Freitag, 31. Januar 2014
Farida Ramadani - Dhjetë poezi
1 - Emri yt
Sa herë dëshiroj të shkruaj një emër,
Shkronja yte vjen e para,
Dua ta largoj, por nuk di se si…?!
Sepse çdo fjalë fillon nga Ti.
Mundohem e mundohem...
Ndiej sytë, më tërbohen,
Sapo filloj sërish të shkruaj,
Shkronjat me emrin tënd luajnë.
Largoj fletën, marr një tjetër,
Përsëri ngjason e njëjta letër…
Kaq fort emri yt qenka ngulitur,
S’largohet prej letrës, dhe duke i bërtitur!
E detyruar fort i thërras,
Si e llastuar shprehet në gaz,
Nga e zhubrosur, letra drejtohet,
Të njëjtat shkronja, papritur, sistemohen!
Buzëgaz unë i mbledh,
Emrin tënd përsëri përcjell.
Hyj në kuptim, kërkojnë me zemër:
Këmbëngulës sytë të njëjtin emër!
2 - Shkruajmë me ndjenja
Sa më shumë të lexosh,
aq më shumë do të ndjesh.
Impulsi i ngrohtë,
prej thellësisë çel.
Por librin,
s’do të lë ta mbarosh,
se do të “mbërthej keqas”,
këtë vetë do e kuptosh.
Eh, të lexuar me ndjenja!
Librin me këtë stil
e çojmë në fund,
ashtu të dy në tundim,
prologojmë te bukurën lojë,
tërë gazmim...
3 - Përsëri kthehem
Përse, kur më prek,
zemra “thumbon” fort?
Ashtu rënë në naivitet,
s’normalizohet dot ?
Lëshuar, si një vegim,
në robim për një çast,
Ndjek emocionin tim,
në të gjithë trupin “plas”.
Si një ndjenjë e ngrirë,
si një lojë e vështirë,
Asqë e përfill ndryshimin,
refuzon kalkulimin...
Merre shpirtin tim,
vishe...
E ndiej thellë në deje...
Por, e di, s’të bën dot...
Do të hidhet në sulm
zhgënjimi,
S’qenka numri yt!...
Lodhesh në kotësi...
Ah, sa keq ndihet,
kjo fjalëzë “Lumturi”,
Përmblidhet në pak fjalë
dhe kur s’ndihet mirë,
Për pak, fare pak rri...
4 - Më ke lakmi
Kur flas,
Ti je aty.
Kur lexoj,
përbri të kam.
Kur nis këngën ,
këndojmë të dy.
Kur bëlbëzoj,
duke bëlbëzuar
dhe Ti “rri”...
Po kur bërtas,
përse bërtet dhe Ti?!
E kuptoj,
më ke lakmi.
Të padit,
ndriçimi në sy.
5 - Lot i lirë
Si ortek i vogël,
loti rrëshqet mbi faqe,
papushim,
si margaritar shkëlqen,
si e fshehka lumturinë!...
Një zemër e “sëmurë”,
me ngulm kërkon shërim,
Botë e mjegullt,
do të pastrojë vështrimin,
kërkon vezullimin...
Më vonë e ndiej, e ndiej,
do të niset në ndriçim...
Në rrugën diellore atje tej ...
Loti do të mbetet,
diku në një cep,
krejt si lot në harrim...
6 - Zëri yt
Si nga një orkestër fantastike,
tingujt tuaj vijnë,
shtyjnë njëri – tjetrin...
arrijnë shpejtësinë ...,
Vërshojnë me ton të lartë
tek unë, në çdo qelizë,
sa maja e e maleve të shpirtit,
ngelen në çudirë...
Herë i ndjej lehtë,
nën lëkurë më prekin totalisht.
Tashmë e mësuar
në këtë rrekëtim ...
Eh, kështu më ke formuar!
Simfoni plot melankoli...
Ndjenjë e dashuruar....
Spirancë e ankoruar
në shpirtin tim.
Vargje melodish derdhur...
Lloj, lloj ndjenjash përdredhur,
Vallëzojnë me violinë,
ashtu të freskëta rrinë ....
7 - Legjenda e reve
Vështrova qiellin,
veçova retë
Si ngjasonin:
ngjeshur fletë – fletë...
Përqëndrova sytë
atje lart, lart,
Aty ku ndjenjëhapur
më latë...
Shikoja Universin
e pafund,
sy mekur...,
sikundër në “gjumë”.
Eh, reja më dukej
aq origjinale,
Panoramë e “trishtë”
në detaje!...
Vështroj,
një karrocë me dre.
Një vashë,
po e nget nxitimas.
Asqë mendon
t’i vëjë fre.
Figuracioni i reve
prin buçimas...
Mendja e saj
vazhdoi të soditë,
por asgjë,
s’po kishte kuptim,
s´donte ,
aspak të priste:
Përqafimin
me lumturinë!
S’e ndieu
Dëshpërimin.
Papritur,
karrocën ndali,
zbriti, si shtojzovalle,
zbriti
me tonin e zbritjes:
hopa, hopa...
Rimblodhi retë
ngadalë, e lehtë - lehtë...
Magjepsur
prej bukurisë,
retë u aktivizuan
vezulluese,
nisën të gjitha
menjëherë,
në rol të damës,
në pistën vallëzuese ...
Ashtu të lehta
çliruar nga emocioni
s’lanë asnjë re,
jashtë pistës,
Shoqëruan
vashën e bukur
të pikëtakonte,
djalin e dritës ...
Duartrokitën retë,
tërë dashuri.
Me kënaqësi
shijuan skenën.
Para syve,
u shfaq një çudi .
Për një moment
heshtën....
në bëlbëzim ...
Ylberët lëshuan
tërësisht ngjyrat,
t’ju ndriçonin
“princeshave”
gjithë fytyrat ,
U shndërruan
në të bukura...
Rifilluan
me figura të reja...
Thurja e tyre
më me ëndërr,
më me finesë,
Dashuria
shpaloste sekuencat ,
si legjendë,
mbetur,
si një film i pambaruar
në të shfaqur,
plot fantazi në qiell...
8 - Me qiellin: katër
Nga larg
dëgjova zërin tënd,
kur një pupël
po vështroja ...
Fillova të fryj,
për ta mbajtur lart.
Sa më shikove,
erdhe me vrap...
Frymëruam së bashku të dy,
buzëqeshëm,
deri në marrëzi.
Ajo valëvitej,
lodronte me ne...
Përcillnim frymën, pa fre,
Kështu u bëmë tre!...
Qielli u mahnit,
me marrëzinë tonë,
Të katërt në melankoli,
qëndruam deri vonë.
9 - Kthej momentin e humbur
Buzët e lodhura lëndojnë,
Duan të fshijnë me gomë,
në gjumë dhe në meditim,
fjalën: “Shpirti im”...
Ndjenjat e bukura,
me të shëmtuarat,
përsëri rrinë bashkë,
herë futen brenda,
herë rrinë jashtë...
Ashtu..., e shpirti të fal.
A thua s´kupton?
Siç duket ke diçka,
që te ti ”rrezaton”.
Shijon buzëqeshjen,
Ëndrrat mbetën “pa u lyer”,
Të pashkruara në qiell,
si një tekst i pakryer.
Retë s’zunë vend,
me ritëm shkriftohen,
grinden,
përsëri ribashkohen...
Tashmë me gjithë mend,
të më lësh përsëri,
mua fare pa mend...
Nxitimthi marr guxim,
të jem përsëri e lumtur,
Ta kthej në magjik,
momentin e humbur.
10 - Të kërkoj
Nuk dua lumturia,
të jetë ai çast,
i zgjatur aq pak...
Kërkoj, edhe nëse humbas,
në frymën tënde të trokas,
të më shohësh drejt sytë,
të më thuash i çlirët:
“Jam miku yt!”
___________
Poezi nga libri i autorës Farida Ramadani, me titull "Pikturoj në Qiell"
Mittwoch, 29. Januar 2014
Arif Molliqi - Pesë poezi
PARAJA
Është vjeshtë e vonë
Të gjitha gjethet kanë ra
Të gjitha...
Po fajdexhijtë kur do bijnë
Ah, ta dish sa të urrej
Edhe ty moj para
E ashpër je
Shpirt nuk ke...
Njerëzve ua shkul ndjenjën
I bën trishtues
Ah, moj para
para...
Është vjeshtë e vonë
Të gjitha gjethet kanë ra
Të gjitha...
Po fajdexhijtë kur do bijnë
Ah, ta dish sa të urrej
Edhe ty moj para
E ashpër je
Shpirt nuk ke...
Njerëzve ua shkul ndjenjën
I bën trishtues
Ah, moj para
para...
PERSONAZHE TË LODHUR
Sot e takova një mik
më tha:
-E lexova librin tënd
s´është evërtetë...
Asnjë pikë
Përsonazhet e tu
S´dijnë të këndojnë
Nuk e kanë zërin e ashpër
Janë të lodhur
S´kanë protestë...
Në ketë kohë
O lum miku
Askush nuk i do
Kokëfortet..
Sot e takova një mik
më tha:
-E lexova librin tënd
s´është evërtetë...
Asnjë pikë
Përsonazhet e tu
S´dijnë të këndojnë
Nuk e kanë zërin e ashpër
Janë të lodhur
S´kanë protestë...
Në ketë kohë
O lum miku
Askush nuk i do
Kokëfortet..
DASHURI E SHTJERRUR
Në natën e zezë të dhjetorit
Shetita gjatë
Nëpër një rrugë të trishtuar
Ah sa bënte ftohtë
Më andej
Një grua bënte poterë
Më vetveten
Sa fatkeqe ishte
Shiste trupin
N´vend të dashurisë
së shtjerrur
Unë qeshëm
Ta mbys trishtimin
Në mengjës e takoj përsëri
Kthehej në shtëpi
Kokulur ...
Mbas varrimit të dashurisë
Në natën e zezë të dhjetorit
Shetita gjatë
Nëpër një rrugë të trishtuar
Ah sa bënte ftohtë
Më andej
Një grua bënte poterë
Më vetveten
Sa fatkeqe ishte
Shiste trupin
N´vend të dashurisë
së shtjerrur
Unë qeshëm
Ta mbys trishtimin
Në mengjës e takoj përsëri
Kthehej në shtëpi
Kokulur ...
Mbas varrimit të dashurisë
PA TITULL
( e huazuar)
( e huazuar)
(.... I kam pas dy shokë
Njëri u vra në luftë
Tjetri..
Doli i sëmuar nga burgu
Dhe vdiç!...)
MIDIS DHIMBJEVE
S’kam shpresë,
a ...?!
Ndonëse s’kam shpresë
Mbase mbi Elbe
një pulëbardhë fluturonë
përskaj meje
padiktueshem...
As syri fërr nuk më bën...
kur aromë Lady
ma ndal frymën
midis dhimbjeve blu
Paskam ndryshue shumë...
S’kam shpresë,
a ...?!
Ndonëse s’kam shpresë
Mbase mbi Elbe
një pulëbardhë fluturonë
përskaj meje
padiktueshem...
As syri fërr nuk më bën...
kur aromë Lady
ma ndal frymën
midis dhimbjeve blu
Paskam ndryshue shumë...
(Hamburg, dhjetor, 2013)
Montag, 20. Januar 2014
Raimonda Moisiu - Malli për Korçën
Gjithmonë kam pasur optimizmin dhe besimin se përvojat jetësore indikojnë në mënyrën se si gjithkush nga ne mendon e vepron me cilësitë e virtytet që mbartim në vetvete. Situatat, ngjarjet, njerëzit e thjeshtë, qytetarët, intelektualët, njerëzit e letrave shqipe, elita e shquar e botës hyjnore të artit e kulturës, përballen e kontribuojnë gjatë jetës së tyre në forma e përmbajtje të ndryshme.
Ashtu si edhe unë, ata kanë qënë e janë optimistë, besojnë në ndryshimin dhe progresin duke dhënë nga forca e inteligjencës e qytetarisë, forcën e talentit të mëndjes së shëndoshë dhe krahëve të fortë, më të bukurën e të mundëshmen që mendimet dhe idetë e tyre të ndryshojnë zemrën e identitetit të vendlindjes, identitetit tonë. Ambiciozë për të kaluarën e të tashmen, cdo ditë që vjen na gjen më të rritur e të pjekur dhe ngadalë kuptojmë se duhet të punojmë e jetojmë për të njëjtat obligime e qëllime, për hir të gjeneratave që vijnë, të pergatisim rrugën e përjetësimit të veprës e qytetarisë, të njerëzve të shquar të cilët kanë lënë gjurmët e arta të progresit qytetar, social dhe krijues. Jo vetëm gjatë fëmijërisë e rinisë sime por edhe tani, unë kam qënë gjithmonë dhe e kam konsideruar veten time me “fat” që jam lindur, rritur dhe edukuar në një mjedis mondan e historik, me “fat” që jam qytetare pasardhëse e elitës së shquar qytetare korcare , simboleve të eposit shpirtëror, sfidës që kapërcen kufijtë etnikë të sublimes dhe aspiratës nëpër vite, në kohë e hapësirë, dlirësisë të kontributit njerëzor, talentit krijues, midis dy botëve; botës ku ne ndjehemi se i përkasim vazhdimisht në nivele të reja, momenteve të jetës së përditëshme dhe dimensionit të ri, ku pena ime bëhet analogji për të prezantuar imazhin e gjallë të njerëzve të shquar dhe subjektet në shumicën e tyre janë në dijeni të pavdekësisë. Sa herë vij në vendlindje, Korça më duket më e bukur, malli për të më shtohet akoma më shumë, dua të prek me dorë, mendje e shpirt gjithçka që mban brenda zemra e saj, të eci e shkujdesur në sokakët me gurë dhe pastërtinë e tyre, ashtu si dikur kur hodha hapat e para, apo belbëzova për herë të parë emrin e vendlindjes sime, që më bën të ndjehem krenare, që me themelimin e saj është mbartëse e bukurisë natyrore dhe mondane, traditës, historisë, dijes, kulturës, dashurisë, njerëzve të shquar që kanë bërë e bëjnë historinë e saj. Dua të prek e shijoj aromën e blireve, të ndjej melodinë fëshfëritëse të gjetheve e përzierë me melodinë e serenatave, të më puthë krahët, fytyrën, buzët, era e freskët e mëngjesit, ashtu sikundër “puth” shpatullat e Korçës sime mbështetur përjetësisht në malin e Moravës. Të prek e ndjej nga afër idealizmin e qytetarisë korçare për zhvillim, për ta pasuruar e zhvilluar Korçën në çdo aspekt. Çdo gjë që shoh, kudo që unë hedh sytë, shoh mendjet krijuese në forma të ndryshme; ndërtesa, libra, piktura, skulptura, monumente, lulishte me barin e blertë e aromën e luleve shumëngjyrëshe, qetësinë e qytetit, ecjen e njerëzve me kohën e për kohën, ndërtesat antike qindravjeçare mondane dhe historike, shtëpitë karakteristike, trashëgiminë kulturore, qytetare dhe intelektuale korçare, që në përfytyrimin tim janë si ato pikturat që kanë ardhur e të tjera presin të vijnë në jetë, piktura që komunikojnë mesazhe të thjeshtë e komplekse, një dialogim i së kaluarës, qartësi e së tashmes, udhë e së ardhmes, pa njohur moshë dhe flasin gjuhën e çdo kulture. Këto ndjenja të shpallura në forma të ndryshme janë shprehje e festës së jetës e përjetësisë. Ato mbartin në vetvete pasurimin me kulturë, art, bukuri, dinjitet dhe sigurojnë identitetin e qytetarisë korçare, sfidës, sepse ato kërkojnë kohë për të kuptuar dritën dhe bërë të njohur emrin e qytetit tim Korçës.Unë si bijë e lindur dhe e rritur në Korcë, i besoj shumë qytetarisë dhe inteligjencës së shpirtit korçar, që gjithmonë më frymëzon mua dhe që është gjithmonë në ecje, gjithmonë në ndryshim, kontributi i saj është kompleks, i gjallëruar, sepse edhe vetë dashuria për vendlindjen vjen nëpërmjet promovimit të vlerave të kësaj qytetarie, ndikimit të zhvillimit, progresit e begatisë të qytetit, si premisa bazë për enticitetin e botës të artit,kulturës e dijes, që e pasurojnë të tashmen tonë mes të bukurës e të përditshmes njerëzore.
