RRËFIMI I GJYSHIT
( Muhaxhirëve )
kur na përzunë nga shtëpitë
u ula dhe e putha pragun
nën të fsheha ca fjalë memece.
në degë të dardhës Halilçe
në mes të oborrit
me një pe i vara kujtimet.
shpejt e shpejt e piva
një gllënkë ujë me kovë në bunar
se thonë: uji të kthen shpejt.
u ktheva nga shtëpia
ia shikova çatinë
i thashë:le të këndojë qyqja mbi ty
derisa të kthehemi.
te guri i xhenazes
shkrova me gisht të përgjakur
lamtumirën për varret e të parëve.
të gjashtë kallinjtë e grurit në cep të arës
që nëna i pat lidhur me pe të kuq për bereqet
i putha tri herë.
një kokërr prej tyre e futa në gojë
ta shijoj edhe një herë shijën
e bukës së arave të Topliccës.
me hapa që rëndoheshin nga dhembja
e nisëm vuajtjen e pafund
shtigjeve të panjohura të jetës.
kush s`e dinte se ku do te na ndaleshin lotët
a në Urë të Gallatës
a në shkretira të Anadollit
a përtej Urës së Qabesë
a……ku ta di se ku.
NË TOPLICË E NË LLAP
(gjyshit tim, në stilin kadarean)
djepi në breg të Toplicës
varri në breg të Llapit
nëntëdhjetë e nëntë kodra
midis djepit e varrit
djepi në breg të Toplicës
varri në breg të Llapit
nëntëdhjetë e nëntë vuajtje
rruga e gjatë e pakthimit.
djepi në breg të Toplicës
varri në breg të Llapit
nëntëdhjetë e nëntë kujtime
që s`harrohen kurrë.
MOLLA E KUQE
natë është
ëndrrës ia fal shpirtit
dhe nisemi
nën hijen e Mollës së Kuqe
ngjyrosim zërin me dhembje
nëpër tela të shpirtit
përbirojmë një baladë
plot dhembje
plot vuajtje
plot lot
për muhaxhirët.
BISEDË ME GJYSHIN NGA AMSHIMI
Sa herë i bien gjethet Mollës së Kuqe
Në shpirt më hapet nga një plagë
Edhe këtu në amshim
Nga një shekull mall ma vërsho varrin
Më thotë gjyshi nga amshimi
S’di ku më ka mbetur varri i gjyshit
E kanë mbuluar ferrat
Apo e kanë lëvruar derrat
Carani i vatrës ndoshta
Është ngulitur në dhe
Ndoshta s’e ka kapur
Çekani i ujkut
Ose ndoshta s’e ka përfshirë
Vala e Toplicës
Nëse është ngulitur në dhe
Një ditë dheu do ta qesë
Bashkë me eshtrat e gjyshit.
ADN-ja do t’i tregojë botës
Se atje është frymuar shqip.
LAKMIA E GJYSHIT
mbështetur
në një trung malli
tjerr mendimet
gjyshi
me çibuk në gojë
i kishte lakmi
një fjolle tymi
që ngrihej lart
thoshte
-e lumja kjo
e cila
mund të shkojnë
te Molla e Kuqe…!
U VONOVA TË LINDEM
Merak më ka mbetur
Të ulem në prehër të gjyshit.
U vonova të lindem
Vetëm nga kujtimet e tim eti e njoha.
15 pranvera i pati përqafuar
Në brigjet e lumit Toplicë
15 lule i pati këputur
Për t’ua vënë kurorë
Luleve me shqerra
Që ja miklonin shpirtin djaloshar
Mall e kam rrëfimin e tij
Për Sinanin e Dragushës
Që ja pati mbushur barkun barot
Çaushit turk
Kur krisi pushka te xhamia.
Sikur e ndiej zërin e gjyshit
Duke më treguar për nënën e Sinanit
Se si ja puthte plagët në ballë
E ja bënte hallall gjirin që ja kishte dhënë.
E sikur të mos isha vonuar të lindem
E ta kisha përjetuar atë prehr
E të dëgjoja nga goja e tij
Të gjitha këto rrëfime.
Edhe mallin për arat e Toplicës.
