Mittwoch, 26. Februar 2014

Rrahim Sadiku dhe romani "Shtetthasit"

 
Kritikë letrare
 
Roman postmodern
me vlera të rralla
  •  Rrahim Sadiku “Shtetthasit” I,II, III, roman, Zgjimi, Ferizaj, 2011

 Shkruan Ragip Kҫiku

 Që në fillim të këtij punimi e ndjej të nevojshme të theksoj se romani voluminoz “Shtetthasit” i Rrahim Sadikut të shtyn të mendosh për vendin e një vepre, si kjo, në kohë e në hapësirë. E ndjej këtë nevojë sepse ky roman është nga ato krijime që shkruhen rrallë dhe për të cilat jeta dhe rrethanat shoqërore, për të ndodhur ai, nuk paraqiten shpesh. Për krijime të këtilla artistike as ecja e kohës dhe as ngjarjet që i ndodhin një vendi e një populli, si ishte rasti me Kosovën në fund të shekullit të kaluar, ngjarje këto që i kemi të përjetësuara këtu, nuk krijohen lehtë, lumturisht. Mu për këtë mund të themi lirisht se “Shtetthasit” është roman që lidh kohë, që analizon dhe sintetizon gjithanshëm shpirtin njerëzor, që çmitizon heroin e që lë pak shpresë edhe për njeriun e zakonshëm. Kjo arrihet përmes përkushtimit krijues të autorit; përmes formave dhe gjetjeve artistike nga më të ndryshmet dhe përmes gjuhës e stilit, që kombinohen me individualitetin e personazhit, me aspektin kohë dhe me kuptimin letërsi. Të gjitha këto e tipizojnë këtë roman në radhën e veprave postmoderne, të këtij drejtimi letrar, që realisht është një lëvizje e gjerë filozofike, me kërkime të shumanshme artistike e me qëndrime shoqërore që thyejnë tabu e norma, po gjithnjë duke pasuar për bazë modernizmin. Tejkalimi i shumë kërkesave që kishte letërsia modern e shekullit të kaluar, bënë që postmodernistët të shquhen për individualitet krijues, për qëndrime të theksuara të lidhjes së artit me realitetin e imagjinatën; për relativizim të vlerave e normave shoqërore e artistike, që deri dikur ishin të paprekshme dhe për skepticizëm shumë më radikal se paraardhësit e tyre. Të gjitha këto të veçanta të postmodenizmit janë realizuar bindshëm e natyrshëm në veprën e Rrahim Sadikut.
Ashtu si thuhet në trajtesat për postmodernizmin, romani i Rrahim Sadikut po ashtu shquhet për pluralizëm krijues, për këndvështrime të ndryshme në sistemin e vlerave dhe normave njerëzore e krijuese. Me gjithçka ky roman ka bërë lëvizje të duarnduarshme kërkimesh e gjetjesh dhe lexuesi e sidomos kritiku e ka shumë të vështirë për ta definuar plotësisht dhe saktësisht tërësinë dhe të veçantat e tij. Romani ofron strukturë shumëdimensionale dhe nga ky aspekt është novator në krijimet në prozë, në prozën e gjatë saktësisht, ndër ne.
II.
E fillova këtë shkrim kritik pas leximit të një serie romanësh të botuara në gjuhën shqipe e në gjuhë të tjera, viteve të fundit; duke krahasuar vlerat dhe mangësitë e tyre, prej vetvetiu më lindi pyetja: pse kritika letrare shqipe, njohësit e rrjedhave letrare ndër ne dhe lexuesit e kanë anashkaluar dhe nuk e kanë vlerësuar ashtu si duhet dhe si e meriton romanin trevëllimësh “Shtetthasit” të Rrahim Sadikut?! Dhe më ra ndër mend se Rrahimi Sadiku është autor që nuk imponohet, që nuk i keqshfrytëzon avantazhet e tij për mundësi reklamimi dhe se ai ka bindjen që vepra duhet të bëjë jetën e saj si vlerë e jo si shtytje nga autori i saj. Kjo sikur më obligoi të shkruaja një analizë kritike për këtë roman, duke dashur kështu që të mos kalojë në anonimitet kjo vepër me rëndësi e
letërsisë sonë në përgjithësi. Aq më shumë e ndjeva të nevojshme ta bëja këtë sepse janë shkuar recensione, kritika, studime e ode për vepra që nuk e meritojnë, për autorë që paguajnë të vlerësohen sa më lart për shkrimet e tyre, shpesh edhe për vepra mediokre e pa pikë vlere. Prandaj, në këto rrethana, është tronditës, por edhe i pritshëm fakti që askush nuk e ka parë të udhës të shënojë botimin e njërës nga prozat e gjata më të suksesshme të botuara shqip viteve të fundit. E pash të udhës të shkruaj për përmbajtjen, vlerat artistike e estetike të këtij romani; për risitë karakteristike e të vazhdueshme që sjell ai dhe për gjurmët kohë e hapësirë që e përcjellin atë.
Po e theksoj që në fillim se romani “Shtetthasit” i Rrahim Sadikut është vepër tipike e guximit krijues, e shumanshmërisë njohëse dhe për nga ndërtimi, prozë tipike postmoderne. Tiparet postmoderne të kësaj vepre janë lehtë të hetueshme, sepse shfaqen natyrshëm, pa ndonjë imponim formal apo të dhunshëm. Ato tipare janë skalitur thellë e fuqishëm të cilat nga autori janë të vëna në shërbim të rrëfimit, të paraqitjes dhe individualizimit të personazheve, meditimeve, dialogëve, monologëve e ecjes nëpër kohë, duke arritur që pjesët dhe tërësia të rrjedhin bindshëm nëpër atë që formon jetën në gjithëmbarshmërnë dhe tërësinë e veprës.
“Shtetthasit” është roman për thyerjen. Në një vend, në një kohë dhe në një hapësirë ka ndodhur thyerja. Një popull i robëruar dhe një vend i shkatërruar, pas një lufte rrëqethëse, gjenden në epokën që e synohet, dëshirohet e mendohet të jetë epokë e ardhjes së lirisë dhe përparimit. Por imagjinata për lirinë dhe përballja me realitetin në liri nuk përkojnë midis tyre, madje nga dita në ditë largohen dhe tëhuajësohen. Pjesa dërrmues e njerëzve, të gjendur midis një bote kaotike e që tejkalon pritjet e tyre, fillojnë të realizojnë ëndrrat e tyre të fshehura, shpesh pa i zgjedhur mjetet e pa asnjë skrupull. Ata janë në vendin ku nuk ka më pothuaj pa asnjë normë ligjore e njerëzore, ku sikur është humbur kufiri midis realitetit dhe ëndrrës. Aty realiteti është vrasës e ëndrra më joshëse se kudo. Duan të realizojnë ëndrrat që nuk ia kanë rrëfyer as vetes dhe nisin të kuptojnë veten e tyre, të shohin veten ashtu si nuk e kanë parë e njohur kurrë. Heqja e maskave, së pari para vetes e më vonë edhe para të tjerëve, i tregon ata se nuk ndryshojnë me asgjë nga të tjerët, se janë të mbrujtur me të keqen dhe kjo njohje i shtyn në veprime, nga të cilat përfitojnë shumë, bëhen të fuqishëm e të pushtetshëm, po të zhveshur shpirtërisht e moralisht. Ndërtimi kriminal i brendisë së tyre nis e shpaloset vrullshëm, në fillim si pa u hetuar, më vonë duke u tipizuar e duke marrë formë përditshmërie. Këta të burgosur nga vetja e nga i huaji, të shumtën edhe me mendjen e me zemrën të burgosur, nisin e krijojnë liri për të tjerët, gjithnjë duke i parë ata si objekt e veten si subjekt. Atyre u zgjohen etje përvëluese për të fituar emër, pasuri e lëvdata, duke u bindur, së pari para vetes e duke dalë me atë bindje para të tjerëve, se janë të lindur të mëdhenj e për vepra të mëdha. Madhështinë e matin me veten dhe përherë gjykimet i nisin nga vetja. Madhoshi, një nga personazhet kryesore të romanit, është tipizim i tyre. Shoqëruar nga Trullaci, ai krijon një tandem ligësie e mburravecërie, mendimesh e veprimesh pa kuptim, që në jetën e përditshme të asaj anarkie marrin kuptim dhe bëhen të ligjshme, sepse ligji e pushteti tashmë janë ata. Si pushtetarë të paskrupull ata dalin kur e ngacmojnë ndërgjrgjien e të tjerëve dhe i detyrojnë njerëzit t’i duartrokasin, t’i pranojnë e t’i mburrin për të gjitha ato që bëjnë, dhe në biseda e në ndeja flitet e kinse edhe besohet se ato veprime janë shumë të kuptueshme e shumë të drejta.
Përballja me joshjen, me mundësinë për të bërë ç´të teket, po edhe me oferta që tundojnë e që vijnë nga të gjitha anët, edhe në momente normale, i nxjerrin njerëzit nga binarët normal të jetës e lë më në kushte kaotike. Shohim në roman ase si njerëzit, edhe ata më të thjeshtit, fillojnë e krijojnë moralin e tyre të ri, i cili ata i shndërron në