Ashtu si edhe unë, ata kanë qënë e janë optimistë, besojnë në ndryshimin dhe progresin duke dhënë nga forca e inteligjencës e qytetarisë, forcën e talentit të mëndjes së shëndoshë dhe krahëve të fortë, më të bukurën e të mundëshmen që mendimet dhe idetë e tyre të ndryshojnë zemrën e identitetit të vendlindjes, identitetit tonë. Ambiciozë për të kaluarën e të tashmen, cdo ditë që vjen na gjen më të rritur e të pjekur dhe ngadalë kuptojmë se duhet të punojmë e jetojmë për të njëjtat obligime e qëllime, për hir të gjeneratave që vijnë, të pergatisim rrugën e përjetësimit të veprës e qytetarisë, të njerëzve të shquar të cilët kanë lënë gjurmët e arta të progresit qytetar, social dhe krijues. Jo vetëm gjatë fëmijërisë e rinisë sime por edhe tani, unë kam qënë gjithmonë dhe e kam konsideruar veten time me “fat” që jam lindur, rritur dhe edukuar në një mjedis mondan e historik, me “fat” që jam qytetare pasardhëse e elitës së shquar qytetare korcare , simboleve të eposit shpirtëror, sfidës që kapërcen kufijtë etnikë të sublimes dhe aspiratës nëpër vite, në kohë e hapësirë, dlirësisë të kontributit njerëzor, talentit krijues, midis dy botëve; botës ku ne ndjehemi se i përkasim vazhdimisht në nivele të reja, momenteve të jetës së përditëshme dhe dimensionit të ri, ku pena ime bëhet analogji për të prezantuar imazhin e gjallë të njerëzve të shquar dhe subjektet në shumicën e tyre janë në dijeni të pavdekësisë. Sa herë vij në vendlindje, Korça më duket më e bukur, malli për të më shtohet akoma më shumë, dua të prek me dorë, mendje e shpirt gjithçka që mban brenda zemra e saj, të eci e shkujdesur në sokakët me gurë dhe pastërtinë e tyre, ashtu si dikur kur hodha hapat e para, apo belbëzova për herë të parë emrin e vendlindjes sime, që më bën të ndjehem krenare, që me themelimin e saj është mbartëse e bukurisë natyrore dhe mondane, traditës, historisë, dijes, kulturës, dashurisë, njerëzve të shquar që kanë bërë e bëjnë historinë e saj. Dua të prek e shijoj aromën e blireve, të ndjej melodinë fëshfëritëse të gjetheve e përzierë me melodinë e serenatave, të më puthë krahët, fytyrën, buzët, era e freskët e mëngjesit, ashtu sikundër “puth” shpatullat e Korçës sime mbështetur përjetësisht në malin e Moravës. Të prek e ndjej nga afër idealizmin e qytetarisë korçare për zhvillim, për ta pasuruar e zhvilluar Korçën në çdo aspekt. Çdo gjë që shoh, kudo që unë hedh sytë, shoh mendjet krijuese në forma të ndryshme; ndërtesa, libra, piktura, skulptura, monumente, lulishte me barin e blertë e aromën e luleve shumëngjyrëshe, qetësinë e qytetit, ecjen e njerëzve me kohën e për kohën, ndërtesat antike qindravjeçare mondane dhe historike, shtëpitë karakteristike, trashëgiminë kulturore, qytetare dhe intelektuale korçare, që në përfytyrimin tim janë si ato pikturat që kanë ardhur e të tjera presin të vijnë në jetë, piktura që komunikojnë mesazhe të thjeshtë e komplekse, një dialogim i së kaluarës, qartësi e së tashmes, udhë e së ardhmes, pa njohur moshë dhe flasin gjuhën e çdo kulture. Këto ndjenja të shpallura në forma të ndryshme janë shprehje e festës së jetës e përjetësisë. Ato mbartin në vetvete pasurimin me kulturë, art, bukuri, dinjitet dhe sigurojnë identitetin e qytetarisë korçare, sfidës, sepse ato kërkojnë kohë për të kuptuar dritën dhe bërë të njohur emrin e qytetit tim Korçës.Unë si bijë e lindur dhe e rritur në Korcë, i besoj shumë qytetarisë dhe inteligjencës së shpirtit korçar, që gjithmonë më frymëzon mua dhe që është gjithmonë në ecje, gjithmonë në ndryshim, kontributi i saj është kompleks, i gjallëruar, sepse edhe vetë dashuria për vendlindjen vjen nëpërmjet promovimit të vlerave të kësaj qytetarie, ndikimit të zhvillimit, progresit e begatisë të qytetit, si premisa bazë për enticitetin e botës të artit,kulturës e dijes, që e pasurojnë të tashmen tonë mes të bukurës e të përditshmes njerëzore.
Sonntag, 19. Januar 2014
Blerim Valla - Jo eksperimente dhe dilentantizëm në kulturë
Letër e hapur qeverisë së re komunale të Gjakovës dhe kryetares së posazgjedhur znj. Mimoza Kusari – Lila
Gjakova nuk ka kohë për eksperimente dhe për dilentantizëm në kulturë!
* Shkruan: Blerim Valla
Kultura dhe arti gjakovar sot – sfidat
Gjakova nuk ka kohë për eksperimente dhe për dilentantizëm në kulturë!
* Shkruan: Blerim Valla
Kultura dhe arti gjakovar sot – sfidat
dhe perspektivat kulturore të Gjakovës
“Kultura është baza fillestare dhe kushti primar për ndryshimin e shoqërisë shqiptare. Që një popull të fitojë fuqi politike duhet më parë të krijojë një kulturë të lartë“ - Branko Merxhani, shkrimtar dhe mendimtar i shquar shqiptar.
Nëse kultura përkufizohet si tërësi e arritjeve të një populli-kombi, në një etapë të caktuar të zhvillimit shoqëror, që përfshin krijimtarinë e gjithanshme të jetës shpirtërore të një populli–kombi, nëse kultura është përparësi dhe nevojë jetike e një kombi, dhe nëse kultura është dinjiteti e identiteti i një qyteti i një kombi dhe i
një shteti, lirisht mund të konstatohet se kultura dhe arti gjakovar(lexo:kultura e gjallë), sot paraqet një arritje të madhe dhe cilësore në kuadër të kompleksitetit të përgjithshëm të kulturës mbarëshqiptare, pra edhe të kulturës kosovare.
Krejt kjo falë traditës dhe përvojës së kulturës gjakovare në përgjithësi, por edhe në lëmi– fusha të veçanta të artit dhe kulturës të arealit të Gjakovës, që vazhdon të reflektohet falë emrave-personaliteteve të shquara nga fusha e artit dhe kulturës gjakovare, të cilët kanë lënë gjurmë të thella dhe po vazhdojnë ta bëjnë këtë, në pasurimin shpirtëror të qenies dhe kulturës sonë.
Gjakova padyshim se ka me çka të mburret dhe të prezantohet para opinionit(botës) sa i përket artit dhe kulturës. Gjakova është qyteti që ka dhëne më së shumti shkrimtarë, muzicientë, artistë, këngëtarë ... nga të gjitha viset shqiptare, nami i të cilëve tejkalon kufijtë nacional. E zhvilluar shumë ekonomikisht dikur, Gjakova është zhvilluar gati e mëvetësishme në art dhe kulturë duke u bërë e njohur me konceptin “Kultura Gjakovare” në përgjithësi, e sidomos në fushën e letërsisë,në veçanti, për çka është i njohur edhe koncepti "Qarku Letrar i Gjakovës" (Ali Podrimja, Besim Bokshi, Din Mehmeti, Agim Gjakova, Zekeria Rexha,Vehap Shita, Enver Gjerqeku, Rexhep Hoxha, Sitki Imami, Teki Dervishi, Jusuf Buxhovi, Murteza Nura, Sefedin Fetiu, etj).
Vlerat kulturore e artistike të Gjakovës i vetmi mall eksportues
Por rruga deri tek arti e kultura e lartë gjakovare, kuptohet se ka kaluar nëpër vështirësi dhe pengesa të shumta, më shumë politike dhe ideologjike. Gjersa sot ato po kalojnë nëpër sfida,vështirësi e pengesa tjera qoftë të natyrës materiale apo edhe të globalizmit kulturor, dukë bërë përpjekje të vazhdueshme drejt ikjes nga provincializmi,improvizimi dhe daljes nga izolimi, që ka kapluar jo vetëm artin e kulturën gjakovare, pra edhe kosovare, por edhe çdo fushë të jetës në Kosovë.
Duke marrë për bazë ngjarjet e shumta kulturore dhe artistike (ato elitare dhe me vlera të mirëfillta kulturore e artistike) që kanë ndodhur dhe po ndodhin pas luftës e këtej, mund të thuhet se për fat të keq tash për tash arti dhe kultura është i vetmi mall për eksport që ka Gjakova (lexo:edhe Kosova) .
Këtë e dëshmon tradita e pasur kulturore dhe artistike gjakovare dhe një brez i tërë krijuesish dhe artistësh elitar gjakovar tashmë të njohur jo vetëm jashtë kufijve të Kosovës por edhe më gjerë të cilët dikur, por edhe ata të rinj sot, apo siç quhet “kultura e gjallë“,të cilët po vazhdojnë ta përfaqësojnë me dinjitet dhe me vlera të larta, artin dhe kulturën gjakovare kudo qoftë.
Duke filluar nga të mëdhenjtë Selman Riza, Avni Mula, Ali Podrimja, Ymer Riza, Qamil Muhagjeri (Qamili i Vogël), Besim Bokshi, Agim Gjakova, Shyqeri Nimani, Rauf Dhomi, Muslim Mulliqi, Zeqeria Ballata, Anton Çetta, Besa Imami, Liza Vorfi, Abdurrahim Buza, pastaj Ismet Peja, Din Mehmeti, Shani Pallaska, Qamil Grezda, Mazllom Myezini, Hadi Shehu, Tahir Emra, Hysen Binaku, Luan Mulliqi, Teki Dërvishi, Fitim Domi, Esat Valla, Esat Bicurri, Masar Caka, Fatmir Krypa, Ibrahim Ponosheci, Halil Muhaxheri, Agim Byci, Halil Haxhosaj, Shkëlzen Rexha, Mazllum Saneja, Myrvete Kurtishi, Luan Jaha, Armond Morina, Fatmir Hoxha, Jahja Shehu, Kastriot Nura, Shkelzen Kabashi, Sevdai Radogoshi, Besim Dina, e shumë të tjerë, të cilët janë nderi i artit dhe kulturës jo vetëm gjakovare dhe kosovare, por edhe asaj mbarëshqiptare. Për të vazhduar me brezin e krijuesve dhe artistëve të rinj si Shkëlzen Doli, Florent Nushi, Flaka Krelani, Flaka Goranci, Leonard Berberi, Ilir Bokshi, Jeton Vorfi, Liman Cana, Alban Meka, Gembi Xërxa, Zana Hoxha, Valon Shehu, Vesa Smolica, Albi Xhepa, grupit "Na", Florent Abrashi, etj, të cilët çdo herë e më shumë po ai shtojnë namin dhe vlerat e mirëfillta artit dhe kulturës gjakovare dhe asaj kosovare.
Gjakova dhe gjakovarët mburren me punën dhe aktivitetet e institucioneve të artit e kulturës si Teatri Kombëtar i Gjakovës, Klubi Letrar “Gjon Nikollë Kazazi“, shoqëritë muzikore “Hajdar Dushi” e “Ymer Riza”, Institutit për Mbrojtjen e Monumenteve Kulturore, Muzeut Regjional dhe Etnografik , Teatrit Amator ( tani Teatri i qytetit) “Emin Duraku”, Bibliotekës së Qytetit ”Ibrahim Rugova”, pastaj shkollës së vallëzimit modern “Art Design”, agjencive të modës “Bora“ e “Kujta & Meri”, por edhe të manekineve dhe fotomodeleve tashmë të njohura edhe në arenën ndërkombëtare si Ema Hana, Blerina Brovina, Elza Marku, Artnesa Krasniqi, Orgesa Hoxha, Reshat Alija etj, e mbi të gjitha të bukuroshes së artit dhe kulturës gjakovare - Pallatit të Kulturës “Asim Vokshi”.