M U H A XH I R Ë T
( Poemth)
( Gjyshit tim i cili bashkë me qindra e mijëra shqiptarë nga më se 720 fshatra e disa qytete prej Mollës së Kuqe e këndej u përzunë nga forcat serbe brenda viteve 1877–1881) .
ulem në breg të Llapit
rrëshqas me sy
mbi valëzat e lumit
dhe qeshem nga pak
me lojën e tyre
se si ato mundohen
ta zënë njëra tjetrën
si mendimet e mia
që në ato çaste
më ishin trazuar
e si në ëndërr
fytyra e gjyshit më shfaqet
disi sikur e shoh
të ulur në breg të Toplicës
duke i shiquar valët e lumit
dhe valët e jetës
e di se aty i pati tjerrur
ëndrrat e para të fëmijërisë
dhe sigurisht aty i patën lindur
shkëndizat e para të dashurisë
në ato vashat që plot naze
i ruanin delet në livadhe
buzë Toplicës
dhe me kurora lulesh në krye
ia miklonin shpirtin djaloshar
dhe ku ta di sa ëndrra
e patën bartur në krah gjyshin
si ëndrrat e dashurisë së parë më
pastaj një ditë
erdhën të birtë e satanës
dhe ua prenë
dashuriçkat
edhe atij
edhe luleve buzë lumit
të cilat deri atë ditë
fluturoni mbi krahët e ëndrrave
dhe ëndërronin të bëheshin nuse
me ylber në faqe
por të birtë e satanës
me fytyra të çakardisura
i ndoçën
dhe i rrahën
dhe i dogjën
dhe i përzunë
dhe i vranë
dhe i shanë
dhe në rrugë të pa rrugë i qitën
e ata
ecën e ecën e ecën
pa rrugëtim
pa cak
dhe lodheshin
dhe stërlodheshim
dhe binin
dhe mbetnin
dhe s`çoheshin
dhe të tjerët
ecnin e ecnin e ecnin
dhe dikush mbetej
s`di se ku
e në vend të varrit
me borë i mbulonin
me gjethe
pa qefin
pa tallkin
kush s`kishte kohë
as t`i qante
as t`i varroste
se satana ma fytyrë të çakardisur
e me sy të çartur
i ndiqte në hap
dhe ata
ecnin e ecnin e ecnin
në kolona
në grupe
çdo kund shihni ujqër
me dhëmbnë të përgjakur
dhe ecnin e ecnin e ecnin
e kush binte
mbetej
pa varr
pa tallkin
pa qefin
dhe ecnin e ecnin e ecnin
dhe kalonin një kodër
të dytën
të tretën
të…
të birtë e shqipes
stërnipërit e ilirve
satana i ndiqte nga vatrat
e! sa shumë ishin
gjashtëqind
shtatëqind
njerëz?
jo
aq fshatra ishin
ndoshta edhe më shumë
njerëz
shumë
shumë kishte
me qindra
me mijëra
burra
pleq
plaka
gra
fëmijë
çanin rrugën e parrugë
dhe thërrisnin
o! a erdhën ata të Mollës së Kuqe
ata të Nishit
ata të Pllanës
ata të Dragushës
ata të Bllacës
ata të Kushumlisë
ata të…
ata të…
ata të…
dhe bartnin mbi supe
lodhjen
vuajtjen
dhembjen
dhe ecnin e ecnin e ecnin
dhe ndaleshin
s`ndaleshin
dhe pushonin
e s`pushonin
dhe i lagte sçota
dhe i rrihte veriu
dhe i mbulonte bora
njerëzit
kufomat
gjurmët
një plak i Dragushës
ishte mbështetë për një lisi
u kishte thënë se
s`do të lëvizte më
këtu do ta bëj varrin
dhe kishte filluar
ta këndonjë një këngë
me lot në sy
e me dhembje në shpirt
zëri i këngës
vaj i zemrës
i këndonte atij trimit të maleve
kaçakut të Dragushës
dhe i këndonte vargjet
pa rimë askund
―Hoxh hipi në minare
xhaminë ia kanë rrethuar zaptia
zbret hoxha nga minarja
e lutë çaushin ta lë rehat
ta falë xhumanë
Sinani si bjeshka
i del çaushit përpara
i thotë׃
―unë jam kaçaku i malit
kërcen dhe zë pritë pas një varri
kërset pushka te xhamia
Sinani bën dasmë në xhami
çaushi me zapti i lajnë varret me gjak
Sinani ia çon në vend fjalën nënës
nëna ia puth në ballë lulet e plagëve
dhe ia bën hallall gjirin që ia ka dhënë
Dragusha ia këndon këngën trimit―
Lotët i takohen në mjekërr
dhe i pikun në varr plakut
të tjerët
ecnin
e ecnin
e ecnin
dhe qanin fëmijët
për bukë
për gji nëne
e nënat
gji kishin
gji s`kishin
dhe ecnin
me foshnja
të ngrira
në gji
e të ngrira
i bartnin
i bertnin
deri në vuajtje të pafund
t`i lenin s`mundnin
t`i bartnin s`mundnin
dhe pleqtë mallkonin
dhe mallkonin plakat
satanën
që i qiti në rrugë
― O zot!