kameleonë, ua humb unin dhe ua vë në gjumë vetëdijen e ndërdijen. Ata më nuk e dënojnë krimin, nuk distancohen nga krimineli, e lavdërojnë dhe madhërojnë vjedhjen, e nderojnë vjedhësin dhe ligësisë i thonë mirësi. Kudo hasen veprime që e arsyetojnë suksesin e pamerituar të të paaftit, që e mburrin paditurinë, mohojnë punën e i thurin ode grabitjes, kotësisë dhe jetës pa të ardhme. Realisht aty nuk ka të tashme, sepse jetohet si në ethe e pa menduar gjakftohtë, kurse për të ardhmen as e vret kush mendjen.
Ka ndryshuar sistemi i brishtë i vlerave, ka humbur rrënja e të gjitha kuptimeve dhe pakuptimsia ka zgjeruar mbretërinë e saj të errët. Paaftësia është shndërruar në aftësi, injoranca në dituri, shenjtëria në kotësi, drejtësia në pengesë, dituria në humbje kohe. Pjesa më e thyeshme, në gjithë këtë janë ata që dikur krenoheshin se ishin idealistë dhe se ishin të gatshëm të sakrifikonin, edhe veten e tyre, për ideale. Me t’u ballafaquar me joshjen e me pushtetin, ata më nuk kanë ideal, nuk njohin sakrificë dhe sillen plotësisht ndryshe nga ajo që kanë besuar se janë dhe me tërë qenien duan të jenë tjetër nga ajo që kanë thënë se duan të jenë.
Bashkëkohësia, e parë me gjithë shumëdimensionalitetin dhe monstruozitetin e saj, gërsheton të zakonshmen e të madhërishmen, shpirtin e dëlirë dhe shpirtprishjen, etjet për pushtet dhe pësimet nga pushteti. Kudo janë të dukshme gjurmët e robërisë së gjatë dhe pasojat e saj në lirinë e brishtë. Ato barten me unin e rrejshëm të individëve dhe me paraqitjet e tyre fryrëse, që tashti nuk duan të ndalin të keqen, sepse tashti mu ajo është e pritura dhe e pandalshmja, ata, me vetëdije e pa vetëdije, shkaktojnë pasoja te individët tjerë dhe pengojnë mirëqenien e të tjerëve: ”Ata thoshin se kishin luftuar e do të luftonin deri në fund për shtetin. Thoshin kështu e kujtonin se shteti ishin ata vetë dhe e trajtonin atë sikur ta kishin dhuratë për vete, si një timar të kohës së Perandorisë Osmane. Flitnin për ligjin në shtet e vetë jetonin plotësisht si të jashtëligjshëm, me krimin si shoqërues të përhershëm e të domosdoshëm” (vëll.I, f. 5). Një hyrje e këtillë dhe ky guxim për ta shikuar të vërtetën në sy, tregojnë se para lexuesit do të shpaloset groteska e një vendi dhe një populli që ka jetuar mbi dymijë vjet në robëri dhe që lirinë, njerëzoren, demokracinë, shkollimin, organizimin, shtetformimin e shumë veprimtari të tjera, jetike për të ekzistuar në kohë e në hapësirë, do t’i trajtojë joseriozisht, duke u përpjekur secili që ato t’i ketë për vete e për klanin e tij dhe që të përfitohet nga ato e jo të ndërtohen ato. Personazhet e romanit vijnë nga një shekull idealesh, me të cilat ishin brumosur e nga një realitet që e imagjinonin, po nuk e njihnin. Koha tregon se ata realisht nuk e njihnin as veten e tyre, sepse bien shpejt dhe pa skrupull në grackat e joshjeve që u siguron pushteti të cilin as e kishin menduar se do ta posedonin ndonjëherë, andaj duke vjedhur, shpërdoruar e duke u lidhur me krimin, ata dalin se realisht kishin qenë të zhveshur nga të gjitha vlerat njerëzore e se kishin qenë të frustruar, të dobët si intelektualisht ashtu edhe moralisht.
III.
Romanit i mungon heroi, edhe pse shumica e personazheve bëhen sikur vijnë nga bota e heronjve dhe e heroizmave. Të shumtën ata shtihen sikur kanë kryer veprime heroike e sikur janë të destinuar për të qenë një me heroikën. Nga këtu nis filozofimi për jetën, për dukuritë, për qenien e mosqenien, për brishtësinë e jetës njerëzore, që na del groteske e shpesh e shndërruar në absurd, brenda së cilës qenia njerëzore shkatërrohet për hiçgjë. Në këtë shkatërrim, ku e reja lindet bastarde dhe e zhveshur nga të gjitha cilësitë, shkrimtari nuk ndjehet i humbur, sepse diku në thellësinë e tij, të disa personazheve të tij, është besimi se e gjitha mund të jetë edhe ndryshe. Prandaj ai niset në vazhdimësinë e kërkimit, duke hyrë vogëlsive e madhësive, brendive e jashtësive, duke shpalosur para nesh edhe shumë gjëra që personazhi nuk ia pohon shpesh as vetes. Lind kështu lufta e brendshme, ajo e përjetshmja, që te shpirtprishësia kalohet me injorancë, me ngulfatje të unit dhe me tëhuajsim të vetes. Kujtohemi pastaj se gjatë leximit të romanit kemi hasur në gjerësinë e kundrimeve në jetë, në një vend dhe në brendinë e personazheve që me fjalë e veprime duken sikur nuk u bëhet vonë për asgjë, që duan të jetojnë, me çdo kusht dhe pa i zgjedhur mjetet.
Në aspektin e ndërtimit të veprës, kapitujt janë ndarë pa shkëputje të rrjedhës së ngjarjes, sepse ajo është një tërësi, e rrëfyer nga njëri e nga tjetri, ku narrator është secili personazh dhe autori nuk rrëfen, po shënon atë që mendon, dëshiron personazhi. Mu për këtë vepra fiton peshë dhe i jep mundësi autorit që të tipizojë bindshëm personazhet, të cilët janë mjaft shumë e secili ka qëndrim, kërkesa, botë të padeshifruar e realisht shumë deshifrueshme, në mënyrën e vet. Kjo është arritur me pasurinë e fjalorit që u vihet në shërbim personazheve, që e madhëron ngjarjen dhe që pasuron funksionalizmin e ligjërimit, që nis nga gjuha e përditshmërisë dhe kalon te gjuha e zgjedhur, nga fjalët më të zakonshme, deri tek neologjizmat, që gjithnjë janë në shërbim të vlerës e cilësisë së veprës. Kjo cilësi arrihet përmes stilit që ndërron sipas rastit, po që shpesh është pa stoli letrare, i zhveshur nga figurat e fjalët e zgjedhura, duke krijuar kështu ambientin për të njohur më mire atë botë, ato personazhe, ato gjendje karakteristike për një popull të tërë. Por, kur e do momenti, kur niveli i rrëfimit kalon nga përditshmëria lidhet me personazhe që kanë botë të pasur intelektuale e shpirtërore, ballafaqohemi me stilizime nga më të lartat, nga më të pasurat dhe nga më të larmishmet.
Rrahim Sadiku është krijues që e di mire se sa me vlerë e sa e fuqishme është pesha e fjalës. Andaj edhe fjala kërkohet, latohet dhe vihet mu në vendin e duhur, duke mundësuar kështu krijimin e një kalaje prej fjalësh, të cilën nuk e mposhtin dot keqpërdoruesit e ligjërimit poetik, që shpesh dalin në vepër dhe duan të shkatërrojnë edhe mendjen e edhe shpirtin e traditën e një populli. Romani përshkohet nga pjesë me ndërtim të theksuar poetik, nga mendimet pa mendime që u duhen personazheve për të mbijetuar në ato rrethana, për të dale te thellësia e meditimit, te shkoqitja e problemeve të jetës, të kohës e të hapësirës në të cilën ndodhin të gjitha.
Romani “Shtetthasit” është edhe roman i guximit. Autori ka guximin të merret me probleme shumë aktuale, me dukuri që ende janë në zhvillim, me shpalosjen e mangësive dhe plagëve që shumë i duan të mbyllura e të harruara. Kjo aftësi e ky guxim për t’u marrë me tema të ndjeshme kanë edhe koston e tyre, kështu që ai këtë e ka paguar me tentimin e vazhdueshëm për heshtjen e tij; me mohimin që i bëhet nga ata që dikur i kishte bashkëidealist dhe nga kritikë e krijues që nuk duan vlera që i tejkalon krijimet e tyre.
Kam lexuar dhe mbajtur mend një thënie të Rrahim Sadikut, i cili se thoshte se teoritë dhe rregullat letrare krijohen për të mësuar krijuesi nga ato, ndërsa krijuesi i vërtetë mëson nga ato teori e rregulla dhe, në mos i tejkaloftë, së paku përpiqet t’i tejkalojë ato. Me këtë pajtohem edhe unë, sepse po të mos ndodhin këto tentime e këto arritje, krijimtaria letrare mbetet në vend, bëhet e përsëritshme, rutinore dhe si e tillë do të mbetej pa arritje. Realisht, Rrahim Sadiku me romanin “Shtetthasit” ka krijuar një vepër që e tejkalon momentin krijues në letrat shqipe; na ka dhënë një vepër që nuk ka ngjashmëri me romane të tjera ndër ne dhe ka arritur të ndërtojë një strukturë të re të shkrimit postmodern. Pra, kemi të bëjmë me vepër madhore, e cila ka në thelb postmodernen autentike.