Sfidat dhe perspektivat kulturore e artistike të qytetit të Gjakovës - prioritetet dhe objektivat
Por, a duhet të mbetet vetëm me kaq dhe të vetëkënaqemi me këtë. Natyrisht se jo. Për të ardhmen e afërt duhet që secili personalitet i artit dhe kulturës gjakovare, çdo artist e krijues nga qyteti i Gjakovës, e më së shumti dhe më së pari, institucionet e artit e kulturës nga ky qytet, të punojnë në financimin më të madh të tyre, e më pas, të gjithë së bashku, duhet të jenë më agresiv në prezantimin e kulturës dhe artit tonë, por edhe të krijuesve e artistëve tanë, në veçanti në Evropë, tani nga bërja e Kosovës shtet.
Pra na duhet një propagandë agresive në prezantimin e vlerave kulturore e artistike gjakovare, në veçanti në Evropë, siç janë Mitingu i Poezisë, festivalet e këngës popullore, argëtuese dhe të këngës për fëmijë, festivalet teatrore për fëmijë dhe të rinj etj .
Perspektiva kulturore e artistike e qytetit të Gjakovës – me një fjalë si prioritete dhe objektiva qenësore duhet të jenë fuqizimi dhe financimi i teatrit të kukullave (i themeluar para ca vitesh në kuadër të Teatrit të Qytetit “Emin Duraku”), themelimi i festivalit rajonal të komedisë, i festivalit rajonal të teatrove për fëmijë dhe të rinj, pastaj ndërtimi i objektit të qendrës rinore, ndërtimi i objektit të galerisë(publike) të artit, pastaj themelimi i një gazete lokale dhe i një televizioni digjital lokal (lexo: të dyja të pavarura dhe apartiake) etj .
E gjithë kjo padyshim se do të shpinte jo vetëm në zhvillimin e artit e kulturës gjakovare, por edhe të shoqërisë gjakovare në tërësi.
Krahas kësaj në institucionet dhe organizmat e rëndësishme të artit e kulturës gjakovare, duhet të zgjidhen njerëzit e duhur, profesionist të dëshmuar, krijues të afirmuar, me ide dhe vizione të qarta dhe në hap me kohën, natyrisht edhe me aftësi të theksuara menaxhimi. E jo burokrat e zyrtarë anonim, aktivist partiak dhe mediokër të tjerë që s’marrin erë në art e kulturë, apo edhe matrapaz të artit e kulturës, të cilët do të thellonin krizën e kulturës dhe artit gjakovar dhe do ta ngulfatnin edhe më tepër atë, siç e kanë bëre deri tani .
Qeveria lokale dhe sidomos zonja e parë e Gjakovës, znj. Mimoza Kusari – Lila gjatë mandatit të vet duhet të caktoj dhe të ndaj një buxhet të dinjitetshëm për kulturë dhe art, vlera e të cilit duhet të jetë diku rreth 10 % nga buxheti total i komunës. E jo si ka qenë deri tash, kur kultura dhe arti zyrtar – institucional gjakovar “u mbajt dhe mbijetoi“ nga lëmosha e qeveritarëve lokal dhe anëtarëve të asamblesë komunale, të cilët paramendoni, për afër 95.000 banorët e Gjakovës me rrethinë, në këto katër vjetët e fundit kanë ndarë buxhet për art dhe kulturë, një shumë qesharake, e cila po të pjesëtohet me numrin e banorëve, del se për kokë banori të çdo gjakovari për t’u “kulturuar“ i ka takuar hiq më pak se 1, 22 cent !!! Vërtetë shumë kjo qesharake edhe për Librin e Ginisit.
Kur mendojmë të ardhmen e kombit tonë, na duket se politika më largpamëse dhe më jetëgjatë është ajo që vë kulturën në vend të parë. Duhet ta duam kulturën tonë, ta mbrojmë atë dhe të mendojmë për zhvillimin e saj. Ta duash kulturën, do të thotë të investosh për të ardhmen e kombit tënd. Një popull pa kulturë, është i destinuar të vdesë.
Një nga prioritetet e qytetit të Gjakovës duhet të jetë arti dhe kultura dhe pikërisht propaganda kulturore te libri, etnografia, trashëgimia materiale e shpirtërore, tek aftësitë komunikuese të kulturës, pra te projektimi i saj përtej hapësirës kosovare - shqiptare.
Gjakova dhe gjakovarët duhet të investojnë sidomos në turizmin kulturor, pasi në këtë fushë kanë se ç’ka t’i ofrojnë të tjerëve .
Duke parë sfidat nëpër të cilat po kalon momentalisht arti dhe kultura gjakovare dhe në përgjithësi komuniteti kulturor i Gjakovës, dalin disa objektiva kryesore për të ardhmen e artit dhe të kulturës gjakovare:
- Duhet përqendruar vëmendjen te rivlerësimi i librit si forcë e pashtershme në ringjalljen kulturore dhe si ushqim kryesor shpirtëror i një kombi, si element thelbësor i lidhjeve të individit me shoqërinë, sidomos të rinjve me librin.
- Duhet lehtësuar botimin e librit të autorëve gjakovar , duke mbështetur ata që të prezantohen sa më dinjitoz në panairet e librit, me qëllim njohjen por edhe përkthimin e librit shqip të krijuesve gjakovar në gjuhët e tjera.
- Të shikohet mundësia e themelimit të qendrës së artit dhe kulturës gjakovare e cila do të shërbejë si bazë për themelimin e instituteve dhe akademive të tjera kulturore më pastaj.
- Një pike tejet e rëndësishme përbën ruajtja,mbrojtja dhe propagandimi i trashëgimisë kulturore,dhe në veçanti i monumenteve të kulturës dhe historisë qytetare dhe kombëtare të Gjakovës, të cilat janë dëshmi të gjalla e së kaluarës sonë.
Kjo duhet të hyjë edhe në vizionin e turizmit kulturor të qytetit të Gjakovës, pasi kjo trashëgimi tejet e pasur kulturore nuk është vetëm një histori por edhe një mundësi për turizëm kulturor, si mundësi e drejtpërdrejtë për zhvillimin ekonomik të qytetit tonë, por dhe për vet vlerat e trashëgimisë kulturore të Gjakovës .
- Përgatitja-hartimi i një guide–harte kulturore të Gjakovës (për të cilën është duke punuar autori i këtij studimi) dhe një tjetër për të gjitha monumentet e kulturës në komunën e Gjakovës. Sikurse edhe përgatitje e albumit dhe ekspozitës fotografike "Gjakova nga Ajri".
- Çdo politikan gjakovar në nivel kosovar dhe jashtë saj duhet të jetë një ambasador i artit dhe kulturës gjakovare nëpër botë. Ata duhet së pari të jenë ambasador të vlerave kulturore të qytetit të tyre.
- Jo vetëm njerëzit e artit dhe të kulturës gjakovare por edhe rinia gjakovare duhet të jenë përçuesi kryesorë i kulturës gjakovare. Duhet që institucionet komunale të bëjnë që të rinjtë të duan dhe ta çojnë përpara kulturën, duke investuar tek të rinjtë, pasi të rinjtë pa kulturë janë si krijesa pa shpirt.
- Ky vit e sidomos viti 2015 duhet të jenë vite të promovimit të artit elitar gjakovar përmes aktiviteteve të ndryshme artistike dhe kulturore, si simpoziume e tryeza shkencore të ndryshme, pastaj organizimi dhe mbajtja sa më në nivel i mitingut të poezisë – më ndryshe nga edicionet e deritashëm, pse jo edhe me pjesëmarrjen e personaliteteve të shquara të letërsisë dhe poezisë botërore. Si dhe një sërë festivalesh ndërkombëtare si ai i teatrove për fëmije, ai i komedisë, pastaj ai i këngës për fëmijë, festivali për këngën qytetare gjakovare, organizimi i një panairi për artin pamor, me pjesëmarrjen e artistëve bashkëkohorë nga tërë rajoni dhe më gjerë.
- Emisione televizive, radiofonike, pastaj përdorimi i internetit ... etj, për marketing kulturor - për ruajtjen dhe promovimin e artit dhe kulturës gjakovare, të trashëgimisë së pasur kulturo-historike, të turizmit kulturor të Gjakovës etj, etj.
Unë, si njeri i kulturës, si prodhues, organizator dhe akterë i mijëra ngjarjeve kulturore dhe artistike në qytetin e Gjakovës, qe 25 vite, unë që kam dhënë dhe vazhdoj te jap kontributin tim modest në këtë fushë, kam mbetur i habitur dhe jam shtangur edhe me një fakt që flet për shkatërrimin e traditës kulturore të qytetit të Gjakovës. Nga burimet tona, të konfirmuara mirë, udhëheqësit e drejtorisë së deridjeshme komunale të kulturës, diku rreth 130.000 euro, ja kanë lënë borgj qeverisë së re në ardhje dhe drejtorit të ardhshëm komunal të kulturës !!! Kjo nuk do koment! Ja se cfarë dëmi i kanë sjellur të ashtuquajturit “Të parët e kulturës gjakovare” dhe qeveritarët komunal te deridjeshëm. Ja se si janë sjellur ata me paratë e taksapaguesve gjakovar! A e duron këtë kultura gjakovare dhe artdashësit e kulturës? Nuk e besoj dhe as që duhet. Pak është mallkimi…
Znj. Kryetare dhe ju anëtarë të qeverisë komunale ju lutemi veproni sa më shpejt, sa nuk është bërë vonë! Shpëtojeni kulturën dhe artin gjakovar nga antivlerat dhe nga matrapazët e kulturës, të fshehur nën petkun e pseudo-politikanëve dhe nga pseudo-krijuesit! Gjakova nuk ka kohë për eksperimente dhe për dilentantizëm në kulturë! Mjaftë ja kanë humbur dinjitetin dhe vlerat e artit dhe të kulturës gjakovare, gjatë këtyre 15 viteve të pasaluftës, të gjithë ata që kanë udhëhequr me kulturën e Gjakovës dhe ata që janë thirrur dhe kanë përfituar bajagi shumë në emër të saj, por që e kanë katandisur si mos më keq, dhe në fund, në ikje, e kanë lënë me faqe te zezë!
*(Autori është ish-gazetar shumëvjeqar per kulturë në të përditshmet e Kosovës dhe të Shqipërisë)
Nëse kultura përkufizohet si tërësi e arritjeve të një populli-kombi, në një etapë të caktuar të zhvillimit shoqëror, që përfshin krijimtarinë e gjithanshme të jetës shpirtërore të një populli–kombi, nëse kultura është përparësi dhe nevojë jetike e një kombi, dhe nëse kultura është dinjiteti e identiteti i një qyteti i një kombi dhe i
një shteti, lirisht mund të konstatohet se kultura dhe arti gjakovar(lexo:kultura e gjallë), sot paraqet një arritje të madhe dhe cilësore në kuadër të kompleksitetit të përgjithshëm të kulturës mbarëshqiptare, pra edhe të kulturës kosovare.
Krejt kjo falë traditës dhe përvojës së kulturës gjakovare në përgjithësi, por edhe në lëmi– fusha të veçanta të artit dhe kulturës të arealit të Gjakovës, që vazhdon të reflektohet falë emrave-personaliteteve të shquara nga fusha e artit dhe kulturës gjakovare, të cilët kanë lënë gjurmë të thella dhe po vazhdojnë ta bëjnë këtë, në pasurimin shpirtëror të qenies dhe kulturës sonë.
Gjakova padyshim se ka me çka të mburret dhe të prezantohet para opinionit(botës) sa i përket artit dhe kulturës. Gjakova është qyteti që ka dhëne më së shumti shkrimtarë, muzicientë, artistë, këngëtarë ... nga të gjitha viset shqiptare, nami i të cilëve tejkalon kufijtë nacional. E zhvilluar shumë ekonomikisht dikur, Gjakova është zhvilluar gati e mëvetësishme në art dhe kulturë duke u bërë e njohur me konceptin “Kultura Gjakovare” në përgjithësi, e sidomos në fushën e letërsisë,në veçanti, për çka është i njohur edhe koncepti "Qarku Letrar i Gjakovës" (Ali Podrimja, Besim Bokshi, Din Mehmeti, Agim Gjakova, Zekeria Rexha,Vehap Shita, Enver Gjerqeku, Rexhep Hoxha, Sitki Imami, Teki Dervishi, Jusuf Buxhovi, Murteza Nura, Sefedin Fetiu, etj).
Vlerat kulturore e artistike të Gjakovës i vetmi mall eksportues
Por rruga deri tek arti e kultura e lartë gjakovare, kuptohet se ka kaluar nëpër vështirësi dhe pengesa të shumta, më shumë politike dhe ideologjike. Gjersa sot ato po kalojnë nëpër sfida,vështirësi e pengesa tjera qoftë të natyrës materiale apo edhe të globalizmit kulturor, dukë bërë përpjekje të vazhdueshme drejt ikjes nga provincializmi,improvizimi
Duke marrë për bazë ngjarjet e shumta kulturore dhe artistike (ato elitare dhe me vlera të mirëfillta kulturore e artistike) që kanë ndodhur dhe po ndodhin pas luftës e këtej, mund të thuhet se për fat të keq tash për tash arti dhe kultura është i vetmi mall për eksport që ka Gjakova (lexo:edhe Kosova) .
Këtë e dëshmon tradita e pasur kulturore dhe artistike gjakovare dhe një brez i tërë krijuesish dhe artistësh elitar gjakovar tashmë të njohur jo vetëm jashtë kufijve të Kosovës por edhe më gjerë të cilët dikur, por edhe ata të rinj sot, apo siç quhet “kultura e gjallë“,të cilët po vazhdojnë ta përfaqësojnë me dinjitet dhe me vlera të larta, artin dhe kulturën gjakovare kudo qoftë.