ua shuaj dritën
ua vërbo sytë
ua shuaj hisën
ua digj trungun
ua hunb rrënjën
mos ju shtoftë fara
mos ju përkundët djepi
mos ju ndjeftë zë fëmije
ju çkeftë lëkura
ju kalbët mishi
ju thaftë ashti
ju plaçin sytë
ju thaftë goja
mbi ta raftë vaji
mbi ta raftë kukama
mos ju nadlshin kurrë lotët
mbi shtëpitë e tyre
vajtoftë qyqja!
II
e pastaj
ata që e përballuan golgotën
diku pas 77 kodrash
ndalin ecjen
i presin vëllezërit
ua hapin dyert
ua shtrojnë shtratin e lodhjes
ua shuajnë urinë
ua shuajnë etjen
ua ngrohin trupin
ua hapin hambaret
ua dhënë tokat
ua ndreqin kasollat
dhe ata vazhduan jetën
me dhembje në shpirt
e me mallë në zemër
për trojet
për shtëpitë
për pasutitë
për tokat pjellore
ne brigje të Toplicës
i varën emrat
e fshatrave të tyre në gjoks
dhe mendonin se një ditë
apo një tjetër
do të kthehen
e të vazhdojnë jetën
në vatrat e tyre
pranë varreve të të parëve.
III
atje n`ato fusha
atje n`ato livadhe
atje n`ato ara
atje n`ato lendina
atje n`ato male
ku më parë frymonte
vetëm jetë I L I R E
dhe të zogjve të tyre
vetëm pak më pas
zbritën nga Karpatet
të birtë e satanës
me fytyrë njeriu
e me shpiert egërsire
dhe linden shumë gjorgja
Gjorgja të zi
që shkretonin fusha
që shkretonin male
që shkretonin fshatra
që shkretonin krahina
Gjergj Elez Alia më s`ishte
t`u dalë para
dhe ai Gjorgja ë zi
më i zi se futa
i lëshoi këlyshtë e tij
si gjarpërinj helmues
të therrin të vrasin
të djegun të ndjeqin
dhe të birtë e shqipes
t`i vëjnë në bajonetë
dhe të mbjellin vdekje
në çdo hap në çdo skutë
ashtu si i kishte mësuar
nëna satanë
që vetë i pati përzënë nga Karpatet
si këlyshë bushtre
por më pas vrasjet e keqbërjet e tyre
ua mbulonte me fjalë
dhe nëpër kuvende
ua mbulonte mëkatet
dhe Evropa plakë
besë i zinte satanës
dhe në zemër të Evropës
vuajtjeve dhe vdekjeve
të zogjve të shqipes
ua bëjnë aminin
dhe Gjorgja i zi
me gjarpërinjtë e tij
i zgjërojnë krihët
deri në cep të Dardanisë
e zogjtë e shqipes
mbesin si ve të qyqes
të shpërndarë andej këndej
brigjeve të Ballkanit.
IV
e rapsodi
ua vuri në këngë
vuajtjet
― Shehri i çon fjalë mbretit
muhaxhirtë do t`i këndoj në këngë
ata të mallkojnë ty
që ua shite tokë e truall
e zogj qyqje i bëre
të mallkojnë foshnjat
që s`kanë gji nëne
të mallkojnë nënat
me gji të mbushura pa foshnja
të mallkojnë pleq e plaka
që mbetën nëpër male të pavarrosur
të mallkojnë varret
që i lavrojnë derrat
s`duan tokë e shtëpi
në shkretira të Anadollit
që ua premtove ti
ata i duan tokat e tyre
buzë Toplicës së nxehtë
ku gjyshërit e tyre
kanë lënë asht e rrasht―.
Keine Kommentare:
Kommentar veröffentlichen