Samstag, 22. Februar 2014

Sadik Përvetica - Dy tregime satirike


PO DAL PËR NJË GOMAR!
 
(E keqja ka jehonë të madhe, ndaj dëgjohet shpejt, thonë, megjithëse për njeriun më mirë do të ishte po të ndodhte e kundërta…)
-…Ku mbeti, vallë?! Kah paska shkuar?! – u habitën të gjithë njerëzit e shtëpisë së madhe të xha Metës, fqinjit të parë të Hardahushit, të cilët, si zakonisht, edhe atë ditë, ktheheshin: ca një nga një, e ca në grupe. Ishte familje e madhe ajo e xha Metës, pensionistit, i cili, kohëve të fundit, shumë rrallë dilte nga shtëpia dhe i cili, tani kalonte kohën, herë duke dëgjuar lajmet, herë duke shkruar diç në ditarin e jetës…
Ndaj, secili që kthehej në shtëpi, atë ditë, menjëherë kuptonte se në shtëpinë e tyre kishte ndodhur diçka e papritur…
-Ç’u bë me të?!
-Kur ka dalë…?
-Kah ka shkuar?! A e ka parë kush?!
-Ku mbeti, vallë?!
Kështu pyetnin njëri-tjetrin të gjithë njerëzit e shtëpisë së tij atë ditë. Shqetësimet e tyre ishin shumë të mëdha. E…të gjithë tashmë e kujtonin vetëm fjalinë e fundit të tij: “Po dal për një gomar…!”
-Çfarë gomari, mor?! A jemi qytetarë, a nuk jemi?! Pastaj… Pastaj, ai qëmoti e ka lënë zotshpillëkun. Apo, (ruana Zot) mos ëshë çmëndur njeriu?!
-Ai gjithmonë ka qenë shumë i hollë nga mendja, megjithatë… Njeriut kurrë nuk i dihet…!
-Zatën, po të kishte përmendur ndonjë lopë, hajde, de, ngase lopa milet. Po gomari…?! Ç’i duhej sot gomari atij dhe neve?!

 +++
-Mos rrini duarkryq, mor burra, por …Hajde: nisuni dikah! – urdhëroi menjëherë Hardahushi, posa arriti dhe…kuptoi si ishte puna
-Paj, duhet të dalim dhe ta kërkojmë dikund, por… kah t’ia nisim? – hamendej njëri nga meshkujt e shtëpisë.
-Paj… Së pari nisuni kah më të afërmit, pastaj shkoni kah…kah më të largëtit, sepse… gjithmonë kështu duhet – foli Hardahushi, i cili,…një kohë pati punuar edhe si mësues në një fshat, ndaj… menjëherë iu kujtuan ato katër parimet pedagogjike që i kishte mësuar qysh në bankat shkollore: 1.Prej të afërmes, kah e largëta. 2.Prej të njohurës, kah e panjohura. 3.Prej të lehtës, kah e vështira, dhe 4.Prej të thjeshtës, kah e ndërlikuara…
-E, po të mos e gjejmë as nëpër shokë, as nëpër miq, atëherë duhet, pa humbur kohë, ta shpallim edhe në gazetë humbjen e tij – foli një tjetër.
-Mirë, de, mirë! Njëri le të niset, kah shtëpitë e bijave, të hallave e të tezeve…Pale, mos ka shkuar dikund atje… - foli edhe fqiu i fundit, i cili iu bashkua turmës së njerëzve që po rritej në oborr.
Në ndërkohë arritën (mbase rastësisht) edhe disa miq dhe shokë të shtëpisë.
-Ç’paska ndodhur, vallë, në shtëpinë e tyre? – pyeti veten njëri nga ata, derisa po afrohej pranë grumbullit të njerëzve.
+++
-…Çfarë gomari, ej?! Ku do ta mbajë gomarin në qytet xha Meta?! – u dëgjua zëri i njërit nga të pranishmit.
-Jo, mor, jo! Nuk është e mundur… Ç’i hyn në punë gomari atij tani?! – pyetnin njerëzit, të habitur.

+++
Papritmas, duke u mbajtur në një shkop të drurit, xha Meta u duk në derë të oborrit. “Vallë! A po më bëjnë sytë, apo…ç’janë gjithë këta njerëz në oborrin tonë?!” – pyeti veten ai, derisa të gjithë, gati përnjëherë, u nisën drejt tij.
-Ku ishe, o njeri?! – filloi ta qortonte së largu, e para plaka e vet.
-Babë! A je mirë?! Ç’u bë me ty?! – e pyeti edhe djali i madh, derisa të gjithë të tjerët po pritnin në ankth përgjigjjen e xha Metës.
-Gjysh! Të gjithë ne u bëmë shumë merak për ty – iu hodh në përqafim njëra nga mbesat e vogla xha Metës.
-Ëëëëë! A për këtë qenkeni tubuar? Ja, pra! Edhe unë po ju rrëfej menjëherë: …Më nevojitej një gomar për një …një karikaturë, ndaj dola dhe … e gjeta. Ja, shikojeni – zgjati një letër nga duart e të tjerëve që po pritnin me aq kureshtje shpjegimin për humbjen e tij.
Të gjithë u afruan dhe po shikonin: Ishte një gomar i vizatuar në mes dy sanëve që po digjeshin…
-More, burrë! Më duket se nuk është koha për këso hajgaresh sot! – filloi ta qortonte njëri nga fqinjtë – moshatar dhe shok i fëmijërisë i xha Metës.
-Paj, pikërisht edhe unë ashtu po mendoj – ia ktheu, shumë seriozisht, xha Meta tjetrit. Mirëpo, e keqja jonë – kombëtare- sot qëndron pikërisht këtu: Të rrimë dhe të mahitemi me vetveten, në kohën kur shtëpia jonë po digjet, apo…t’ia nisim punës – turfulloi nëpër hundë xha Meta, shumë i mërzitur...

 
DODA DHE MODA

Në odën e burrave ( ku ishte i pranishëm edhe Hardahushi, sepse…A mund të bëhet diku ndonjë tubim, e të mos jetë aty edhe ai?!) qëlloi edhe një njeri shakaxhi (mos na lashtë Zoti kurrë pa ta!). E thërrisnin: Dodë.
Dikush nga të pranishmit që e njihte mirë, e luti Dodën që të fliste diç për aktualitetin në skenën dhe në jetën shqiptare të atyre ditëve.
Doda ngurroi në fillim, sepse...(Ky i fundit e shihte edhe Hardahushin aty, ndaj…) Mirëpo, kur lutjes së të parit, iu bashkuan edhe ca të tjerë, duke e nxitur me fjalët: “Hajt, Dodë, hajt! Folna diçka”, Doda, me një buzëqeshje të veçantë ( si ai këngëtari që akordon paraprakisht telat e çiftelisë), u ul këmbëkryq, u mendua pak dhe, duke dredhur kokën, ia filloi:
“Hëm! Mor burra…Është një punë…Është njëfarë veprimi, të cilit, ndoshta unë nuk po ia di emrin…Është një sjellje e përgjithshme jona, një sellje aktuale, pra, por shumë e çuditshme, të cilën ne shqiptarët sot, duhet ta … të gjithë së bashku. Mirëpo…ja që emri i asaj pune…, i atij veprimi, apo i asaj sjelljeje, tani mua nuk po më kujtohet saktësisht…Hëm! Oh, bre! Qysh më doli nga mendja?!…Fillon, më duket, me tri shkronjat e para: D,E,M…Mirëpo…Mirëpo vazhdimi nuk po më kujtohet. Oh, bre! Ndihmomni dikush, ju lutem, ndihmomni”
-Mos është fjala: demokraci?- pyeti, i pari, Hardahushi.
-Jo…Nuk është, por…ka lidhje me të – i shkoi buza në gaz Dodës.
-Mos është fjala: demonstrim? – pyeti tjetri.
-Oh, bre!…Shumë e afërt me të, por… as ajo nuk është – gjegji Doda.
-Mos është fjala: demografi? – e gjeti edhe një fjalë që fillonte me ato shkronja, një tjetër.
-Ka lidhje edhe me atë që e përmende, por…nuk është. Aiiii-ih! Qysh më doli nga mendja – i vuri në garë të gjithë për gjetjen e fjalës që kërkonte, Doda, i cili vazhdoi: Shumë në modë dhe shumë aktuale është sot ajo ndër ne, por…!
-Mos është fjala: demarkacion? – thirri njëri nga të rinjtë atje nga fundi i odës, i gëzuar që gjeti edhe një fjalë, e cila fillonte me po ato germa.
-Shumë ka lidhje edhe me atë fjalë që përmende ti, por…nuk është as ajo – foli kinse me keqardhje, Doda.
-Demolim? – pyeti njëri që dikur kishte pasur shumë punë me ata që kishin vepruar sipas kuptimit të asaj fjale.
-…Ka lidhje në kuptim edhe me atë, sepse edhe ajo punë emërtohet me atë fjalë (që nuk po më kujtohet)! Zatën, edhe ajo demolon e shkatërron çdo gjë që vë përpara, por…
-D,E,M?! Mos është: demi? More, mos është mëzat?Tarak? – u ngut e foli edhe një tjetër.
-Besa edhe tarak është sa të duash ai që vepron sipas kuptimit të asaj fjale. Megjithatë…as ajo nuk është – qeshi Doda.
-Shih, shih! Prej demokracisë, erdhëm deri te taraku! Dhe me të gjitha këto fjalë paska lidhje ajo farë fjale; ajo farë pune; ajo farë sjelljeje! Tash njëmend, edhe mua po më intereson puna e saj: cila koka ajo fjalë që paska lidhje me gjithë këto fjalë – foli një plak, pranë Dodës.
-Paj…Siç thashë, ajo është tepër në modë sot ndër ne, axhë – vazhdoi Doda, gjithnjë po me atë buzagaz dhe me atë mjeshtri të të folurit, me të cilën nxiste masën për të menduar…
Gjithkund, kahdo që të sillesh, veprimnet e saj ndër ne i sheh me sytë tu, por…Shumica prej nesh i mbyllim sytë dhe veshët pranë saj, sepse…Ajo paraqitet me fjalë të ëmbla; të buta e mikluese; me fjalë që janë në modë sot! Është fjalë që e ha pazari më së shumti, dhe askush gati nuk mendon më gjatë për pasojat dhe dëmet e mëdha që sjell ajo, gjegjësisht veprimi i saj: shkatërrues, mashtrues e verbues – e sillte dhe e sillte fjalën tërkuzë, në mes gjithë atyre njerëzve, Doda!
-Mos është fjala: demagogji, or? – pyeti njëri që nuk kishte folur ende, deri atëherë.
-Hëëëëëh! Të lumtë, se…! Pikërisht ajo është – foli Doda, me gëzim që erdhi deri te fjala aq e dëshiruar (dhe duke e vjedhur me sy nga pak Hardahushin, i cili gjithmonë e kishte gojën plot...)
-Domethënë, ajo fjalë, me sa po kuptoj unë –foli prapë plaku – përfshika të gjithë ata njerëz që ndryshe flasin, e ndryshe veprojnë?
-Ha-ha-ha! Paj, pikërisht ashtu është. Ti shumë mirë e ke kuptuar, axhë – sqaroi prapë Doda, derisa plaku vazhdoi prapë, me habi:
-Njëmend, kjofarë sjelljeje sot është përhapur shumë ndër ne, megjithëse edhe feja e ndalon! Mirëpo…Hëm! Boll shumë njerëz, njëmend paraqiten me fjalë shumë të mira para të tjerëve, kurse, në tjetrën anë, kur ua sheh punën…! Hëm! Qysh i thatë asaj fjale, qysh?! Shpjegomani edhe një herë, mos pritofshi – i luti plaku të pranishmit.
-De-ma-go-gji! – ia përsëriti një i ri, i cili ia sqaroi edhe kuptimin e mirëfilltë të kësaj fjale: Veprim shumë mashtrues dhe shkatërrues, i cili sot, për fat të keq, prek gjithë kulturën tonë; pastaj politikën, diplomacinë tonë të brendshme dhe atë të jashtme…! Demagogjia shkatërron arsimin, shkencën si dhe gjithë punën e mbarë e të domosdoshme kombëtare – pikësynimin tonë kryesor…
-Njëmend qenka tarak se jo mahi, kjo farë fjale! Tash edhe unë e kuptova – përfundoi plaku.
-Tarak me brirë që mbyt dhe shkatërron çdo gjë në heshtje – e plotësoi mendimin e të parit, edhe një tjetër.
-Izën, o burra, se…kam do punë edhe sot – kërkoi leje, i pari, Hardahushi,(të cilit, me gjasë, nuk i pëlqeu fort loja me fjalë - e Dodës, ndaj…) Vetëm pak më vonë, …duke qeshur nga pak, filluan të shpërndaheshin edhe të tjerët.