Duke filluar nga të mëdhenjtë Selman Riza, Avni Mula, Ali Podrimja, Ymer Riza, Qamil Muhagjeri (Qamili i Vogël), Besim Bokshi, Agim Gjakova, Shyqeri Nimani, Rauf Dhomi, Muslim Mulliqi, Zeqeria Ballata, Anton Çetta, Besa Imami, Liza Vorfi, Abdurrahim Buza, pastaj Ismet Peja, Din Mehmeti, Shani Pallaska, Qamil Grezda, Mazllom Myezini, Hadi Shehu, Tahir Emra, Hysen Binaku, Luan Mulliqi, Teki Dërvishi, Fitim Domi, Esat Valla, Esat Bicurri, Masar Caka, Fatmir Krypa, Ibrahim Ponosheci, Halil Muhaxheri, Agim Byci, Halil Haxhosaj, Shkëlzen Rexha, Mazllum Saneja, Myrvete Kurtishi, Luan Jaha, Armond Morina, Fatmir Hoxha, Jahja Shehu, Kastriot Nura, Shkelzen Kabashi, Sevdai Radogoshi, Besim Dina, e shumë të tjerë, të cilët janë nderi i artit dhe kulturës jo vetëm gjakovare dhe kosovare, por edhe asaj mbarëshqiptare. Për të vazhduar me brezin e krijuesve dhe artistëve të rinj si Shkëlzen Doli, Florent Nushi, Flaka Krelani, Flaka Goranci, Leonard Berberi, Ilir Bokshi, Jeton Vorfi, Liman Cana, Alban Meka, Gembi Xërxa, Zana Hoxha, Valon Shehu, Vesa Smolica, Albi Xhepa, grupit "Na", Florent Abrashi, etj, të cilët çdo herë e më shumë po ai shtojnë namin dhe vlerat e mirëfillta artit dhe kulturës gjakovare dhe asaj kosovare.
Gjakova dhe gjakovarët mburren me punën dhe aktivitetet e institucioneve të artit e kulturës si Teatri Kombëtar i Gjakovës, Klubi Letrar “Gjon Nikollë Kazazi“, shoqëritë muzikore “Hajdar Dushi” e “Ymer Riza”, Institutit për Mbrojtjen e Monumenteve Kulturore, Muzeut Regjional dhe Etnografik , Teatrit Amator ( tani Teatri i qytetit) “Emin Duraku”, Bibliotekës së Qytetit ”Ibrahim Rugova”, pastaj shkollës së vallëzimit modern “Art Design”, agjencive të modës “Bora“ e “Kujta & Meri”, por edhe të manekineve dhe fotomodeleve tashmë të njohura edhe në arenën ndërkombëtare si Ema Hana, Blerina Brovina, Elza Marku, Artnesa Krasniqi, Orgesa Hoxha, Reshat Alija etj, e mbi të gjitha të bukuroshes së artit dhe kulturës gjakovare - Pallatit të Kulturës “Asim Vokshi”.
Sfidat dhe perspektivat kulturore e artistike të qytetit të Gjakovës - prioritetet dhe objektivat
Por, a duhet të mbetet vetëm me kaq dhe të vetëkënaqemi me këtë. Natyrisht se jo. Për të ardhmen e afërt duhet që secili personalitet i artit dhe kulturës gjakovare, çdo artist e krijues nga qyteti i Gjakovës, e më së shumti dhe më së pari, institucionet e artit e kulturës nga ky qytet, të punojnë në financimin më të madh të tyre, e më pas, të gjithë së bashku, duhet të jenë më agresiv në prezantimin e kulturës dhe artit tonë, por edhe të krijuesve e artistëve tanë, në veçanti në Evropë, tani nga bërja e Kosovës shtet.
Pra na duhet një propagandë agresive në prezantimin e vlerave kulturore e artistike gjakovare, në veçanti në Evropë, siç janë Mitingu i Poezisë, festivalet e këngës popullore, argëtuese dhe të këngës për fëmijë, festivalet teatrore për fëmijë dhe të rinj etj .
Perspektiva kulturore e artistike e qytetit të Gjakovës – me një fjalë si prioritete dhe objektiva qenësore duhet të jenë fuqizimi dhe financimi i teatrit të kukullave (i themeluar para ca vitesh në kuadër të Teatrit të Qytetit “Emin Duraku”), themelimi i festivalit rajonal të komedisë, i festivalit rajonal të teatrove për fëmijë dhe të rinj, pastaj ndërtimi i objektit të qendrës rinore, ndërtimi i objektit të galerisë(publike) të artit, pastaj themelimi i një gazete lokale dhe i një televizioni digjital lokal (lexo: të dyja të pavarura dhe apartiake) etj .
E gjithë kjo padyshim se do të shpinte jo vetëm në zhvillimin e artit e kulturës gjakovare, por edhe të shoqërisë gjakovare në tërësi.
Krahas kësaj në institucionet dhe organizmat e rëndësishme të artit e kulturës gjakovare, duhet të zgjidhen njerëzit e duhur, profesionist të dëshmuar, krijues të afirmuar, me ide dhe vizione të qarta dhe në hap me kohën, natyrisht edhe me aftësi të theksuara menaxhimi. E jo burokrat e zyrtarë anonim, aktivist partiak dhe mediokër të tjerë që s’marrin erë në art e kulturë, apo edhe matrapaz të artit e kulturës, të cilët do të thellonin krizën e kulturës dhe artit gjakovar dhe do ta ngulfatnin edhe më tepër atë, siç e kanë bëre deri tani .
Qeveria lokale dhe sidomos zonja e parë e Gjakovës, znj. Mimoza Kusari – Lila gjatë mandatit të vet duhet të caktoj dhe të ndaj një buxhet të dinjitetshëm për kulturë dhe art, vlera e të cilit duhet të jetë diku rreth 10 % nga buxheti total i komunës. E jo si ka qenë deri tash, kur kultura dhe arti zyrtar – institucional gjakovar “u mbajt dhe mbijetoi“ nga lëmosha e qeveritarëve lokal dhe anëtarëve të asamblesë komunale, të cilët paramendoni, për afër 95.000 banorët e Gjakovës me rrethinë, në këto katër vjetët e fundit kanë ndarë buxhet për art dhe kulturë, një shumë qesharake, e cila po të pjesëtohet me numrin e banorëve, del se për kokë banori të çdo gjakovari për t’u “kulturuar“ i ka takuar hiq më pak se 1, 22 cent !!! Vërtetë shumë kjo qesharake edhe për Librin e Ginisit.
Kur mendojmë të ardhmen e kombit tonë, na duket se politika më largpamëse dhe më jetëgjatë është ajo që vë kulturën në vend të parë. Duhet ta duam kulturën tonë, ta mbrojmë atë dhe të mendojmë për zhvillimin e saj. Ta duash kulturën, do të thotë të investosh për të ardhmen e kombit tënd. Një popull pa kulturë, është i destinuar të vdesë.
Një nga prioritetet e qytetit të Gjakovës duhet të jetë arti dhe kultura dhe pikërisht propaganda kulturore te libri, etnografia, trashëgimia materiale e shpirtërore, tek aftësitë komunikuese të kulturës, pra te projektimi i saj përtej hapësirës kosovare - shqiptare.
Gjakova dhe gjakovarët duhet të investojnë sidomos në turizmin kulturor, pasi në këtë fushë kanë se ç’ka t’i ofrojnë të tjerëve .
Duke parë sfidat nëpër të cilat po kalon momentalisht arti dhe kultura gjakovare dhe në përgjithësi komuniteti kulturor i Gjakovës, dalin disa objektiva kryesore për të ardhmen e artit dhe të kulturës gjakovare:
- Duhet përqendruar vëmendjen te rivlerësimi i librit si forcë e pashtershme në ringjalljen kulturore dhe si ushqim kryesor shpirtëror i një kombi, si element thelbësor i lidhjeve të individit me shoqërinë, sidomos të rinjve me librin.
- Duhet lehtësuar botimin e librit të autorëve gjakovar , duke mbështetur ata që të prezantohen sa më dinjitoz në panairet e librit, me qëllim njohjen por edhe përkthimin e librit shqip të krijuesve gjakovar në gjuhët e tjera.
- Të shikohet mundësia e themelimit të qendrës së artit dhe kulturës gjakovare e cila do të shërbejë si bazë për themelimin e instituteve dhe akademive të tjera kulturore më pastaj.
- Një pike tejet e rëndësishme përbën ruajtja,mbrojtja dhe propagandimi i trashëgimisë kulturore,dhe në veçanti i monumenteve të kulturës dhe historisë qytetare dhe kombëtare të Gjakovës, të cilat janë dëshmi të gjalla e së kaluarës sonë.
Kjo duhet të hyjë edhe në vizionin e turizmit kulturor të qytetit të Gjakovës, pasi kjo trashëgimi tejet e pasur kulturore nuk është vetëm një histori por edhe një mundësi për turizëm kulturor, si mundësi e drejtpërdrejtë për zhvillimin ekonomik të qytetit tonë, por dhe për vet vlerat e trashëgimisë kulturore të Gjakovës .
- Përgatitja-hartimi i një guide–harte kulturore të Gjakovës (për të cilën është duke punuar autori i këtij studimi) dhe një tjetër për të gjitha monumentet e kulturës në komunën e Gjakovës. Sikurse edhe përgatitje e albumit dhe ekspozitës fotografike "Gjakova nga Ajri".
- Çdo politikan gjakovar në nivel kosovar dhe jashtë saj duhet të jetë një ambasador i artit dhe kulturës gjakovare nëpër botë. Ata duhet së pari të jenë ambasador të vlerave kulturore të qytetit të tyre.
- Jo vetëm njerëzit e artit dhe të kulturës gjakovare por edhe rinia gjakovare duhet të jenë përçuesi kryesorë i kulturës gjakovare. Duhet që institucionet komunale të bëjnë që të rinjtë të duan dhe ta çojnë përpara kulturën, duke investuar tek të rinjtë, pasi të rinjtë pa kulturë janë si krijesa pa shpirt.
- Ky vit e sidomos viti 2015 duhet të jenë vite të promovimit të artit elitar gjakovar përmes aktiviteteve të ndryshme artistike dhe kulturore, si simpoziume e tryeza shkencore të ndryshme, pastaj organizimi dhe mbajtja sa më në nivel i mitingut të poezisë – më ndryshe nga edicionet e deritashëm, pse jo edhe me pjesëmarrjen e personaliteteve të shquara të letërsisë dhe poezisë botërore. Si dhe një sërë festivalesh ndërkombëtare si ai i teatrove për fëmije, ai i komedisë, pastaj ai i këngës për fëmijë, festivali për këngën qytetare gjakovare, organizimi i një panairi për artin pamor, me pjesëmarrjen e artistëve bashkëkohorë nga tërë rajoni dhe më gjerë.
- Emisione televizive, radiofonike, pastaj përdorimi i internetit ... etj, për marketing kulturor - për ruajtjen dhe promovimin e artit dhe kulturës gjakovare, të trashëgimisë së pasur kulturo-historike, të turizmit kulturor të Gjakovës etj, etj.
Unë, si njeri i kulturës, si prodhues, organizator dhe akterë i mijëra ngjarjeve kulturore dhe artistike në qytetin e Gjakovës, qe 25 vite, unë që kam dhënë dhe vazhdoj te jap kontributin tim modest në këtë fushë, kam mbetur i habitur dhe jam shtangur edhe me një fakt që flet për shkatërrimin e traditës kulturore të qytetit të Gjakovës. Nga burimet tona, të konfirmuara mirë, udhëheqësit e drejtorisë së deridjeshme komunale të kulturës, diku rreth 130.000 euro, ja kanë lënë borgj qeverisë së re në ardhje dhe drejtorit të ardhshëm komunal të kulturës !!! Kjo nuk do koment! Ja se cfarë dëmi i kanë sjellur të ashtuquajturit “Të parët e kulturës gjakovare” dhe qeveritarët komunal te deridjeshëm. Ja se si janë sjellur ata me paratë e taksapaguesve gjakovar! A e duron këtë kultura gjakovare dhe artdashësit e kulturës? Nuk e besoj dhe as që duhet. Pak është mallkimi…
Znj. Kryetare dhe ju anëtarë të qeverisë komunale ju lutemi veproni sa më shpejt, sa nuk është bërë vonë! Shpëtojeni kulturën dhe artin gjakovar nga antivlerat dhe nga matrapazët e kulturës, të fshehur nën petkun e pseudo-politikanëve dhe nga pseudo-krijuesit! Gjakova nuk ka kohë për eksperimente dhe për dilentantizëm në kulturë! Mjaftë ja kanë humbur dinjitetin dhe vlerat e artit dhe të kulturës gjakovare, gjatë këtyre 15 viteve të pasaluftës, të gjithë ata që kanë udhëhequr me kulturën e Gjakovës dhe ata që janë thirrur dhe kanë përfituar bajagi shumë në emër të saj, por që e kanë katandisur si mos më keq, dhe në fund, në ikje, e kanë lënë me faqe te zezë!
*(Autori është ish-gazetar shumëvjeqar per kulturë në të përditshmet e Kosovës dhe të Shqipërisë)
Dienstag, 14. Januar 2014
Letër e hapur Rektorit të UP-së, dr. Ibrahim Gashit
MË NË FUND- SHPËRTHEU!
Dr. Qemajl Sokoli
I nderuari Rektor Gashi, siç po shihet, ajo që është grumbulluar me vite në Universitetin e Prishtinës “Hasan Prishtina”, më në fund- shpërtheu!
Arsyeja e shkrimit të kësaj letre të hapur është injoranca e Juaj si rektor, dhe e prorektorit dr. Nuri Bexhetit, në lidhje me Ankesën time për moszgjidhjen për mësimëdhënës në Fakultetin e Arteve (FA), dega e dramës.
Fjala është për atë se në Konkursin e shpallur, më 9.06.2011, për Mësimëdhës për lëndën Historia e Dramës dhe teatrit botëror, Komisioni vlerësues i përbërë nga: Akademiku Rexhep Qosja- albanolog, Dr. Hivzi Islami- albanolog, dhe Haqif Mulliqi- vetëm dramaturg, më ka refuzuar mua- doktorin e vetëm shqiptar të arteve të dramës në botë, me zbulime, krijime, realizime e publikime, kurse për mësimëdhënës e ka rizgjedhur studentin e pulenin e tyre dr. Besim Rexhaj- albanolog (!?).
Pra, ky Komision pos që s`ka qenë profesional, ka qenë anues dhe tendencioz. Turpësi!?
Që ironia të jetë edhe më e madhe, të kota ishin ankesat e mia të drejtuara Fakultetit, Senatit e Këshillit për studime. Bile-bile, rektori i atëhershëm dr. Mujë Rugova, prorektori dr. Bajram Berisha, dhe Dekani i FA-së Adem Rusinovci, përmes veprimeve të përçuditshme, të liga e autokratike, as që donin ta dinin për këtë gjë. Pandërgjegjëshmëri, apo jo?!
