të dytën.
Kështu ndodhë pas çdo libri të mire sikur është poema LINDI UDHËTON PËR KOSOVË.
________
Kumtesë e lexuar me rastin e promovimit të librit më 28 gusht 2008. në Seminarin mësuesve shqiptarë në mërgatë.
Keine Kommentare:
Kommentar veröffentlichen