Montag, 17. Februar 2014

Izet Abdyli - Një ligjërim i rrjedhshëm poetik

 
Izet ABDYLI

NJË LIGJËRIM I RRJEDHSHËM POETIK

( Rreth librit më të ri të Fehmi Qerimit, "Aty ku s' jam unë ", botoi Shtëpia Botuese "Beqir Musliu", 2014 )
...

Mbresa e parë që të krijohet nga leximi i dorshkrimit të vëllimit poetik të Fehmi Qerimi me titull ,,Aty ku s’jam unë” është se kemi të bëjmë me një poet i cili lexuesve u ofron vargje me një ligjërim të rrjedhshëm poetik. Temat dhe motivet duken sikur vijnë nga një frymëzim spontan por që në vetvete përmbajnë mesazhe të çarta e kuptimplote. Poeti me fantazinë e tij krijuese kap fragmente jete nga përditshmëria duke i veshur ato me petkun poetik e duke i dhënë fuqi vargut përmes metaforave dhe figurave tjera stilistike. Shumica e poezive dominohen me vargje të shkurtëra dhe të krijohet pershtypja sikur poeti dëshiron ti përmbahet maksimës së poetit të madh kombëtar Lasgush Poradeci ,, të thuhet shumë me pak fjalë”. Përmes vargut të tij sikur mëton të bind lexuesin se të panjohurat e kësaj bote, kanë një emër, por edhe dukuritë negative në shoqëri që hasim në përditshmërinë tonë duhet sfiduar duke i emërtuar me emrin që meritojnë. Figurat e tij poetike janë aq të shprehura dhe i japin një kolorit të veçantë këtij vëllimi. Poetin e shqetësojnë dukuri të shumta si e pavlera, fatet , metamorfoza e jetës, imazhet e falsitetit etj. ndaj i rikthehet realitetit të sotëm duke u munduar të iu jap përgjigje shumë dukurive e fenomeneve që na rethojnë.Ky vëllim poetik është konceptuar në katër cikle, si: Dallgë shtegtimi, Simbiozë shprese, Matamorfozë e lirisë dhe Dioptri zemre.

Në ciklin e parë ,,Dallgë shtegtimi” muza e poetit shtegton në labirinthe e kohës e të historisë duke shpalosur unin e tij krijues e duke qenë edhe vetë i degdisur në botën e huaj, na jep tabllo të një realiteti të trishtë ,

Stinëve sikur vdisnim
e nesërmja nuk shihej
ecnim dhe migronim
malli në zemër të vriste
( poezia Mergimtari)

Portreti i mërgimtarit të degdisur skutave të botës ,larg nënës, larg vendlindjes, larg familjes shfaqen me copëra imazhesh në vargjet e poetit Largimi nga vendlindja dhe malli për të pasqyrohet tek një numër i madh i poezive të këtij cikli , ku refleksioni me notat e mallit për atdheun janë të fuqishme. I gjendur në këtë kaos, edhe vargjet e poetit pikojnë lotë me shi dhe notojnë në lumin e dhembjes , në rrugëtimin drejt furtuinave, por pa e humbur asnjëherë shpresën për të ngadhnjyer mbi zymtësinë. Optimizmi i poetit megjithatë shpaloset si një rreze drite në fund të tunelit me shpresën se e mira do ngadhnjejë mbi të keqën, e drejta mbi të padrejtën, dhe fundi i këtij rrugëtimi do jetë patjeter i ndritur.Çdo shtegtimi i vjen fundi andaj edhe ëndrra e poetit shpaloset me bindjen se dielli do të lind përseri . Pothuaj çdo poezi e këtij cikli ka një vlim shpirtëror, një shperthim ndjenjë,një revoltë, por edhe një mesazhë për të dalur ngadhnjimtar në këto dallgë të shpirtit te trazuar.

Në ciklin e dytë ,,Simbiozë shprese” poeti shperfaq me nota pesimizmi situata të caktuara që na dikton jeta, ku jo rrallë shumëçka humb kuptimin e jetës, dhe ndjenja e tragjikes e percjellë si një ogur i zi, duke mos gjetur rrugëdalje para të panjohurave që na rrethojnë. I gjendur para dilemave jetësore poeti asnjëherë nuk pushon se rreshturi në kërkim të shpresës së humbur. Megjithate në këtë reflektim persiatjesh, asnjëherë nuk vihet në dyshim, perpjekja për të sfiduar situatat e tilla:

Mendja nuk burgoset
as fjala
as kënga

(poezia Pa dilemë)

Në ciklin e tretë ,,Metamorfozë e lirisë”, sintagma emblematike e lirisë na vjen shpeshherë me kontraste të papritura, edhe gëzimi, përmallimi dhe ndjenja lirisë herë herë kalojnë përmasen e trajtave reale, ndërhyrja e fusnotave sikur zbehë ngazëllimin e pritur të ndjenjes me sublime të lirisë. I gjendur në këtë kontrast jete, poeti shfaq dilemen:

Kujtuam se golgota
mori fund
Nuk na doli kështu
beteja vazhdon
për të satën herë
liri kërkojmë

(poezia A jemi të lirë)

Në ciklin e katërt ,,Dioptri zemre” poeti sikur hap nje dritare-drite-jete e shprese duke dhënë sinjale të mira me poezinë prelud të këtij cikli ,,Deri në infinit” me urimin për një ditë të mbarë dhe premtimin e ngarendjes drejt qëllimeve të mira, drejtë derës së hapur.Ndjenjat trallisese e dashurisë si një vegim apo shpalim kujtimesh defilojnë si perla poetike në shumicën e poezive të këtij cikli e që e mbajnë poetin me plotë shpresë e optimizëm për jetën.

Sonntag, 9. Februar 2014

Ymer Shkrelit - Nëntë poezi

Ymer Shkreli

Nga përmbledhja “Kërkoj dënim me vdekje”,
botoi “Flaka e vëllazërimit”, Shkup 1978

DASHURI 

E gjeta veten e humbur një herë
në flokun tënd;
tani jam më i ri për një vdekje
po shoh verbët –
dhe shumë më mirë;
i gjeta puthjet që heshtja
i paska shndërruar në peshq
aqë sa edhe akuj
o dreq –
mes mishit e thoit
e gjeta varrin e premtimit:
dashuria s’ka sy
e ka shpëtim –
midis mishit e ashtit
ose duhet përqafuar
fundin e këtij deti të marrë:
bima e dreqit

a të kthejmë në nismë
a të nisemi dikah tjetër
dikah që s’jemi dy
ose të vazhdojmë –
deri në fundin e lojës së vjetër
një herë një



NUK KAM TITULL PËR TY

Nëse ma vononi pranverën
do të kallem flakë –

zi
se
Jan Pallahu;
nëse më vononi pranverën
kurrë më s’u sheh syri
stinë tjetër:
miqtë
e
mi

mbetur

(Pranverë e shtatëdhetë e treshit)



MIKUT PA EMËR

Jam bërë si kjo rrugë
që në gjethe zë pritën;
nesër mos më thuaj
më shitën stinët vetëm për lule o mik
i natës sime;
lulet s’patën as s’panë duar

ky lum do ta gjejë
detin e vet –
për vetëm një pikë ujë;
ky lum
është mallkuar;
të tillë jemi lum miku
mos ma shih për të madhe
s’e pranoj ndryshe –
s’jam refren i askujt ta them pa hile:
a s’ishte më mirë
mos të takoheshim atë ditë
që të mos shahemi pastaj
kur ndeshëm në urë

jam bërë si kjo rrugë
që në gjethe ia zë pritën vesës
për t’u venitur
e para
kaq shumë dua të tujgem

(15.12.1969)