Në Kosovë, edhe përkundër kualifikimeve të rangut botëror, e të aftësive të verifikuara profesionale, po qe se s`i takon “Klanit Qosja”, vështirë se mund të inkuadrohesh në këtë institucion. Mjerim!
Ndonëse, Dega e artit dramatik e FA-së, asnjëherë deri më tash nuk e ka shpallur konkursin për mësimëdhënës të Produksionit të filmit, të Historisë së filmit, si dhe atë të Teatrologjisë, përmes lidhjeve klanore për ligjëruesë i angazhonte diletantët, siç është Gani Mehmeti, etj.
Fatkeqësisht, edhe tash ato po i ligjërojnë jo profesionalista, si: Jeton Kelmendi - dramaturg, i cili as që e di kuptimin e produksionit, Sulejman Kllokoqi- xhirues i gjorë e luftues i irredentizmit shqiptar, si dhe Emin HaliIi-regjisor i mjerë(!?).
Në degën e artit dramatik të FA-së, ka edhe shkeljet tjera të rënda profesionale e ligjore. Aty, falë një Rregulloreje të qoroditur, pos që ka individë të cilët vetëm me fakultet po ligjërojnë edhe në nivelin master, ka edhe të atillë që pa studjuar fare në ndonjë akademi të artit dramatik, janë profesora të skenarit të filmit, e të regjisë së teatrit (!?). Po kjo, me pas ndodh diku në Afrikë ka njëfarë arsyetim, por që po ndodh këtu midis Europës, është - njëmendësi!
E, të mos flasë për përfshirjen në procesin mësimor të KOS-istëve e UDB-ashëve famëkëqinjë, dhe fëmijëve të tyre.
Pa dyshim, se pakuptimshmërit ka edhe në fakultet tjera, si në atë të Gazetarisë, në të cilin në vend të gazetarëve - zhurnalitëve të shkolluar, duke filluar nga dekani, mësimëdhënës janë deshtakët në profesionet e tyre, kryesisë të albanologjisë.
Ndaj, është për t`u çuditur fakti, se si Organet kompetente mbikëqyrëse të UP-së, dhe ato shtetërore të ndjekjes:policia dhe prokuroria, pse nuk i kanë shënjestruar, këto, dhe shkeljet tjera të rënda ligjore të cilat kanë, por edhe po ndodhin në këtë institucion!
Për fund, rektor i nderuar, në mënyrë që të mos i merrni në qaftë studentët dhe artin tonë, po ju sugjerojë që përkohësisht ta mbyllëni Degën e artit dramatik të FA-së, ta pastroni atë nga kursista e mediokra, dhe në bazë të kritereve profesionale ta përzgjedhni kuadrin e mirëfilltë arsimor.
Pra, urgjentisht duhet të ndërmerrni masat e duhura ligjore e t`i pastroni fëlliqësira që po gëlojnë e kundërmojnë. Në të kundërt, pos studentëve, do të ju mallkoj historia dhe ardhmëria.
Dr. Qemajl Sokoli, producent, filmolog dhe teatrolog
Mitrovicë, më 11. 01.2014
Montag, 13. Januar 2014
Bujar Salihu - Pesë poezi
ËNDRRA PËR ITAKEN
Po të shkruaj për natën e përmbysur nga yjet...
Peisazhin e këputur si degëz ulliri
Edhe ca shenja të harruara që po më rishfaqen
Si në një ëndërr të operuar
Vetëtima e vetmisë po bie si terr i kalbur
Ca trëndofile në një udhë të huaj
Nesër e dua Itaken time, varrin mbi Itakë e dua
SHI BIE MBI EMRIN TIM
Të enjtën rrokulliset vdekja, pastaj pushkatohet edhe një poet
Qafës së klithjes ceng lëkurash marimangë e shtatë fytyrës
Varrit të enciklopedisë hedhim krip dhe guralecë, ecim pa rrëshqit
Magjia e kafshimit prap mallkim për portretin e verdhë
Dhelpra dhe dhëmb të palarë, zi si koha dje më kafshojnë
Vegime të fjetura, mashtrim apo ëndërr e huaj
Imazh nga po ai burg, arkivol rudhash, thinjash dhe mërzi
Stoliset nisja jote e vonë, hija e zezë dhe prap je ti
Pezull, çast litari, sy të përshpirtshëm teh vetëtime
Kur e keni parë të thyer qiellin pse jeni ndier mirë
Nuk e di si keni mundur të putheni gojë me gojë
Në darken e të shtatve vishnit lëkura të huaja pa faj
Thatë është në këtë moqalishte harrimi të pistë
Ju shaheni sa herë ju është kujtuar emri juaj
Sipër mbrëmjesh terri nuk di kush rron
Shi bie mbi emrin tim, pastaj shqiptohet një denim…
KËNGA E SHTATË PËR QIELLIN
Nesër mund të më gjesh në vetminë e ngulfatur nga hija
Aty si gjithmonë jam ulur pranë njerëzve të huaj, në përpjekje për të përbirë fluide vreri
Si zakonisht në stinën time mund të fluturoj pa pyetur askënd
Po ti eja sepse edhe nesër nuk do të fluturoj,
Se vetëm edhe nesër pa atdhe jam...
Nesër mund të bëhet vonë, prandaj po nisem sot, sot ti mos eja
Ne vetëm një pikë të huaj, si kërthizë të lidhur ëndrre kemi
Në qoftë udha ime natë, unë vijë me kalin e bardhë,
Hirësi, nesër fillon ringjallja
E nesërmja fillon fiks në ora pesë e dy minuta, kur edhe lind dielli
Sa mirë është të kesh Atdheun tënd, dhe një diell që lind ekzakt
Sa shumë na ka dashur robëria dhe prap të lirë jemi, shpirti yt ndjesë pastë
O Faik Konica...
RROTULLIM
Në fundin e parë të rrotullimit tim
Rreth boshtit tënd
isha zog i plagosur lehtë
Në fillimin e rrotullimit të fundit
Me lëvizje somnabule
U bëra autor i vetëplagosjës së rëndë
Në fundin e rrotullimit të fundit
Jashtë gjendjës somnabule
U bëra autor i vetëvrasjës së parë
Tani pas çdo rrotullimi
Fillon një rrotullim i ri
Më shumë se somnabul, më pak se jetë
Më pak se jetë
Mund të (mos) jetë jetë
NDODH
Po të mos ndodhte
kështu si ndodhi
sigurisht
se do të ndodhte ndryshe
Ndryshe do të ndodhte
sikur të mos ndodhte
kështu si ndodhi
Ndodh të ndodhë kështu apo ashtu
Samstag, 11. Januar 2014
Rrok Berisha - "Kujtime të varura"
Recension
LIBËR ME VLERA
TË MIRËFILLAT IDEOARTISTIKE
Nga Mikel GOJANI
- Rrok Berisha: "Kujtime të varura", Bota sot, 10.1.2014
Krijimtaria e deritanishme poetike dhe publicistike e Rrok Berishës përfaqësohet me këta tituj të librave, si “Ti aty mbush ujë”, “Kërkimi i vetvetes”, “Vetmia e udhëtimit”, “Larg e Afër”, “Shpirti i dritës së amshuar” (poezi kushtuar Nënë Terezës (shqip – anglisht), “Akuarelet e Shpirtit”, “Kujtime të varura” (poezi); “Krimbi në mollë”, “Bardh e zi”, “Kukullat”, “Shitësit e Mjegullës”, “Argatët e Dreqit”, “Letër jo e zakonshme” (memoare dhe pjesë ditari nga koha e kaluar dhe periudha e luftës), “Anton Frrokaj - në piedestalin e përjetësisë” etj.
Kohë me parë krijuesi Rrok Berisha botoi librin e tij poetik të titulluar “Kujtime të varura”, që ngërthen në vete 88 poezi, me motive nga e kaluara dhe këtoditëshmëria jonë.
Libri është i konceptuar në këta kapituj: Fillimi a fundi, Matje e saktë, Krih të thyer e pupla të kallura, Murosje e fjalës, Madhështia, Homazh prindërve të mi dhe Ku është dashuria. Këta kapituj krijojnë një strukturë unikale përmbajtjesore.
Duhet potencuar në fillim të këtij shkrimi se autori Berisha besnikërisht i ka qëndruar rrugës së tij krijuese, duke ruajtur shkallën e avancimit të lirikës së tij në përgjithësi, apo edhe duke e shtuar nivelin e arrirë motivor e artistik. Përbërës kryesor i ka temat dhe motivet atdhedashurie, po ashtu edhe ato filozofike e sociale, të cilat shtresohen ideoartistikisht në relacione bisedore ndërmjet poetit dhe lexuesit, duke krijuar shpeshherë edhe një paralelizëm ideor, përmbajtjesor e stilistik me vargun tonë tradicional poetik.
Libri poetik “Kujtime të varura” të autorit Rr. Berisha, prezanton në vete larushi temash dhe motivesh që janë shprehje e fuqishme e një zëri të çiltër poetik, që në botën e tyre zihet shumëçka që ka të bëjë me kohën dhe realitetin. Vargjet e këtyre krijueseve i përshkon një natyrshmëri poetike, ku brenda subjektit të vargut poetik dominon frymëzimi mbi botën dhe realitetin. Ngjyrimet e kohërave dhe atmosfera e ndezur me esencat e saja të zjarrta, ku çdo gjë frymon nga ndjenja e thellësisë dhe gufon në rrafshin e përjetimit të realitetit, të përjetuar më ndryshe, kuptohet herë më bukurinë e saj, me ëndërrimet, mirëpo ndodh edhe me trishtimin e saj. Objekt frymëzimi dhe preokupimi për këto krijuese janë ngjarjet dhe momentet e ndryshme që prekin thellësinë e botës së tyre shpirtërore.
Vëllimit poetik “Kujtime të varura” të autorit Rrok Berisha, i prin një poezi mjaft të arrirë, si për nga aspekti motivor, po ashtu edhe artistik. Është kjo poezia e titulluar, Në aeroport, që prek realitetin tonë të trisht me esencat e saj mjaft tragjike, të zbrazjes së atdheut tonë dhe migrimit të popullatës sonë, sidomos të të rinjve, në vende të tjera të perëndimit dhe globit. Janë këta avion, “si zogj të hekurt që fluturojnë” duke bartur me vete shumë të rinj të këtij kombi dhe atdheu. Një realitet që edhe sot prek shpirtin e këtij populli, edhe përkundër mbërritjes së lirisë dhe pavarësisë së Kosovës: Zhurmë/ Zogj të hekurt fluturojnë/ Ulen, ngritën/ Avionë shkojnë e vijnë/ Përplot të ngarkuar/ Shumë zhurmë në aeroport/ Dhe/ Di t’i mashtrojë loti i ndarjes/ Shpresë e një takimi të ri/ Pritje dhe përcjellje/ Tërë koha rrugëtim...
(Poezia, Në aeroport, fq. 5)
Nga e njëjta frymë përshkohet edhe poezia, Nga toka e dhembjes, ku autori me një duf të vrullshëm shpirtëror shpreh që bregun që ka pllakosur këtë popull, sidomos pjesën me vitale të tij, të rinjtë, të cilët për nja kafshatë buke janë të detyruar të migrojnë jashtë atdheut: Zogjtë e hekurt – avionë/ kompozojnë melodinë e ndarjes/ Nëpër aeroporte të Prishtinës, Shkupit Tiranës.../ E porte – gjithandej mëmësisë.../ Bartin e largojnë/ Nga kjo tokë e dhembjes/ Të rinjtë plot freski/ plot ëndrra...(Poezia, Nga toka e dhembjes, fq. 9.)
Sikundër mund të vërehet edhe nga vetë titulli i këtij vëllimi poetik, autori i ka ofruar lexuesit një poezi me domethënie të caktuar. Në të çështje dhe probleme nga më të ndryshmet. Te poezitë e Berishës ngërthejnë në vete kryesisht metafora të tejdukshme, ndjehet kudo mjedisi rrethues, bashkë me njerëzit dhe natyrën që rrethon me trajtat e tyre të përditshme e të mugëta që nuk vepron tjetër veç trazon gjithnjë e më shumë shpirtin krijues. Brenda këtij subjekti ngërthehen edhe hidhërimi, edhe vetmia, edhe reagimi i një shpirti i cili gjen prehje vetëm në ëndrrat e veta. Në këtë varg po ashtu e gjejmë edhe trajtimin e temave që lidhen me problematikën sociale e psikologjike, si mëtim i hershëm për të ndjekur lëvizjet e reja të mendimit po ashtu edhe të alternimeve jetësore. Motivet që kanë ngjizur krijimtarinë e këtij autori shtysën e kanë në vëzhgimin e hollë e të vazhdueshëm të evoluimit e të transformimit të botës shpirtërore të individit dhe të kolektivitetit. Poezitë e këtij krijuesi merren me fatin e njeriut bashkëkohor. Fati, dashuria, dhimbja, dëshira, kujtimet, vetëdija, lotët, shpresa, ëndrra, errësira, humnera, drita, zjarri etj., janë lajtmotiv që i japin dritë dhe shkëlqim kësaj forme të të krijuarit: Secili ka një kornizë/ Si kafaz mbyll vetveten/ Rininë/ Dashurinë/ Dhembje/ Dëshirën/Trashëgiminë/ Kohën...(Poezia, Kornizë, fq. 19)
Frymëzimet që ngjizin në shumicën e vargjeve poetike të këtij krijuesi vijnë si lirika dhe përjetime trazimesh të erërave të shpirtit që bukurinë e kanë edhe në dhimbjen njerëzore të dashurisë. E vështruar me një kuptim të gjerë dashuria bëhet shkak i gëzimit dhe i trishtimit, i shpresës dhe zhgënjimit etj. Realiteti i fundit i okupimit në Kosovë shprehet përmes këtyre shprehjeve dhe ky sfond i errët pasqyrohet në mënyrë shumë origjinale, duke përçuar edhe mesazhin më të rëndësishëm dhe shumëdimensional. Ardhacakët na i kallën shtëpitë, bjeshkët/ Djepat na i thyen, pemët e vreshtat na i prenë/ Por dashurinë, për etninë/ Nëpër shekuj s’kanë mundur të na vrasin... (Poezia, Erdhi koha, fq. 25).
