E LETËRSISË SHQIPTARE PËR FËMIJË
- ”Lule për lulet – antologji e letërsisë për fëmijë 2000 – 2014”, Shoqata Mbarëshqiptare e Shkrimtarëve për Fëmijë e të Rinj, Tiranë, 2014
Nga Rrahim Sadiku
Lexova “antologjinë” “Lule për lulet”, të përpiluesëve Pandeli Koҫi, Astrit Bishqemi, Fatmir Gjestila, Riza Braholli, Vangjush Saro, Vasil Premҫi, Xhahid Bushati dhe Xhevat Syla, brenda së cilës janë përfshirë një pjesë e madhe e poetëve meritorë të letërsisë shqiptare për fëmijë, po edhe një pjesë më e madhe “poetëve” që nuk marrin vesh nga krijimtaria, nga shkrimi artistik dhe nga vlera. Aq më pak nga bota e fëmijëve. Dhe më doli se shumica nga këto lule, që përpiluesit kanë dashur t’ua servojnë fëmijëve si të freskëta e me plot nyansime pranverore, të jenë të vyshkura, të vjela kaherë dhe pjesa më e madhe e tyre tejet të vjetruara, të tejkaluara e pa asnjë arsye të gjenden në një përzgjedhje të këtillë.
Ky libër, realisht, nuk është antologji, por paraqitje e autorëve shqiptarë që kanë shkruar, që e shkruajnë ose që mendojnë se e shkruajnë letërsinë për fëmijë.
Po e nis nga Xhevat Syla, përzgjedhësit të krijimeve të shkrimtarëve nga Kosova. Kjo përzgjedhje që ka bërë ai tregon cektësinë e mendjes së tij, titullin e ligjëruesit që nuk e meriton dhe papërgjegjësinë e cila gjithmonë dhe kudo e shoqëron. Poezia e Xhevat Sylës, e përzgjedhur këtu, si edhe e gjithë poezia e këtij autori, mund të ishte e arsyeshme të botohej në ndonjë revistë, si shkrim fillesatri, por jo në një antologji,ku ai është një nga përpiluesit. Ja si e shkruan ai poezinë “Vendlindja”:
Prindërit, gjyshërit,
fara e fisi;
shtëpia, rruga,
fusha e lisi;
varret, kujtimi,
bjeshka e lumi;
loja, dashuria,
ëndrra, gjumi...
Nuk besoj se duhet të shkohet më tutje. Cili njeri që i di germat nuk do të bënte radhitje të këtillë fjalësh, me mungesë totale të frymëzimit, imagjinatës, prekjes së botës fëmijënore? Mendoj se zgjedhja e tij si përzgjedhës i krijimtarisë së poetëve nga Kosova është tallje e qëllimtë e dikujt në Tiranë me këtë pjesë të krijimtarisë sonë letrare.
Tregimi (nëse mund të quhet kështu) i Vasil Premҫit, gjithashtu një nga përpiluesit e “antologjisë”, nuk është shkruar për moshën të cilës i dedikohet kjo angtologji, ka stil gazetaresk dhe stërzgjatje fjalish e ngjarjesh dhe rrëfimi del shumë klasik, sepse nuk e intrigon me asgjë lexuesin.
Realisht, si e këtillë, kjo “antologji”, sikur të qëndronte realisht, do të duhej të ishte alarmuese për realitetin krijues të letërsisë shqiptare për fëmijë, në vitet e fundit, sepse ajo tregon degradim të thellë cilësor, tematik dhe estetik të saj. Shumica e poetëve të rinj (dhe aq të rinj) vazhdojnë të shkruajnë sikur letërsia jonë të ishte në fillimet e saj, sikur letërsia jonë ka ngecur tek bejtexhinjtë, sikur krijuesit tanë nuk lexojnë e nuk shohin se ҫka po ndodh e ҫka po zhvillohet rreth tyre e në botë. Por, lumturisht nuk është ashtu, sepse ka shumë e shumë shkrimtarë që sjellin vlera e risi në letërsinë tonë për fëmijë e që nuk janë të përfshirë këtu.