EJA

Unë
përse paskam lindur –
se harrova
oh
ma sillni botën për ngushëllim
atëherë;
ose do të ju vërshej lumi

a ju thashë:
ma sillni botën për ngushëllim
sepse s’kam lodra;
mbase –
e kam pak kohë në vetullë
që bën ditën e natën
e syrit

e gjuha
ku është gjuha –
pse s’flet goja
pse hesht;
goja ma ka ndryrë gjuhën
ah-
t’ishte goja imja

(28.03.1971)



SHPATA

Ajo e ndau ndau në dysh botë time
unë as kal s’kam;
vallë –
për këtë pjerrtësi
a janë të domosdoshme katër këmbë

ajo erdh nga larg
e sharroi thellë thellë
atje diku është fundi i dorës
dhe nisma e kokës;
atje është lulja
që nuk ҫel –
ajo erdh nga larg
e sharroi thellë thellë thellë

ajo ndau më dysh botën time
dhe më la pa mua:
a do të kem fuqi

ta provoj edhe një jetë sado të vogël
ose zotin gurë e kam zgjuar
ose
duhet të zbres në katër këmbë kafsheje
nga dy këmbë njeriu

(Data e parëndësishme)




VULLKANI 

kur flemë të gjithë
zgjohet më në fund
kur zgjohemi prej nesh –
ka ngelur vetëm ai
në gjumë;
ai ka zjarrin
ne kemi hirin

kur flemë të gjithë
ai hesht –
që t’i kopjojë ëndërrat tona
pastaj zgjohet me mëllef:
ai s’ka
as po as jo
zgjohet rrallë –

vdes shumë

ai s’ka komb
ai s’ka fe

ka besim
në vete

na ka ne:
a s’është shumë
plus-
ëndërrat tona




SKENDREBEU

Mbi gurë varresh
drekuan fëmijët e nënat
mblodhën thërmiat;
nga ҫefinët e bardhë
u ngritën lulet me pjesët tona
e të ditëve plagë –
deri te ashti i kërcyellit të kombit:
mëngjeset i fshinë sytë;
pagjumësia e shekujve
zu pritën në tehun e shpatës së tij
dhe të fjalës sime:
Skenderbeu –
erdh disa herë dhe shkoi përsëri
që të më vijë mbi kokën time
të qelbur të etur për vesën
dhe lulen e hirit
pa u vyshkur
nata e mbrëmshit në kujtimet e irnosura
e pastaj fëmijët me duar të nxira
do t’i shënjojnë gjinjtë e nënave
dhe thërmijat

(1968)




RELATIVITETE

Nganjëherë
më duket se kam ardhur në këtë botë
me një vete tjetër –
barrë të padukshme të gjykimit
t’i përkëdheli hijet;
nganjëherë
zë në thua në pjatën e parë
të fëmijërisë sime
e përplasëm
për rrum një shekulli
dhe pak më duket;
pastaj
përfill baltën unë i zgjebosur
s’e pranoj këmishën
barkcullak –
ngarend nëpër vjetët
hund gurë
pa fshehur dorën:
qeshem si balta e lodhur nga hapat

nganjëherë
s’i përfill as ҫerdhet;
zogjtë lëshojnë kokën time
unë ҫmendem pas lodrave që s’i kam
dhe iki nga lëkura ime –
i sosur

(9.04.1967)




DITËT 

fundi i kësaj hapësire
nuk është pleqëria
po thellësia e shikimit tim;
pleqëria –
qielli njëherë zbret
toka ngritet –
vetëm
gurët harrohen e dheu
pvrtypet:
thneglat i gëzon;

funi i kësaj hapësire
nuk është pleqëria
ajo vjen –

në katër këmbë e kemi vdekjen;
për jetë –
mjaftojnë dy duar
dhe një kokë e rëndë

(Shtator. 1971


____________
Për Revistën elektronike "AlbPlanet" -  Rrahim Sadiku

Samstag, 8. Februar 2014

Ymer Shkreli - Autobiografia

Fragment nga romani humoristik “Lec Pazheci”

 Kurrë s’kam pasur autobiografi.
Ҫudi!... E ҫ’nuk kam pasur në jetën time…
More, kam pasur kapelë sa dy herë koka, kam pasur opinga të reja e dy numra më të vogla, që më bënin pshikë; kam pasur zog pule që u rrit gjel, që të mos bënte ve kurrë; kam pasur keks, rroba të reja e të grisura, nota gjithëfarëshe, laps me dy ngjyra, që zakonisht i thyhej njëra majë, këmishë me lara që ma pati blerë babai në Rozhajë; qengj timin kam pasur qind për qind lesh, distinktivë të ndryshkur nga lufta e fundit, gogla e kokomona, një top të verdhë, që m’u shpërthye ditën e dytë të lojës; dajën Ibish e kam pasur në Shtupeq të Madh, më të madhin nga të dy Shtupeqët; pam pasur kumbarë Elezin në Pepiq, tezën në Dreshaj… E ҫ’nuk kam pasur de, ama autobiografi s’kam pasur kurrën e kurrës, gjë që është për t’u ҫuditur e për të dalë mendsh, bile…
E përse, e si e ҫka?!... Djall o punë është kjo që nuk marr vesh unë as tashti,me leje!
Ndoshta s’kam pasur autobiografi vetëm e vetëm për shkak se nuk më është kujtuar ta shkruaj dhe ta kem si të gjithë ata që i kanë të vetat?!
Ose për shkak se kam qenë i bindur me kokëfortësi prej mushku se autobiografi kanë vetëm njerëzit e mëdhenj?... Kjo është rrenë e kulluar. Atëherë as që e kam ditur se ka të mëdhenj e të vegjël.
Njerëzit e mëdhenj, të lutem!... Kush janë ata?... Cilët?
Se, nuk lindin të gjithë të vegjël, thua ti?!... Po, në Rugovë, në Shkrel sidomos, njësoj si edhe gjetiu: të gjithë njerëzit e mëdhenj ose të rëndomtë – lindin të vegjël, mbase edhe më të vegjël se unë që jam tashti… Shih nga kjo edhe ia nisa…
Mbase edhe unë bëhem i madh një ditë… Nuk dihet.
Përse thua, të lutem?... S’ishte vocërrak Leka i Madh, ore?
Nuk përqyrrej njësoj si unë e ti edhe Napoleoni dikur, mendon ti tashti?!
Me leje, me leje: nuk pëshurrej në shtrat Gjergj Vashingtoni, si të gjithë fëmijët e botës, nga Zelanda e në Alaskë?!
Nuk i fëshinte jargët me beryl si unë, më në fund, vetë Lenini, kur qe sa llulla?!... Me leje… S’qe më i mirë as Cezari, as Betoveni, as Tolstoi… ta them shkurt, me leje!
Nëntëdhjetë e nëntë për qind jam i bindur se Skënderbeu i vogël s’ka mundur ta përzinte as macën nga përsheshi, sado që më vonë i ndoqi turqit… me leje… Tjetër është kur rritet njeriu, bëhet dikushi.
Prandaj edhe unë e nis autobiografinë time. E për fillim, ҫ’është autobiografia që m’u është tekur, do t’më pyesish… Me leje. Kam përgjegje, po…
Autobiografia me siguri se është ajo që e shkruajnë dhe fshijnë njerëzit për vetveten, ajo që përshkëllijnë e shkarravisin për jetën e tyre, që t’ua lënë të tjerëve, me leje…
Për jetën time, për shembull, shkruaj ose nuk shkruaj unë, dora ime. Gënjej sa për të mos e harruar zanatin. Përse befasohesh? Se, edhe gënjeshtrat janë pjesë përbërëse e autobiografive! A nuk është gënjeshtra pjesë e ligjëratës, a?... Me leje! Nganjëherë gënjeshtra është kryefjala… Për kokë të nënës, po!
Por, me leje: sa për fillim, duhet pranuar se u linda. Mund të them edhe: më linden. As më pyeti njeri fare, me leje. Po, më mirë të thuhet: më linden e s’më pyetën, as i falënderova. Erdha në këtë botë me vaj në buzë, s’di përse fare. Sigurisht ajo ka qenë gjuha ime e vetmja, larg tre mijë gjuhëve që ka bota. Gjuhë tjetër s’kam ditur, shi për këtë as që më kanë kuptuar atëherë. Baba e nëna s’kanë ditur asnjë nga gjuhët botërore e unë s’e kam ditur gjuhën amtare dhe, ҫ’të bëja tjetër pos të qaj, të derdh lot e të pëshurrem?!... Erdha pra duke qajtur, si ta dija ҫ’më priste dhe ardhja ime në këtë botë të papjkeur s’ka qenë puna ime. As punë për mua, sa di unë. Më pare do të ketë qenë punë për Ujkanin. Ujkani është babai im, me leje. E tashti mund të thuhet lirisht se prindërit do të më kenë mbaruar shkeleshko, si në punë vullnetare. Fundi i luftës ishte, me leje. Na priste rindërtimi i vendit, secili sipas mundësive. Mundësitë e mia duhet kuptuar: në pelena, po dihet… U shtuam në familje dhe sot e atë ditë s’e di në krisi pushkë ose pordhi kush për mua, të posalindurin: të birin e Ujkanit!
Ardhja ime në Evropën e ҫliruar qe ҫlirim edhe për nënën, që kishte hequr nëntë muaj nga ushtrimet e mia të parreshtura, sikur po përgatitesha për bokiser ose futbaler, gjë që s’është e vërtetë fare… Pra, zbrita në Evropën e lire, me leje, në Ballkanin e posaҫliruar e të grisur, në një skaj të Kosovës, me leje, në Rugovë, në një fshat si... me leje.
Tashti po e dime: u linda në Rugovë. Në Shkrel. Bajrimeraj.
Ҫ’është Rugova, do të më pyesish… me leje!
…Rugova është një bjeshkë e madhe, ose më mire të thuhet – një grumbull bjeshkësh, tej i kanë mbledhur përreth për ta pastruar Dukagjinin dhe i kanë shmangur mënjanë, sa për t’i hequr qafe. E bjeshkët e hidhura përditë ia shqyejnë barkun qiellit dhe ai griset, e lëshon shiun, leje… Bie shi sa here t’i dojë qejfi, as pyet njeri as pushtet dhe ai shi që nganjëherë e lënë jashtë, ngrin nga të ftohtit pastaj dhe bëhet borë e akull, e vjen dimri, para së gjithash… Bile mund të thuhet lirisht se Rugova është dashur të jetë në Pol të Veriut, me klimën që ka; atëherë rugovasit do të kishin qenë eskimë deri në një. Po, sa ftohtë e bëra edhe këtu, në letër, me leje: ka ujë të ftohtë në Rugovë saqë as duart nuk mund të lahen pa dorëza! Mund të shtoj lirisht se ҫdo gjë ngrin, pos ujit të valët nëpër kusia. E shtëpitë i mbarojnë një ose dykatëshe, nga druri, kuptohet, sepse të gjithë gurët, qysh në kohëra të lashta, i kanë shpenzuar për të mbaruar bjeshkë të larta e shkëmbinj të thepisur… Kaq për Rugovën, me leje.
Për Shkrelin do të shkruaj here pas here, sipas nevojës që pati jeta ime e vogël dhe sipas mundësive që ofron një biografi si kjo, nëse është e domosdoshme të shkruhet. Nëse jo, i biem vijë dhe e vëmë këmbën mbi këmbë,ia themi këngës, si dikur… A mbamend kur zogjtë e malit binin nga degët coftë në tokë prej këngës që ia thoshim?!
E tashti dënesjet e para, të lutem…