Një itinerar mjaft mallëngjyes dhe të shumëpritur autori e bën edhe nëpër atdhe, nëpër Mirditën historike dhe heroike, me të cilën pjesë një pjesë të madhe të kësaj popullate e lidhin shumë lidhje gjenealogjike dhe etnologjike, që deri dje ka munguar. Ai me zërin e tij kumbues thërret për një bashkim kombëtar, ëndërr e shumë brezave tanë. Autori përmes vargut të tij është optimist që kjo ndjenjë do të realizohet: në Luginën e Fanit/ Adriatikun e Kosovën/ Për tërë kombin – Shqipërinë/ Kalimashi ka hapë gjoksin/ Nëpër zemër të shkëmbit/ Aortë e bashkimit/ Furnizon gjithë etninë/ O, populli im/ Çmallu e thaj lotët/ Bjeshka ka hapur gjoksin.(Poezia, Kujtim trishtues, fq. 52).
Dashuria për atdheun, kombin, tokën arbërore dhe çdo gjë që lidhet me ashtin arbëror, janë tema mjaft të shfrytëzuara si frymëzim për poetët tanë, këtyre temave as kësaj radhe nuk ka mundur t’i shmanget as autori Berisha. Këtë frymë e ndjejmë te vargjet e poezive në vijim të librit, si E fjalët mungojnë (Për kombin tim), Në dritën e shpirtit, Kjo dashuri e tokës etj. Duke shfletuar vëmendshëm librin e Berishës, kam përshtypjen që ky libër është përplot përshkrime emocionale, rregulla stilistike, begati gjuhësore me shumë natyrshmëri e hedhur në vargje, e mesazhe të cilat të rikujtojnë që poezia realisht, është art i së bukurës dhe i mesazheve. Librin e veçon edhe një brumosje e arrirë në fushën artistike, që autorin e nxjerr në pah jo vetëm si njohës i fjalës së shkruar artistike, por edhe shumë sensuale ndaj botës shpirtërore të të individit dhe kolektivitetit të cilit i takon vetë krijuesi. Berisha, përpos larushi temave që trajton, ai vepron edhe me zemrën e madhe të prindërve, përkatësisht nënës (si hyjneshë e botës) dhe babait shumë për përvuajtur. Këto dy figura i gjemë të skalitura mjaft mprehtë te kapitulli i parafundit të librit, Homazh prindërve të mi. Këto figura i gjemë te poezitë, si Nëna, Urat, Kopsht bujarie, Ashti i fortë, Dhembja (homazhe për fëmijërinë pa fëmijëri të babait Canë), Këngë krenarie, Dy emra – lidhje e gjakut dhe e gjuhës, Kam dy varre etj: Në fshatin e lindjes të lojës dhe fëmijërisë/ Në kodrën e zabeleve/ Në atë lartësi madhështore/ Kam dy varre/ Tridhjetë e nëntë vjet e pesë muaj më parë/ Varrosem babanë/ Me njëzetë e pesë nëntor dymijë e nëntën/ Afër varrit të babait/ Pushon në paqe trupi i nënës... Poezia, Kam dy varre, fq. 111. Ose poezia tjetër me të njëjtin frymëzim:Zefi është Canë e Cana – Zef/ Pjesë e gjakut të njëjtë/ Askush nuk mund u shkuli rrënjët/ Askush nuk mund i ndau/ As t’ua helmojë dashurinë...(Poezia, Dy emra – lidhje e gjakut dhe gjuhës, fq. 105).
Poezitë e këtij orientimi tematik gjithsesi i shquan një ton i ngrohtë mallëngjyes. Prandaj, Berisha është një poet i cili i këndon gjithnjë e më shumë , dhe atëherë me mjete të njëjta poetike, lirisë shpirtërore e historike të njeriut dhe të truallit të tij.
Poezia e Berishës, siç u tha, sajohet më së shumti nga një tematikë e njëjtë. Në kapitullin e fundit, Ku është dashuria, ngërthehen poezi që kryesisht dominon ndjenja e dashurisë. Këtë frymë e gjejmë te poezitë, si Ajo ndjen ja që kishim, Të shpresosh kot, Ku është dashuria, Kënaqësi e trishtim, Gjinjtë e vashës të quar peshë, Poetët kanë mision të veçantë etj.
Në fund, thënë në mënyrë përgjithësuese, poezia e Berishës i sendërton synimet krijuese pikësëpari me qartësinë, komunikimin dhe përjetimin e saj të drejtpërdrejtë, po ashtu edhe me krijimin e një natyrshmërie poetike. Plasimi i tillë tradicional i ideve dhe motiveve, i kuptimit e i domethënieve dhe i gjithë përbërësve të vlerave poetike është gjithashtu një rrugë e mundshme e realizimit të saj tërësor. Kjo formë e të krijuarit të artit poetik, njëkohësisht njëherësh edhe e përcakton edhe vlerën ideoartistike e estetike të vargut
përgjithësisht. Vargu i Berishës është një varg mjaft i stabilizuar dhe me vlera të veçanta si në aspektin motivor, po ashtu edhe artistik.
Xhemal Ahmeti - Inteligjenca në çajtore
«Res publica literaria [albanica]» - sot do ta përkthenim kështu: «Republika e intelektualëve [shqiptarë]». Ka një të tillë? Nëse po, si funksionon ajo?
Deri në shekullin 18-të në këtë republikë përllogariteshin ata që publikonin punime shkencore, filozofike, vepra letrare, pra intelektualët. Britanikët të njëjtin «rrjet» deri vonë e quanin «republic of letters», sot gabimisht e kanë zëvendësuar me togfjalëshin «scientific community-n, që vetvetiu është një reduktim i kuptimit dhe ndikimit të asaj republikës së mëhershme.
Duke filluar që nga vitet e 50-ta janë botuar disa dhjetra studime - ne përdorim referencat më të freskëta - që flasin për «Projektin europian të ilumnistëve» (Manfred Geier: 2012), për «Diskurset, polemikat intelektuale» të shekullit 20 (Dietz Bering: 2011), për «Tekstet themelore të kulturës europiane» (Hanjo Kesting: 2012 I-III) e shumë të tjera të mëhershme. Si bazë për dokumentimin e ekzistencës së këtij rrjeti ofrohen letërkëmbimet e Leibniz, Linné, Voltaire, Rousseau, Franklin, Newton, Diderot, Zola, Camus, Beckett e shumë intelektualëve tjerë të formatit universal.
Monografët e këtij versioni historik kanë imponuar bindjen sikur epokat si ajo iluministe, moderne, postmoderne të jenë programe intelektualësh të përbashkuar, me një qendër koordinimi e cila është kujdesur për akumulimin e ideve dhe ndërtimin e strategjive të ndikimit, realizimit të tyre. Qëndron kjo apo më shumë del të jetë vepër e imagjinatës së pasardhësve që besojnë në aksiomën e modifikuar nietzsche-ane që thotë se; pasi individi nuk ka guxim të marrë përgjegjësi për gjëra të mëdha, shpik kolektiva?
Lidhjet dje
Realsocializmi marrëzisht e dashuronte këtë ide, sepse përputhej me idenë e tij të kooperativizimit të frymës intelektuale. Bazuar e thirrur mu në traditën e «res publica literaria»-s, formalistët rusë Viktor Shklovskij dhe Juri Tynjanov- i arsyetonin metodën e tyre të përhapjes së «evolucionit letrar» hapësirave të botës së kuqe me anë të lidhjeve të shkrimtarëve, instituteve dhe misionarëve që stërvtnin në Institutin Maksim Gorki e ngado. Ata me këtë shpresonin se si ilumnistët, idealistët do përshpejtojnë zënien e epokës me frymën që sajonin.
Shoqëritë shqiptare, si satelite të hemisferës me drapër, yll e çekan, përvetësuan këtë formë organizimi ashtu siç bënte Qendra. «Lidhjet e shkrimtarëve» shqiptarë imitonin zbehtë por njëjtë synonin masivizimin e evolucionit letrar - si Moska dhe Pekingu. Çka sollën ato për fund? Më shumë qenë vegël e shtetit në deshifrimin e teksteve antishtet; linçimin e talentëve që s’iu lavirohej fryma e shpirti për diktaturën dhe; si forume parazitësh socialë që jetonin në kurriz të bujqëve që mezi siguronin ekzistencën dhe qytetarëve që kishin frikë ta lexojnë ndonjë libër të ri se në mos nesër deklasoheshin shkronjat brenda tij tradhëti. Ato shërbenin edhe si klane rekrutimi, afirmimi, përjashtimi apo gjykimi.
Pas përtokjes së sistemit monist shoqatat dhe lidhjet e intelektualëve humbën pushtetin, mirëpo jo edhe ndikimin. Ato filluan të jetojnë pa ideologjinë dhe shtetin, të fragmentuara, por edhe më tej (d)efektive, nuk veprojnë më intelektualisht, por si klane, klube, më shumë grindanjoze se mbledhëtare.
Klubet sot
Sferat kulturore (hapësirat shqiptare dhe në diasporë) janë të populluara me plotë shoqata, klube. Ato mund t’i klasifikojmë në tri kategori: A. Trashëgueset e lidhjeve nga socrealizmi B. Klubet dhe shoqatat që janë krijuar për inat të parave se të përjashtuar dhe C. Asociacione të krijuara nga individë për çështje socialiteti e vetëkonfirmimi (në diasporë sidomos).
Pse ky gjykim? Për shkak të efektit të tyre. Grupi A merret me vetëveten; botohet, vetëlavdërohet, shpërblehet, zhvat para nga shteti. Grupi B mblidhet herë pas here belbëzon me vetveten, mban kumtesa që depërtojnë jashtë vetëm si një lajm përgjysmëlëne gazete dhe përpiqen t’a bëjnë më mirë se A për t’ua marrin bukën. Grupi C sa herë që mblidhet mendon se shërohet nga kompleksi i inferioritetit - qoftë ndaj letrarisë së origjinës e qoftë ndaj vendeve ku jeton anonim (Rroftë Nietzsche që ia qëlloi me individët pa guxim).
Është kjo res publica literaria shqiptare? Qenka katastrofë. Jo nuk është kjo. Ka një «Res publica literaria [albanica]», mirëpo ajo funksionon ndryshe.
Fryma si zyrë?
Studiuesit që përmendëm, ata që pretendojnë të historizojnë «res publica literaria»-n e epokave, kamuflojnë! Synimi për ta menduar iluminizmin, idealizmin, romantizmin si epoka të koordinuara intelektuale është po aq i kotë sa edhe hovi i formalistëve rusë. E vërtetë se intelektualët nëpër shekuj kanë korresponduar me letra por si? Voltaireqorton Rousseau-në t’ia ketë futur kot me mendimet që publike; Zola proteston për rastin Deryfus (13.01.1898) pa u konsultuar me njeri; Krijuesit e teatrit, filozofisë e letërsisë së absurdit Camus, Ionesco dhe Beckett as që kanë llogaritur njëri tjetrin edhe pse kanë jetuar dhe kanë frekuentuar pranë njëri tjetritpromenadës e lumit Seine, etj.
As te shqiptarët
Edhe res publica lieteraria shqiptare përbëhet nga intelektualë individualistë që herë pas herë marrin diskursin dhe opinionin në dorë pa asistencën e ndonjë klubi apo lidhjeje. Në Perëndim asociacionet e tilla luajnë më shumë rolin e sindikatave në mbrojtjen e të drejtave politike, sociale të autorëve - jo më tepër. Asociacionet ndërkombëtare të këtij tipi deri më tani kanë kryer dhe kryejnë funksionin e njohjes ndërmjet autorëve të kulturave të ndryshme, mirëpo asnjëherë në historinë e tyre nuk janë spikatur për ndezjen e ndonjë debati, diskursi a paradigme universale. Si tek shqiptarët.
Çka mund të thuhet është: Shoqatat, lidhjet, klubet e intelektualëve shqiptarë der tani dalin të mira për komunikim brenda një grupi të interesit. Po a nuk e luajnë këtë rol madje edhe më me dinamikë, harmoni dhe muzikë çajtoret, kafenetë dhe odat?
/ zeri.info/ 11.04.2014
Fran Tanushi - Pesë poezi
ATY KU MBYTET BUNA NË DET
i lodhur nga lëkundja
e valëve të trazuara
ëndrra iku dhe u fundos në det...
kur valët e përbinë
më kaploj frika
thash u mbyt dikush në ujë
aty ku buna mbytet në det
bënë roje bajlozi i zi
s’le urë të ngritet aty
e unë i mora inat dhe detit
që i përplasi dallgët
në shpirtin e poetit
i lodhur nga lëkundja
e valëve të trazuara
ëndrra iku dhe u fundos në det...