Disa shembuj se si degradohet krijimtaria shqipe për fëmijë, duke i marrë këto poezi e këta krijues si vlera antologjike (fragmente nga libri):
“Dy dhe vetëm dy janë babë e nënë,
Të kërkosh gjithë botën si ata nuk gjen...
Tre gishtërinj e drejtojnë penën,
Gishtat lozin valle, pena zgjidh problemën.”
(Adil Zeka, “Dhjetë rrahje të zemrës”), f. 16
(...Atje gjetën familjen e zhabave. Princesha Mjellmë vendosi një ligj: asnjë mjellmë nuk do të ushqehej me zhaba...”
Alketa Dervishaj, tregimi “Liqeni i zhabave” dhe ajo nuk e di se zhabave (fjalë sllave) shqip u thuhet bretkoca) f. 32
“Atë lis të rrahur nga erërat
e kam pasur mësuesin e parë në jetë
dhe mësimi i parë që më ka dhënë,
ka qenë: Qëndresa.
(Anton Papleka, “Lisi në kodër”) f. 37
“Në duart e tua
Libri sot përngjan,
Porsi pulbardhë
Mbi detin e paanë.”
(Arian Leka, “Bota e pyetjeve”) f. 42
“Kam dy vjersha në xhep
Nisem në takim letrar
Në mendje më sillen vërdallë
Cilën ta lexoj më parë?”
(Erinë Rrahmani, “Dilemë në një orë letrare”), f.75
“Iku flutura dhe bleta,
Ikën ato
Larg,
Dhe të lanë ato në gjumë,
Në një gjumë të bukur mjaltë.”
(Faslli Haliti, “Ninullë”), f. 77
“Berber... një berber për Mbretin... berber për Mbretin?” – bërtitej në ato anë.
(Fatmir Terziu, “Toka flet”, tregim dhe autori nuk e di se berberit (fjalë turke) shqip i themi rrojtar) f. 85
“Qengji në burim
Ujë pinte i qetë,
Nga larg e pa ujku
Dhe u sul shigjetë.”
(Gjikë Kurtiqi, “Ujku dhe qengji”) f. 109
“Di të dalë,
di të falë,
di të këndojë,
di të fluturojë...”
(Gjon Gjergjaj, “Mësohuni në dallëndyshen time”) f. 112
“Zogj që shtegtojnë, të tjerë që dimërojnë në vend,
Me pupla shumëngjyrëshe disa, disa me pupla të zakonshme,
Zogj që këndojnë bukur, të tjerë që turrnakin apo ҫirren;
Zogj pujesh, qytetesh, zogj oqeanesh, malesh, zabelesh...”
(Konstandin Dhamo, “Zogjtë”) f. 151
“Flamuri, flamuri,
i kuq me shqiponjë,
pranë televizorit
mua më shikon...”
(Nase Jani, “Flamuri”), f.181
“Në lagjen: “Te Ҫarshia”
po jeton Florenti,
ma mendje bizarre,
nuk ka krejt qyteti.”
(Syrja Etemi, “Maniret e Florentit”) f.245
“Një ditë Beni, në një shitore,
Bleu një laps dhe një fletore.
Me fletoren e lapsin kuqezi
U kthye Beni, vrap në shtëpi.
(Xhemë Karadaku, “Lapsi”) f. 278
Derisa ne vlerësojmë e marrim si pasuri kombëtare krijuese edhe krijime të këtilla (që janë vetëm disa nga shumësia e përpjekjeve të kota të përzgjedhësve, për të ngrehur në nivel vlere jovlerën), bëhet e dukshme se diҫka nuk është në rregull me ne, me ndërgjegjet e me përgjegjësitë tona, si njerëz e si krijuesë, si shkencëtarë e as si pjesëtarë të këtij kombi të shumëvuajtur e të rrahur vazhdimisht nga padrejtësitë e të tjerëve e më shumë nga vetvetja.
Keine Kommentare:
Kommentar veröffentlichen