____________
Falënderojmë mikun Rrahim Sadiku, qe na e solli këtë Fragment nga Romani humoristik "Lec Pazheci" i shkrimtarit Ymer Shkreli

Montag, 3. Februar 2014

Musa Ahmetaj - "Doket e lindjës, dasmës dhe të vdekjës...


Musa Ahmetaj , “Doket e lindjes, dasmes dhe të vdekjes në Hogosht", Dardanë - 2009

Musa Ahmetaj në këtë libër morri në shqyrtim tri ritet kryesore në jetën e njeriut, lindjen, dasmën dhe vdekjen, akte këto të cilat autori i kundron në rrafshin informativ dhe sintetizues përmes pasqyrimit tradicional. Librit i paraprin një parathënie e shkurtër e historikut të fshatit të tij të lindjes-Hogosht. Sipas të dhënave të autorit, Hogoshti është padyshim një nga fshatrat më të vjetra e që daton nga shekulli XIV, në vitin 1930 Hogoshti kishte shkollë, xhami, 6-të shitore, bukëpjekës, teneqepunues si dhe servis të maqinave te rrobaqepësisë “singer”, pra konsiderohej si vend më i zhvilluar në krahasim me fshatrat e tjera të këtij regjioni dhe më gjerë.
Musa Ahmetaj librin “Doket e lindjes, dasmes dhe të vdekjes në Hogosht” e fillon me trajtimin e ritit të LINDJES, proces ky me të cilin edhe fillon jeta e njeriut. Ai këtë e shikon që nga shenjat e para që iu paraqitën shtatëzënës e deri tek lindja e fëmijës. Autori në mënyrë të veçantë përshkruan gëzimin familjar e veçanërisht të çiftit bashkëshortor me të mësuar se gruaja ka mbetur shtatëzënë.
Për të mësuar gjininë e fëmijës shtatëzëna në Hogosht sikundër edheë në vënde të tjëra, sipas autorit bazohej në disa fenomene e veprime të ndryshme të gruas siç ishte ndezja me lehtësim e zjarrit, lëvizja e fëmijës në anën e djathtë apo të majtë të barkut, prova me idhëzen e pulës etj.
Shtatëzëna gjatë bartjës së barrës i kishte të ndaluara edhe disa veprime si; të kalojë mbi litar, mbi shkop, tëhallues, lagraçë,lopatë, madje as të kapërcej burrin, t’i bjer maces, t’i ketë me duart me miell,ta shikoj zjarrin, të hajë mish lepuri etj. Ajo duhej të vishej më kujdes edhe për shkak të syrit të keq (mësyeshit) sepse mund ta dështonte edhe shtatëzaninë.
Një vend të veçantë këtu zë edhe shterpësira e gruas që paraqiste barrë të rëndë për bashkëshortin dhe familjen e tij. Çiftet e rinj bënin të pamundurën për të pasur fëmijë “t’u tymojë oxhaku”. Burri, nëse gruaja nuk lindteë fëmijë, ai e dërgonte nëpër teqe e tyrbe për t’i kryer vëprimet e duhura, shkruanin hajmali, shkonin të gratë që e dinin zejen e shërimit me vegsh, merrnin gëlqere të pashuar në tri furra, të cilin e shuanin në tri kusia dhe mbi to vënin rroba të vjetra dhe ashtu qëndronin në temperatura të larta për ta larguar ftohjen në mënyrë që të kenë fëmijë.
...Me fillimin e dhimbjeve, gruaja së pari lajmërontë burrin, pastaj vjehrrën e cila ftonte edhe ndonjë grua tjetër për ta ndihmuar lindjen...

Në pjesën e dytë të këtij libri, Musa Ahmetaj shkruan për aktin e martesës, dasmën të cilën populli e ka konsideruar si obligim moral e institucional që kontribon në qenësinë e familjes dhe të kombit ngasë trashëgimtarët bëjnë lidhjen e brezave. Akti i martesave në Hogosht shoqërohej me një varg adetesh sikurse edhe në shumë vende të tjera të rajonit, si zgjedhja e vajzës, mësitnija, fjalënusja (ikrari), fejesa ose dorënusja, dërgimi i parave, marrja e masës së rrobave, caktimi i kohës së dasmës, dërgimi i petkave, përgatitja për dasmë, ardhja dhe pritja e musafirëve, thyerja e rrugës nga ana e krushqëve, ardhja e nusës në shtëpinë e dhëndrrit, hyrja në gjerdek, dita e pajës (çejzit), vizita e parë e familjarëve të nuses etj.

Në pjesën e tretë të librit, Doket e lindjes, dasmës dhe të vdekjës në Hogosht, Musa Ahmëtaj shkruan për VDEKJEN si akt i fundit i jetës që shkakton dhembje e pikëllim për familjën e të vdekurit dhe më gjerë.
Morti si proces natyror, i pashmangshëm, në një mënyrë është një përmbyllje e rrugëtimit jetësor të njeriut, në kohë të vështirë a të mirë, nga i cili rezultojnë vlera të botës materiale e shpirtërore për trashëgimtarët, shoqërinë dhe kombin.
Sipas të dhënavë që autori morri në terren, mësohet se të sëmuarit para vdekjes i paraqiten shenjat paralajmëruese, manifestuar përmes ëndrrave të ndryshme, të këngëve të shpendëve dhe britmës së kafshëve të shtëpisë të cilat me veprimet e tyre paralajmërojnë mortin që do të ndodhë në atë shtëpi.

Në Hogosht, edhe ceremonialin mortor e shoqërojnë një mori adetesh e zakonesh si përhapja e lajmit për të vdekurin, ruajtja e kufomës, hapja e varrit, pjesëmarrja në varrim, vajtimi-pikëllimi, larja e kufomës, varrimi, pas varrimit dhe ngushëllimi si akte të fundit për të vdekurin.

Sikurse lindja, dasma edhe vdekja në Hogosht dhe trevat tjera të Kosovës dhe më gjërë, krahas zhvillimet ekonomiko-shoqëror ka psuar ndryshime të ndjeshme në përputhje me hapat e kohës. Asnjëri prej këtyre riteve nuk shoqërohet me adetet e zakonet sikur para dekadave, së paku për kohëzgjatje, e as për dedikimet e tjera.

Në fund duhet thënë se libri “doket e lindjes, të dasmës dhe të vdekjes në Hogosht” e autorit Musa Ahmetaj në fushën e etnologjisë dhe të folklorit paraqet një kontribut të shënueshëm, autori i saj ceremonialin e lindjes, të dasmës dhe të vdekjes në Hogosht nuk e vështron krejt ndaras nga regjioni dhe më gjërë por në shumë raste këto rite e procese të ndryshme i vë në kontekst më të gjerë edhe me ritet e ngjajshme nëpër vise të tjëra të etnisë sonë, gjë që kësaj trajtesë edhe më tepër ia shtojnë vlerën, duke e bërë atë më të kapshme, më domethënësë në aspektin informativ e kuptimor.

Prof.Dr.Adem Zejnullahu
 
 

Sonntag, 2. Februar 2014

Mimoza Agalliu - Shtatë poezi


1. Mes puthjesh malli tërësisht shkrirë

Biskojmë në mall heshtjeje,
pritës puthje të kristaltë,
Çdo çast prek një jetë,
Jeta puthka çdo çast!

Valë pulsesh rendin kohës,
Ah, ky dimension dashurie,
rritet prej përqafimesh,
Shpirtit në përulje i bie…

Ky shpirt mes krahësh
udhëton kryqëzuar frymës larë,
Shndërim sysh në pikturë :
dy shpirtra në tejmbushur në damarë.

Lumenj, rendin rrjedhës, plot prurje,
ndonjeherë në rast dhe çmendurie,
Arkitekturë: forma zemre udhës,
me zhurmë ritmi ndjenje, dëlirësie…

Puthjet qëndisin ditë
me përulësi presin natën,
Dashuri me emër “Dritë”,
Jetëngjyra etje çel jargavanët …

Kapilarë tkurrur ftohtësisë,
rrëke shiu lëshuar mbi qerpikë,
Shqetësuar buza në “përpëlitje”,
përgjërimi lutës yje ndezur… pikë.