kur valët e përbinë
më kaploj frika
thash u mbyt dikush në ujë
aty ku buna mbytet në det
bënë roje bajlozi i zi
s’le urë të ngritet aty
e unë i mora inat dhe detit
që i përplasi dallgët
në shpirtin e poetit
ËNDRRA TË VARROSURA
aty ku ëndrrat e mija
të varrosura qëndrojnë
peshën e rënde të jetës
me dhimbje e ndjejë
nuk hesht pse jetës i frigohem
jasht deshirës sime gjthqka ec
por si të i bije murit me kokë
për këtë tokë
të cilën zogjt e vet
me mburrje e glacojnë
aty ku ëndrrat e mija
të varrosura qëndrojnë
peshën e rënde të jetës
me dhimbje e ndjejë
nuk hesht pse jetës i frigohem
jasht deshirës sime gjthqka ec
por si të i bije murit me kokë
për këtë tokë
të cilën zogjt e vet
me mburrje e glacojnë
VRASJA E HESHTJËS
më nje kollitje të thatë
e vrava heshtjën
e këputa përmjedis
vetëm pse doja të e dija
se (a) jam i gjallë
më nje kollitje të thatë
e vrava heshtjën
e këputa përmjedis
vetëm pse doja të e dija
se (a) jam i gjallë
BUKURI QË S’PLAKËT
mos thuaj se harruar jemi
e koha përjetimet i ka shlye(r)
kujtimin e ,,marrëzive'' tona
të mbjellura moteve që s’vdesin
ate bukuri të cilë vitet se plakën
e kam ruajtur në fshehtësi
mbyllur e kam më kujdes
në arkën e vjetër nën dry
pluhurit të harresës
të i rezistoj
e të cilin (mund)e hapim
vetëm Unë e Ti
mos thuaj se harruar jemi
e koha përjetimet i ka shlye(r)
kujtimin e ,,marrëzive'' tona
të mbjellura moteve që s’vdesin
ate bukuri të cilë vitet se plakën
e kam ruajtur në fshehtësi
mbyllur e kam më kujdes
në arkën e vjetër nën dry
pluhurit të harresës
të i rezistoj
e të cilin (mund)e hapim
vetëm Unë e Ti
KUJTIME TË VARURA
Ditë e zakonshme ishte atë ditë
si të gjitha ditët e tjera në vazhdim
të qëndrimit tim aty
Që herët isha ngritur nga shtrati
duke mënduar për të
Në shëtitjen e mëngjesit veror
shikoja të gjitha rrugët
për të cilat malli më kishte djegur
Dielli mbi qiellin e kthjellët
më rrrezatim
kalonte qafat e maleve të thepisura
Dukej si një saç i madh
mbi qerepin e bukës së shijeshme
Në degët e dëndura të pemëve
i degjojë zogjtë më endje
(si) në kor duke cicëruar
Që herët ishin zgjuar ata
këngën e gjinkallave duke e mundur
Sa shumë me djeg malli
për atë vënd
si të mos kam ku vete tjetër në këtë planet
Ditë e zakonshme ishte atë ditë
si të gjitha ditët e tjera në vazhdim
të qëndrimit tim aty
Që herët isha ngritur nga shtrati
duke mënduar për të
Në shëtitjen e mëngjesit veror
shikoja të gjitha rrugët
për të cilat malli më kishte djegur
Dielli mbi qiellin e kthjellët
më rrrezatim
kalonte qafat e maleve të thepisura
Dukej si një saç i madh
mbi qerepin e bukës së shijeshme
Në degët e dëndura të pemëve
i degjojë zogjtë më endje
(si) në kor duke cicëruar
Që herët ishin zgjuar ata
këngën e gjinkallave duke e mundur
Sa shumë me djeg malli
për atë vënd
si të mos kam ku vete tjetër në këtë planet
Freitag, 10. Januar 2014
Eroll Velija - Tetë poezi
ME TY
Kur jam me ty e dashur
Sikur diç më djeg sikur më sëmbon...
Nuk vdes zjarri kurrë në zemër
E acaru kur shtrëngon.
Kur jam me ty e dashur
Flokët e tua kur I shpupuris
Dhembja në thellësi të shpirtit më vret
Më pëplas hundebuzë me dashurinë peng.
MË PUTH
Më puth e dashur
Stuhi e tërbuar
Ma shuaj zjarrin e dashurisë
Që mes mijëra e mijëra puthjesh
Sërish guxon të ndrij.
VARRI IM
…dhe ajo se kishte menduar kurrë
Se varri im do të ishte
Buzëqeshja e saj.
DIGJEM
Dashuria
Në fije shkrepse
Më shndërroi…
Me afshin e buzëve tua
Nëse më fryn…
Digjem
BUKURIA
Sado hyjnor të jetë bukuria
Nëse ate askujt s'ia fal
Vyshkesh në vetmi.
DASHURIA
Sado hyjnor të jetë dashuria
Nëse ate askujt s'ia fal
Vdes nga vetmia.
ETJESËMBIM
Ndoshta kujtimet do të treten
Dhe mua s’do të më kujtosh më kurrë
Por kur të kujtosh dallgët e zhubrosur
Do të ndjesh sëmbim në zemër.
VAJZA E BUKUR PERI
Dallgët shushurisin diç secrete
Lënë vrag në rërën e etur
Unë I ngujuar me ëndrra jete
Me vajzën e b ukur Peri.
Mittwoch, 8. Januar 2014
Fadil Curri - Letra pa adresë
LETRA PA ADRESË
(Tri skica për një prozë)
E dashuruar në mungesën
Afrohet misteri para varrit të viktimës së tij dhe e vajton:
"Çohu se të dua, se nuk e kam ditur që të paskam dashur; çohu se e tëra do të jem e jotja, se e kam kuptuar që ti çdo veprim hipokrit timin e ke marrë vesh dhe e ke kuptuar, por ja që më ke lënë në ndërgjegjen time vetëmashtruese dhe nuk e ke thënë të tërën. Çohu nga varri, shpirt, se kur të kisha - më mungoje; tani kur më mungon - të kam pashkëputshem thellë në veten time. NGREHUUUUU, o i bekuar, se nuk po mund te qetësohem në këtë jetë për mëkatet ndaj teje", - dhenë këto çaste i kujtohet se e kishte vrarë me dorën e vet.
(Tri skica për një prozë)
E dashuruar në mungesën
Afrohet misteri para varrit të viktimës së tij dhe e vajton:
"Çohu se të dua, se nuk e kam ditur që të paskam dashur; çohu se e tëra do të jem e jotja, se e kam kuptuar që ti çdo veprim hipokrit timin e ke marrë vesh dhe e ke kuptuar, por ja që më ke lënë në ndërgjegjen time vetëmashtruese dhe nuk e ke thënë të tërën. Çohu nga varri, shpirt, se kur të kisha - më mungoje; tani kur më mungon - të kam pashkëputshem thellë në veten time. NGREHUUUUU, o i bekuar, se nuk po mund te qetësohem në këtë jetë për mëkatet ndaj teje", - dhenë këto çaste i kujtohet se e kishte vrarë me dorën e vet.
Kryqi i akullt në Saharë
"Ndoshta ke besë e jetë te pafundme kur betohesh dhe shpërndan në adresa të shumta me zhdërvjelltësinë tënde hipokrite betimin “Të dua”. Aq e padurueshme dhe e shkapërderdhur je, sa harron dhe që kur ec rrugës së hipokrizisë, e heq pjalmin e pluhurit që e ke vënë. Fjalët që i the, janë të një njeriu me shtatë zemra dhe që ka fuqi të përhapë në një çast dashuri e urti “të bukura e hyjnore” në shtatëdhjetë e shtatë zemra, sipas stilit të lojës “Kush e merr i pari”. Edhe “mirëmëngjesin” e sotëm e bëre sipas kësaj abëcë-je, gjoja për mua. Tani, kur e përbuze engjëllin e bekuar, ke kohë të bësh ritet e herezisë para djajve të mallkuar në Saharën përcëlluese me kryq të akullt. Zoti të bëftë derman!..." - shkroi në një letër buzë lumit Bardhanë poeti i frymëzuar nga rrëfimi i djaloshit te sapoikur.
"Ndoshta ke besë e jetë te pafundme kur betohesh dhe shpërndan në adresa të shumta me zhdërvjelltësinë tënde hipokrite betimin “Të dua”. Aq e padurueshme dhe e shkapërderdhur je, sa harron dhe që kur ec rrugës së hipokrizisë, e heq pjalmin e pluhurit që e ke vënë. Fjalët që i the, janë të një njeriu me shtatë zemra dhe që ka fuqi të përhapë në një çast dashuri e urti “të bukura e hyjnore” në shtatëdhjetë e shtatë zemra, sipas stilit të lojës “Kush e merr i pari”. Edhe “mirëmëngjesin” e sotëm e bëre sipas kësaj abëcë-je, gjoja për mua. Tani, kur e përbuze engjëllin e bekuar, ke kohë të bësh ritet e herezisë para djajve të mallkuar në Saharën përcëlluese me kryq të akullt. Zoti të bëftë derman!..." - shkroi në një letër buzë lumit Bardhanë poeti i frymëzuar nga rrëfimi i djaloshit te sapoikur.
Arkitekti heretik që rrënoi faltoren e dashurisë
ARKITEKTI ME QËLLIM KISHTE LËNË NJË VRIMË TË PADUKSHME NË KULM, QË TË HYJË PIKA E SHIUT DHE E BORËS ATY DHE TË DEPËRTOJË NË THEMELE, QË TA RRËNOJË SHTËPINË AVASH-AVASH, QË NJË DITË TË FAJSOHET VET BANORI I SHTEPISË. I KISHTE GARANTUAR SE KËTË SHTËPI AS RRUFEJA E BOMBA NUK E RRËNOJNË, POR JA QË U RRËNUA NGA VETJA, SEPSE VET E KISHTE LËNË DEFEKTIN. ARTIKTETIT IU ZBULUA MARIFETI, KUR EDHE TË TJERË ISHIN ANKUAR NË TË, DUKE U PËRPJEKUR T' UA PRISHTE SHTËPITË. PASI U DËSHMUA QËLLIMI SHKATËRRIMTAR I TIJ, POPULLI E KISHTE PRANGOSUR ARKITEKTIN, E KISHTE LIDHUR PARA PORTALIT TË KRYETEMPULLIT DHE E KISHTE RRAHUR ME KAMXHIK. TË DËMTUARVE U DHIMBSEJ, POR VET E KISHTE SHKAKTUAR AKIKTEKTI KËTË, NDAJ EDHE NUK MUND TA SHPËTONIN NGA NDËSHKIMI.
- KY ME HEREZINË E TIJ E KA SHKATËRRUAR EDHE FALTOREN E DASHURISË, E NË ANËN TJETËR NA AKUZON SE NE PO E PRISHIM, - klithi një lutës e falës i devotshëm, duke sjellë dëshmi të patundshme.
Dialog midis poetit dhe simbolikës së vendlindjes
Nga Dr. Zejnepe Alili - Rexhepi
Arti letrar, veçmas kur bie fjala për krijimtarinë poetike shqiptare në Maqedoni, deri në gjysmën e dytë të shek. XX qe e zbehtë dhe e aty-këtushme, e cila mezi gjente mundësi botimi. Jeta kulturore, mbi të gjitha ajo letrare, në këtë vend, qe mjaft e kontrolluar, meqë krijuesit ndjeshëm ballafaqohen me krizën politike e shoqërore.
Krijimtaria e dekadave të fundit të shek. XX, e sajuar më tepër si poezi simboliste, ngrihet mbi një filozofi të thellë që shpreh imazhin e jetës, kohës, të vërtetës... së vetë poetit, në bashkëdyzim me universin e përjetimeve të tij. Të këtij diskursi poetik, të yshtur nga motivi i atdhedashurisë, me simbolikën e brengës dhe mallit për këto troje, janë një vargan i gjatë poetësh, por si më të identifikueshëm në botën letrare, shquhen poetët tetovarë: Abdylaziz Islami, Murat Isaku, Mustafa Laçi, Nexhat Pustina...
Ideja e një përzgjedhjeje të këtillë autoriale e tematike: “Dialog midis poetit dhe simbolikës së vendlindjes” lindi, jo si ngasje e ndonjë ndjenje lokaliste, po si kureshtje se si përjetohej malli i vendlindjes që është baraz me ndjenjën atdhetare, të poetëve këndej kufirit, sidomos në dekadat e para të Pavarësisë së Shqipërisë, e cila atëherë e sot përjetohet si atdhe i shqiptarëve, jo vetëm në artin letrar. Poezia e kësaj kohe bëhet dëshmitare e përpjekjeve dhe vështirësive për të ruajtur dinjitetin dhe identitetetin kombëtar, poezi që s’është vetëm ndjesi e përjetim rrëfimesh, por edhe “vetëtima simbolike”, të ngritura mbi një botë të begatshme shpirtërore.
Ajo për të cilën shfaq një çik dobësie në përzgjedhjen e lirikës, dukshëm është: fati i qenies njerëzore, sfidat politike, filozofitë e kohës në përcjelljen e risive të shekullit, një ëndërr potenciale e poetit kjo, por e papërfillur sa duhet, duke e lënë nganjëherë në zgripc të kohës dhe peng të fjalës së ngecur.
Tek këta poetë njohim sfidën e lirisë individuale e kolektive, me ngjizjen e frymëzimit ndërmjet refleksit lirik dhe narracionit poetik. Përse tërë ky trishtim, kjo dridhje shpirtërore e poetit, do thoshim?! Poeti, duke u futur në sfera të pandriçuara mjaftueshëm bëhet pjesë e pandashme e odisejadës kombëtare dhe përpiqet t’i vërë gjërat në vendin e duhur, duke thënë të vërtetën, pavarësisht në ç’fokus vihej gjendja e poetit, atëbotë.
Abdylazis Islami (1930 – 2005), është poet me intuitë inventive, i cili padiktueshëm rrëshqet ëndrrave të fëmijërisë për të bashkëjetuar më pas me brengën kombëtare. I lindur në vitin 1930, në Gajre të Tetovës, një vendbanim i vogël rrëzë Sharrit, por me premisat e një potenciali solid intelektualësh, poeti, Islami, fillimisht i ndjek gjurmët e traditës, e u jep atyre dimensionin e përdishmërisë. Shkroi shumë vëllime poetike, nga të cilat veçojmë: “Era dhe vargje” (1964), “Këngët e zgjuara” (1968), “Soditje nga toka” (1969), “Barka ndër valë” (1972), “Oaza” (1973), “Gurgurina” (1974), “Ujërat” (1976), “Agullina” (1978), “Dritë në sfond” (1980), “Për qepallat e qiellit varen plepat” (1983), “Romancat e një nate vere” (1987), “Zërat nga maja” (1988), “Ëndrrat bulojnënë El Dorado” (1980), “Pëshpëritjet e udhëtarit plak” (1995), “Feniksi” (2001), “Ninëza në koshadhe” (2002)...
Krijimtaria poetike e Islamit ftillohet, jo nga kapricjet rinore, por nga motive të qenësishme jetike shoqëroro-filozofike. Është ndër më të frytshmit poet, si për nga opusi krijues ashtu edhe begatia tematike, dhe jo vetëm të brezit të tij, duke qëndruar gjatë në vazhdën e krijimeve. E vragëzoi ndiesinë e tij përmes dhjetëra vëllimesh poetike dhe veprash në prozë, por poezitë e analizuara, në këtë studim janë shkëputur nga përzgjedhjet: “Majë malesh” (1985), “Yjet e vendlindjes” (1986, 1987), si dhe “Përtej kohës”, (2002), në të cilat shpaloset vizioni angazhonjës i poetit, që gjatë ecurisë jetësore e artistike rrah një mori dilemash.