Dashuri plus Jetë
celebrojnë madhështinë…
Jeta, kur fle ndër puthje,
Ëndrra shndërrohet vetvetiu në dritë,…
mes puthjesh malli tërësisht shkrirë

 


2. Gjelbëroj tej e kënd ditën!…

Përpëlitesha në labirintet e shpirtit,
lodhshëm, vrapova të çel portat,
çudi, gjithkund dukeshin mbyllur!
Kërkova mes psherëtimave mermeruar,
Portën e dashurisë të çel, dhimbjen ta vras.
Vrapova, si zogtrembur, duke çukitur…
E dëshpëruar kthehem,
përdhe rashë, krahëkëputur,
Çaste errësire ma mbuluan shpirtin,
dëgjoja një zë mes heshtjes mbytëse,
vinte nga larg, si kor hapësire,…
Zëri gushës pëshpëriste lehtë,
hapi vrullshëm dorezën e portës së mallit…
Dielli çau retë e me sytë e mëdhenj
më çeli portëmadhen e kopshtit me lule,
Buzëqeshja e tij më treti buzët,
Duar dashurie tufëzuan tërë lulet e fushës,
Midis barit të blertë mblodhën ca të kuqe e ca
vjollcë,
Kurorë skeptri të bukur formuan mbi kokë…
Lehtas pëshpëriti dashuria:
“Kurrë mos kij frikë, se një ditë do të mbyllet kjo
portë,
mjafton, pëshpërit… “.
Me fllad të lehtë portën ta çel në buzë:
Pëshpërimë.
Gjelbëroj tej e kënd ditën!…


3. “Piktura – Puthje ndezi qiellin”

Pranvera çelnuar
në shpërthim “brumb” lulesh…
Stolit të njohur të parkut
e përhumbur,
Papritur, fare papritur, mbi sup ,
nga flatrimi m’u “stacionua”
një zog ëndërrimtar…
Ma rrëmbeu puthjen,
prapë papritur…,
sa hap e mbyll sytë,
pas puthjes,
iku fluturimthi.
Ma zgjoi ëndrrën zogu,
ndaj vrapova t’i ndal fluturimin…
Oh, sa shumë i thirra të ndalej!…
Por ai kokëfortë
flatroi mbi hapësirë të kaltër qiellore…
Puthjen time të “vjedhur”,
çuditërisht, filloi të pikturojë i etur…
Dielli i vëmendshëm
u step nga kënaqësia,
i shkeli shkeli syrin…
Çuditërisht dhe të paktat re
u larguan nga qielli…
Ndodhi çudia :
“Piktura –Puthje” ndezi qiellin,
Piktura dhe puthja shfaqnin konturet.
Galaktika mbeti e shtangur ,
lëshoi tinguj…
E kënaqur nga kundrime syri,
lutësia ime “zbuti” zogun;
puthja duke flatruar
mbi cicërimë zogu
po vinte ëngjëllore drejt meje
me valëzim deti…
Në qiell dueti : “Pikturë – puthje”
jepte koncert ëngjëjsh…
E kënaqur nga kundrime syri,
lutësia ime “zbuti” zogun;
puthja duke flatruar
mbi cicërimë zogu
po vinte ëngjëllore drejt meje
me valëzim deti…
Në qiell dueti : “Pikturë – puthje”
jepte koncert ëngjëjsh…


4. Arratisur

Aty mbeta gjithmonë,
Krahut të dashurisë përqafuar,
dehur aromës barënjomë,
Mahnitur shpirti duarve të tua,
stolisur kurorë lulesh në ballëmpirë puthjeve,
Sythe rënë flokëve djersirë,
Natyra dhe unë,
Ti dhe natyra, dashuruar në çdo grimcë ajri,
Nektarë lulesh pijmë në buzë,
aty mbetëm gjithmonë
Arratisur bilbilimit të zogjve në flatrim
 



5. Vrite dhimbjen

Një pikë loti ra mbi bar,
dikush me këmbë e shkeli,
Toka e përpiu, e bëri baltë,
Askush nuk e pa
Disa pemë pranë përjetonin
diellperëndim.
Sa lot janë kthyer në baltosje
mbi këtë tokë,
pa asnjë dëshmitar,
shpirtkëputur dhimbje, duke vrarë?!...

 


6. Kur ngjiz jetë në sytë e tu

Sytë e tu përkëdhelin butësisht vështrime,
Bulëza të nxehta ngrohin trupa, lotin prek,
s njoh formula në dashuri !
Unë e preka, e jetova,
lumturoj shpirtin.
Pres të nesërmen
të mbulohem me puthje pa fund,
për Ty, dashuri e parë ,
jam e fundit për ty,
e tillë mbeta
E di, kjo është e mundur.
S dua të humbas,
s do të shkoj larg,
duke lënë pas shpirtrat tharë,
nga etja për pak dashuri.
E ndjej prekjen tënde,
kam frikë mungesën tënde.
Ti jeton jetën time, unë prek çastin tënd,
ndërsa anija e jetës rrit shpejtësinë,
ndjej të të mbaj shtrënguar,
krahëhapur ditënetëve pa ndasi, pa ritual ndjenje.
Endrrat e mia janë prelud jete,
nëse do të më zgjojë nga kjo qetësi, do të hapja sytë të
të thosha:
Më ler të fluturoj në Univers,
bashkë me ty të ngjiz jetë syve të tu!

 


7. Kur dielli ngroh valën
 

Shkëputem nga zhurma,
të kuvendoj me valën,
në hapësirën e kaltër,
të gjërë, shoh sytë e tu,
në shpatet e kodrave
marr tëndin përqafim.
Nëse dielli i nxehtë,
më djeg pak shpinën
shtëpia e shpirtit tim,
mbetet midis jetës vdekjes,
në këtë jubile të një ditë plot rreze,
ashtu si, sytë e tu plot gjallesë.
Ndaj, të lutem,
merre në këngën tënde, puthjen time,
vishja atij lisi të fortë,
ta mbajë gjithnjë ngrohtë,
në natyrën e qetë të jetëve tona,
zbukuruar në dekore puthje - përkëdhelje,
derisa të rrahin këto dy zemra të brishta,
por të forta,
si vetë trungu i tyre,
rrënjosur thellë viteve,
sepse dielli do të vazhdojë
të ngrohë valën, ende,
për shumë kohë

Alexandra Adami - Tetë poezi


LOT GËZIMI

Mbi qerpik të syrit, si margaritar,
ndriçon nje lot i bukur, gëzim i pa par.!
Dot nuk e ndaloj me lotin udhëtoj,
në rrug te pa njohur që shum e adhuroj.!

Qenka lot i pastër ilac per syrin tim,
i fal syrit drit e mbush plot shkëlqim.!
I lutem lotit tim " mos ik me mua rri '',
se je lot gëzimi, për mua therapi.!

Nuk e fsheh dot lotin ma shton bukurin,
un dhe loti im më i bukuri udhetim.!
Mbi qerpik të syrit si margaritar,
ndrin një lot gëzimi bukuri e rrall..!
 



HAJMALI PËR VLLAIN TIM

Sonte natën nuk fle gjum,
me tim vlla do e gdhi un.!
Nesër ai shkon ushtar,
vlla të qoftë rruga e mbar..!

Viti le të iki shpejt,
porsi fllad i leht mbi det.!
Netët u kthefshin në dit,
që të kesh o vlla vec drit..!

Po të jap një hajmali,
dy vargje shkruar për ty.!
Merri vlla, futi në gji,
se jan mbushur dashuri..!!



NGRIHNUNI BABALLAR

Babi,,çke që mërzitesh,
lotin fsheh mos ta shikoj.!
Prit dhe pak sa te rritem,
ndoshta lotin ta dëboj..!

Nuk durojn zemrat tona,
prindërit ti shohim përtok.!
Ndaj të lutem babi ngrihu,
dhe qëllo me grusht të fort..!

Ngrihuni të gjith baballar,
grushtet mblidhini bëjini tok.!
Dhe formoni një tërmet,
se sduron më kjo bot..!



KËNDOJ ME SHPIRT

Ndoshta s'kam këpuc floriri,
as një rrug mbushur me lule .!
Por në zemër ndrin një drit,
jetës i këndoj me shpirt...!

Ndaj këndoj e s'ndalem kurr,
zogjt vallzojn mbushur gjith nur.!
Si magji në bot prrallore,
rruga e shpirtit ,drit qiellore..!

Me kitar vargje të arta,
nota zemre ,ndjenj të zjarrta.!
Spektator zogjt e natyres,
shpirt i lir, bir i të mirës...!! —


RRUGA E MALLIT

Ç'ke o sy, qe ul veshtrimin..?
buzeqeshjen pse ndalon..!
Ç'ke o zemer qe venitesh,
kaq Atdheu te mungon ???

Mbyll syt e nis udhtimin,
rrug e gjat ,rruga e zemres.!
Ndal ne buz te kufirit,
aty ku flitet gjuha e nenes..!

Dhe bien lotet si ujvar,
lajn rruget mbushur mall.!
Rreh zemra pa pushim,
aty ndalet malli im...! —


KUR TI SYTË HAP

Të të them je Yll,
që mes yjesh ndrit!
Dhe kur ti shkëlqen,
ndriçon një Orbit.!

Ajo fytyra jote ,
porsi një diamant.!
Miliona drita ndizen,
veç kur ti sytë i hap..! —


LERMËNI TË LUAJ

 Mos se do të biesh,
mos se do të vritesh.!
Prit se je e vogël,
prit dhe pak të rritesh..!!

Mos, mos, mossss....!!
gjith jeta vetëm mos....!
Po si për çudi,,,
të drejt s'kam as të loz....!

Kam dëshir të bie,
gjynjësh të gervishem.!
Të njomem nga shiu,
dielli të më thaj...!

Lermëni të luaj,
se dua botën tuaj.!
Të jetoj siç dua,
të jetoj për mua.....!



O NËNA IME

O nëna ime,
e shtrenjta gjith botës..!
Diell që nuk shuhet,
rringjallje e tokës..!!

Lotët e tu,
si plumb i padukshëm.!
Ngulen thell në zëmër,
gërvishin çdo ëndër ...!

Në shami do kthehem,
ti thith një nga një..!!
Me lot do të dehem,
pa lot të të lë...!

Në rrugën tënde,
mbushur plot gjëmba.!
Do ulem leht leht,
ta mbush lule e ëndrra..!!

O nëna ime,
e shtrenjta e gjith botës.!
Diell që nuk shuhet,
rringjallje e tokës...!!!

Myzaljen Hoxha - Kopështi i Edenit


( Përsiatje letrare )

Debati i sotëm në fushë të letërsisë, se politika është e huaj për të, nuk është gjë tjetër, veç një qëndrim politizues i saj. Dhe kjo është e gabuara dhe e keqja e saj.
Ka më shumë se 2000 vjet, që politika është “zbuluar” nga natyra prej Aristotelit, si shkencë për të zgjidhur problemet e njerëzimit, dhe jo për t`i krijuar, akumuluar dhe agravuar ata. Pra, politika duam ne nuk duam ne është objekt i letërsisë, dhe vetë letërsia është bashkëudhëtare e saj, në krijimin e vlerave njerëzore, dhe zhvillimin e natyrës dhe shoqërisë njerë-zore.
Në respekt të punës së mëndjes, marrë guximin t`u them :
- Nëse letërsia filozofiko - meditative, ose letërsia politike është një letërsi
“copë-copë”, “socrealiste”, ”e angazhur”, atëherë kjo është tmerrësisht e gabuar dhe e dëmshme për vetë jetën njerëzore.
Letërsia është zbutëse e natyrës së “egër” të njerëzve. Natyrisht, unë duke qënë gjenerues në fushë të letërsisë ( në prozë dhe poezi), jam dhe lexues apo konsumator i këndshëm i saj. Por, edhe mbrojtës i rreptë i saj.
Të tillë më bënë vetë fjala letrare e Xhorxh Oruellit, që është gjuha e letërsisë së tij, ashtu sikurse është dhe vetë gjuha ime.
Te eseja letrare e tij “PSE SHKRUAJ”, ai thotë se arsyeja e pestë e të shkruarit letërsi është :
“ Qëllimi politik ”. - Duke përdorur fjalën “politike” në kuptimin më të gjerë të mundshme. Dëshira për të shtyrë botën në drejtimin e duhur, për të ndryshuar idetë e njerëzve në funksion të zhvillimit shoqëror, pasi çdo arritje e ka zanafillën në një ide progresive. Në këtë hulli çdo letërsi e vërtetë është e lirë nga paragjykimet politike. Mendimi se arti nuk ka të bëj me politikën, në vetvete është një qëndrim politik, që ska të bëj me letërsinë”.
A ka të drejtë Oruelli ?
Vetë koha e ka provuar tashmë vertetësinë e letërsisë së epërme të tij.
Tek poezia ime “TRILLIMI” ose “LETЁRSIA” unë kam dhënë devizën: “ Një njeri është thjesht një qënie njerëzore, dy njerëz janë letërsi”.
Poezia është kjo:


TRILLIMI

Do të ishim më të keq,
E keqja do t‘na kishte zili.
Do të ishim më konformistë,
më nervozë,
më shumë të pabindur,
pa letërsinë e hapur pafundësisht.

Shpirti kritik si motor i progresit,
nuk do të ekzistonte pa trillim.
Dhe nëse shfaqej si kusht i suksesit,
përsëri do të ishte një përjashtim.

Ne trillojmë,
që të jetojmë disa jetë.
Dhe harrojmë,
që kemi vetëm,
vetëm një jetë të vërtetë.

Trillimi, harmoni e mendjes dhe shpirtit,
molla e Adamit dhe e Evës në kopshtin e Edenit.
Materia që na rrethon merr formë për ditë,
nga letërsia, pa edhe të cilën nuk do të kishte jetë.

Jetën e gënjeshtërt,
ia shtojmë asaj që jetojmë,
dhe ajo merr vlerë.
Ajo na ndihmon për t‘ia mbathur,
nga realiteti mediokër, i zbrazët, humnerë.


Trillimi,
“ If “ e Kiplingut dhe “Laokonti”* i Kadaresë.
Mënyra më e thjeshtë për të lehtësuar,
qenien tonë vdekatare.
Për të mundur erozionin e kohës,
për të bërë të pamundurën të mundur,
ashtu si ngjizi jetë në Ararat**, varka e Noes***.

A mund të kuptohet kjo, nga “ kritikët e mëdhenj letrarë”, që “padashje” e politizojnë letërsinë, kjo është puna e tyre. A mund ta ngatërrojnë ata letërsinë, si “socrealiste” dhe “e angazhuar” , edhe kjo është puna e tyre.
Unë e respektoj mendimin ndryshe. Por nuk respektoj mediokritetin letraresk, që s`ka të bëj me letërsinë.
Letërsia është “revoltë” e njeriut kundër të qënit çfarë ai është, në atë që duhet të jetë.
Pra letërsia shprehet nëpërmjet dy kollonave referuese :
E para- është kollona e objektivitetit, e fakteve dhe e konkretes, si e veçantë nëpërmjet trillimit letrar, dhe
E dyta – është kollona e përgjithësimit abstrakt të së vërtetës, mbi ngjarjet që kanë ndodhur, ndodhin dhe do të ndodhin.
Dhe për këtë, dëshiroj të bie në vetëdijen tuaj letrare, letërsinë e Shekspirit, Servantesit, Hygoit, Balzakut, Kiplingut, Kafkës, Kamysë, Quasimodos, Losës e të tjerë korifej të letërsisë botërore, por edhe patriarkët tanë të kësaj letërsie filozofiko-meditative Megjeni, Noli, Asllani, Kadare, Agolli, Kuteli e të tjerë.
Por, letërsia është bërë edhe një instrument i analizës së vetvetes dhe njëkohësisht një rrugë e kërkimit të identitetit të vet. Ashtu sikurse është e vështirë të shkruash letërsi për natyrën, kur, kurrë nuk i je ngjitur një mali, s’ke prekur një pemë, nuk ke kaluar në këmbë vaun e një lumi apo s’ke shëtitur në natyrë për ta soditur atë, ashtu është e vështirë të shkruash një letërsi, nëse kurrë nuk ke demonstruar kundër qeverisë, nuk je përballur me kordonin e policisë, je i papunë dhe nuk paguan dot energjinë dhe taksat, si dhe nuk paguan dot recetën e ilaçeve për shëndetin tënd.
Prej arrogancës dhe shpërfilljes letërsia nuk politizon vetveten, por është e gatshme të anonçojë një qëndrim kontestues për status quo-në shoqërore. Dhe e gjitha kjo, nuk është letërsi “socrealiste”, dhe as “e angazhur”, por një letërsi e mirëfilltë.
Ç`është ky mendim sa sarkastik dhe hermetik, sa i pakuptimtë, aq dhe mediokër për letërsinë ?
Ju ftoj ta braktisim atë, duke e vlerësuar letërsinë bashkëkohore, si një të tërë, si gjeneruese e ideve dhe kulturave njerëzore, për të ndryshuar vetë jetën tonë dhe botën që na rrethon.

Fatmir Gjestila - Gjashtë poezi

 
PRITJE

E pashë natën të kthehej në udhë
e dita prapë të mos vijë,
fleta e bardhë u kthye në rudhë,...

fjala s’gjeti krua të pijë.

 
 
KUR ME FJALËN ME BIE

Kur me fjalën,
si me çekan më bie,
më bie e unë gjithsesi hesht,
hesht e të shikoj duke qeshur,
mos shiko te unë urën e nënshtrimit.

Përtej fjalëve,
fjalëve pa kohë e cak,
kërkoj buzëqeshje dashurie
dhe pres edhe gjethen e fundme
të bjerë në humnerën boshe të harrimit.

 
 
FIJE FLOKU

Treni kalëron i lodhur në muzg,
osh e tërheq qiellin mbi luginë;
ajo e pagojë,
unë si murg:
qyqanë të dy,
qajmë vetminë.

S’e njoh, s’më njeh… ajo nuk flet;
se si u ndodhëm kaq pranë s’e di:
unë mënjanë,
krejt si asket,
të harroj të flas s’është çudi.

Po vjen një çast e ngre furtunë,
kur treni yjet tërheq nëpër terr:
një fije floku
që vjen tek unë
më tremb, më lidh, në krah më merr.

O femër, krijesë engjëllore,
me një fije floku drithëron!
Trup e shpirt
te ti – hynore!
Te ti jeta lind, atë ti mëkon.

 
 
SOT

Shoqja rrezëllinte sot;
e qeshura e saj si melodi,
po unë ç’ndjeva s’e them dot,
po unë ç’pata nuk e di.

Teksa fliste e qeshte me aq nur
më rrëqethi rektimë e muzës,
po unë harrova vargun ta thur
e putha atë në qoshk të buzës.

Shoqja mbeti… Më pa në sy…
Më fal, i thashë, mos më qorto…
Oh! Unë… unë s’të putha ty,
të qeshurën tënde putha, më beso.

Shoqja qeshi, si asnjëherë,
u ndez më shumë se një melodi;
s’dija kë të puthja këtë herë,
shoqen a të qeshurën përsëri.

 
 
CARANI

Si caran kam mbetun...
rreshkun, i padjegun,
shpirtin ngroh në duar
me zjarrin e pashuar.

 
 
SHKËMBINJTË

Të strukur në anë të lumit
dremisin nën frymën e valëve,

mbi kryet e thinjura të tyre
dielli numëron orët e mardhuna të ditës.