Motivi i vendlindjes, në përmbledhjet: “Gurgurina” dhe “Yjet e vendlindjes”, veçmas në të parën, qe lajtmotiv edhe për Abdylazis Islamin, me ç’rast “Gurgurina e tij, që posedon të gjitha karakteristikat e vendlindjes së poetit, pra është një ekuivalent i saj, shndërrohet jo vetëm në simbol, por edhe në një toponim të përhershëm poetik...” Në poezitë e Islamit, vendlindja vendoset në frymë lirike të ndryshme: herë si mall i pashuar mërgimtarësh a gur ëndrrimtar i të riut në kurbet; herë dhembje e gjakim i atyre shqiptarëve që e braktisën vendlindjen për në Anadoll, madje edhe si shfrym ndaj atyre që e përbuzën. Pra, herë Diogjen e herë Don Kishot, poeti mbetet përpara sfidave të vendlindjes dhe vargun poetik e sajon përmes fjalësh të pakta, por të zgjedhura, me një forcë të lartë ndërtuese. Nganjëherë, heshtja e poetit është heshtje rasti, e përkohshme, e jo heshtje e lindur prej njeriu të zakonshëm, sepse guximi i poetit për ta mposhtur heshtjen, edhe kur përndiqet e censurohet, reflekton me një botë të nuancuar plot urti e thellësi mendimi.
Në vëllimin “Përtej kohës”, veçojmë poezinë “Brezat”, e cila të përkujton të madhin D. Agolli, me kultin për tokën, vargjet e së cilës vijnë si perceptim i krijuesit të lidhur shpirtërisht për Dheun, kur bashkëdyzohet fuqishëm në kujtimet e fëmijërisë me më të madhen dashuri që marrim dhe i japim vendlindjes dhe si vendlindje-atdhe, një simbolikë edhe më e fuqishme që aludon në Shqipërinë, atë që kaherë ribënte kupolën mbrojtëse të gjithë shqiptarëve. Poezia rrugëton si një mesazh drejtuar të birit dhe nipit, që secili të ruajë brezin e vet deri në brezin e ardhshëm, pasi vetëm: “Kështu do të mund / Të shkohet para vetes / Për një qiell e një galaktikë”.
Me trinitetin poetik, të një bërthame tematike, të vendosur në tri periudha kohore të ndryshme që i paraprijnë njëra-tjetrës, siç janë poezitë: S’është as nishani, Përtej kohës dhe Fluturimi mbi det, Islami e sjell më pranë sagën kombëtare, ku me shprehjet: burimi, balta, guri, dheu, deti, kulla..., që për këdo do të ishin nisma e jetës, poeti ndien një zbrazëtirë shpirtërore, si një ëndërronjës që të zërë imazhet e vazhdimësisë së këtij Dheu me trojet e dikurshme ilire. Këto poezi bartin mesazhin e fuqishëm të unitetit të brezave, të kohëve e idealeve. Poeti nuk dëshiron që ta shohë atdheun si në vargun: As emër, as gjurmë prej teje, të djegur nga ai fluturimi i parakohshëm mbi det, por të fluturojë mendueshëm, të fluturojë kujdesshëm, sepse vetëm Fluturimi i matur t’kursen nga dallgët. Pas kësaj porosie note përgjërimi, poetin e kaplon entuziazmi i ribashkimit, shfaqet jehonëbërës përmes vokacionit poetik, në strofën e fundit: “Për ty e pëgatita këngën, për ty, / Eja zërat t’i bashkojmë më një / E le të vete ku të vete, / E të arrijë ku të arrijë, / Përtej përroit të shterrur / të ujkut të çalë, / Përtej mizës që brenë hekur”.
Në ca poezi tjera më impresive ndeshim vargun që e pasuron imazhin për vendlindjen, ku poeti i mishëruar me të, si me kujtimet për Nënën, Dheun, Detin..., shpreh një botë të tërë ndiesish, ku zë fill e artikulohet në vargje tërë malli poetik, përmes simbolesh të zgjedhura që e përbëjnë strukturën figurative. Vendlindja për të është si një krua ku përherë buron dashuri, ku të josh frymëzimi i ri, i papërsëritshëm. Vendlindja është tharm i pleksur me kultin për tokën, që gjithsesi e mbush me hare poetin. Nga kjo çiltërsi ndiesish ai shpesh e kundron botën. S’i honeps mëritë dhe përditshmërinë e zymtë, i lufton këto si një Promethe. Mos vallë poetët janë të përzgjedhurit që përjetësisht të bartin në vete “Lirikë me shi”, siç mëton Azem Shkreli?! Malli për vendlindjen është përcaktim për poetin, andaj s’ka alternativë tjetër, gjithherë ajo pushton me “magjinë e frymës dhe gjakut”.
Pothuajse i një profili me Abdylazis Islamin është edhe poeti tjetër, Murat Isaku (1928 – 2002), bashkëvendas dhe bashkëkohas i tij. Duke qenë dhe miq të mirë, ata e patën të përbashkët edhe konceptimin e motiveve poetike, përballë shoqërisë. Poezia e vendlindjes, bëhet dëshmi e dhembjes së ekzistencës sonë ndër shekuj, përderisa procedimet poetike vijnë si demaskim i asaj që i mban peng shqiptarët e kësaj ane. Në këtë frymë e fillon krijimtarinë poetike M. Isaku, si tematikë dhe si shprehje në vazhdën e poezisë së traditës, duke i dhënë poezisë paksa nga shpirti i poetit rebel edhe ngjyrimet e para të tendencave moderne.
M. Isaku ka lënë një veprimtari të pasur letrare të disa zhanreve, ndërsa vëllimet poetike: “Zani i malit” (1960), “Buzëqeshjet e mesditës” (1963), “Kurora e trollit” (1968), “Drithma” (1975), “Blana” (1982), “Ngushëllimi i bukur” (1989), “Shtara” (1994), “Egjër” (1998), “Dolli për gjërat e humbura” (2000), “Ngutem të marr një frymë” (2001), “M’i këpusin kokrrat e frymës” (2002)..., e shpalosin temperamentin e ndjeshëm të poetit, që ndihet qysh në vëllimin e parë “Zani i malit”.
Poezia e Murat Isakut, përgjithësisht, e pasqyron esencën jetësore e njerëzore, duke u ngritur si observim i dramës sociale. Format e artikulimit poetik të lirikës atdhetare, si një farë shtresimi shpirtëror i poetit reflektojnë ngjeshmëri frymëzimesh që nga poezitë: “Plaku dhe lahuta”, “Në tokën e babait” dhe “Rrëfimi”. Me këto tri poezi, poeti sikur e fton lexuesin e vëmendshëm se është çasti për t’ia shpalosur sekretin e moçëm. Këtë e bën mjeshtërisht duke përdorur rrëfimin e lahutës, bashkudhëtarit më besnik të këtij njeriu që duket se e kanë mposhtur motet... Figura e plakut, këtu, realisht s’ka të bëjë me moshën, me pleqërinë, me ditënumërimin e fundit të jetës. Plaku është simbolika e përjetimit, kohës, kujtimeve të lashta, për të cilat flet prania e gjurmëve të ekzistencës së tij në këto troje, prandaj në distikun e parë dhe të dytë, poeti shkruan: “A thua akoma për këngë mendon ai plak, / kur nuri i është sosur e fryma i ka rënë në hark? /Tash lahuta në heshtje me tela vetë rrëfen / për duart e tij, për zërin që s’i vjen”.
Po këtë rrjedhë rrëfimore e plotëson poezia “Në tokën e babait”, ku poeti disi e përforcon autoktoninë e tij që s’e “shemb as rrufeja”, sepse në atë tokë, takon vëllanë “me kapuçin n’kry’ / si Bajram Currin tonë që n’gjunj askujt s’i ka ra”. Dhe me entuziazëm e krenari shkruan: “atëherë s’dua tokë tjetër përveç asaj që babai na e la”. Më pas, poeti bindshëm e vijon rrëfimin: “Askujt borxh s’i kemi mbetur për zemër e konak / askënd s’e kemi pyetur për farën e bukës n’arë. / Fitoret tona i kemi kënduar duke kulluar gjak / e zemrën nga miku e dashamiri kurrë s’e kemi ndarë”, me ç’rast këto edhe janë vargjet përmbyllëse të poezisë “Rrëfimi”.
Dy poezi tjera, si: “Ne s’i dimë hapat e këtij shekulli” dhe “Ktheu në kullën time” ndërlidhen me një tendencë të re poetike që të duket se pleksen diku në mes poezisë estetike e filozofike, por që të dyja në epiqendër vendosin sintagmën narrative. Poezia e parë, në vargjet e fillimit shpreh pasigurinë e udhëtimit të vetëm përgjatë shekullit, andaj poeti e fton në unitet shqiptarin kudo qoftë ai, t’i shtrijë dorën për të vazhduar në rrugën e gjatë të shekullit, të së ardhmes: “Vëlla i dashur, a je këtupari - frika shpon si dalta, / dorën ma jep se i madh është ky shekull deri te flaka…”, që krijon një analogji, një farë unjësimi mendimesh e dëshirash që hapur jepet në vargjet e para të poezisë tjetër: “Kthehu n’kullën time, Kosova m’thërret n’shpat, / n’dasëm do t’i shkoj - ti rri n’kullën time! / Naimi ka qiri të ndezur, atje s’do t’rri gjat’ / sakaq do t‘kthehem, or mik, me mustaqe të thime”. Andaj, “...lexuesi në veprën voluminoze të Murat Isakut, si zë të parë të artikuluar, e ka hetuar atë të lashtësisë së fisit dhe rropatjet dramatike të atij fisi për të qëndruar, për të ekzistuar gjatë shekujve”.
Të ngjashme vijnë edhe disa poezi të përzgjedhura, si: “Dhiata”, “Lutje për fisin”,” Di një varr”, “Meshar i ri”, “Dhiata e harruar”, “Në librat e mi” dhe “Atdheu i poetit”, të cilat thuajse fare s’janë përfshirë nëpër antologji poetike, megjithatë poeti vetë i ka risjellur si një frymëzim i ngjeshur me poezitë e larttheksuara, ku pikaset malli për Shqipërinë dhe shqetësimi për Kosovën, që në sytë e çdo shqiptari skicojnë portretin e atdheut. Natyrisht, këto s’janë vetëm “korpuse figurative”, por një ndërlidhje tematike nga lashtësia deri tek e sotmja, përmes simboleve: Dhjata, Fisi, Varri, Formula e pagëzimit, Meshari, Librat dhe Atdheu i poetit..., të cilat vijnë si fragmente të një testamenti të moçëm, që e ka zanafillën në “biografinë e fisit, dhe që rri peng para së ardhmes. Ky testament i shenjtë s’e lë të qetë poetin: ndoshta sorrat m’i shkulin ëndrrat nga sytë / dhe varrmihësit masin tokën e varrit me shtog. / A thua kaq i madh / na qenka Atdheu i poetit?!”
Gjithsecili që e njeh botën letrare të poetit Nexhat Pustina (1926 - 1982), do të vinte bast që ai është një poet tetovar, megjithëse qe lindur në Dibër, më 1926, ndërsa ishte pajisur me dije, gjatë shkollimit të tij në Shqipëri. Përvojën e fituar në sferën edukativo-arsimore ai kthehet për ta ushtruar ndër bashkëvendasit e vet, duke lëvizur në shumë qytete shqiptare, nga Struga deri në Kumanovë. Sigurisht arsyen për këtë, e dinte vetëm pushteti i kohës, ndonëse ai gëzonte respekt të madh në mesin e nxënësve dhe qytetarëve shqiptarë për përkushtimin e palodhshëm që tregon ndër vite. Më pas, emërohet mësues në rrethinën e Tetovës dhe në qytet kryesisht, ku me ndërgjegje shërben deri në fund të jetës, duke e lartësuar emrin e tij në një intelektual të admirueshëm.
Nexhat Pustina është autor i katër përmbledhjeve poetike: “Zë bilbili, lule maji” (1969), “Zëri në shtërngatë” (1972), “M’i vjedhin gurët” (1977), “Këngët rebele” (1981). Meqë është ndër të paktët poetë të kohës së tij, ai “rritën e poezisë e kërkon bashkë me rritën e kulturës dhe civilizimit kombëtar”.
Dy përmbledhjet më të vlerësuara nga kritika letare, janë: “Zëri në shtrëngatë” dhe “M’i vjedhin gurët”, në të cilat lirika atdhetare ngrihet mbi antiteza të shpeshta ku artikulimi poetik ndodhet midis: dënimit dhe faljes, egërsisë dhe brishtësisë, mallkimit dhe uratës. Tek e fundit, ky është atdheu i një poeti, pikërisht kur mbi dhembjen, ngrihet edhe më i fortë, edhe më hyjnor. Në vargjet e poezisë “Kur pëlcet guri”, përshkrimin e gurit e gjejmë në përmasa dramatike, në të vërtetë është atdheu guri i qëndrueshëm që nuk thyhet. Me këtë poezi arrihet identifikimi i brendshëm i poetit me Atdheun. Atdheu është forca e shpirtit, që: “Në buzë e në trup mban një kala”, dhe ku zë vend, peshon rëndë e qëndron aty për njëmijë vjet.
Poezia e Pustinës, sikur është e pakonceptueshme pa simbolikën e gurit, e cila në poezinë shqipe nuk shterret. Guri si simbol i kahershëm i qëndresës, që bëhet themel i palëkundur i kullës, i ka rrënjët e thella në lashtësi... “Çgurron guri” shkroi dhe Ali Podrimja, duke e përshkruar gurin si një simbol që e mrekullon poetin.
Mesazhe tokësore përcjell poezia e Pustinës, ku përmes këngësh barten kujtimet e lashta, vaji, dhembja, klithja, shpresa... Nganjëherë, kënga i mbetet në buzë poetit, e atëherë këlthet përmallshëm, jo i thyer nga mosha, po nga pritja e gjatë, e lodhshme..., kur i vetmuar u bëri ballë rrjedhave të kohës. Vargjet e këtij poeti, veçmas në vëllimin “M’i vjedhin” gurët përbëjnë një arkë idesh kosmopolite, ide, të cilat do të përcillen brez pas brezi, me fjalën - Atdhe, që peshon thesar në mbamendjen e çdokujt, kur ndër shekuj do të pëshpëriste “E di një fjalë prej guri”, refrenin e bukur e të papërsëritshëm, të poetit Azem Shkreli.
Një tjetër poet tetovar, jo dhe aq i afirmuar, ndonëse i një brezi me poetët e lartpërmendur, është edhe Mustafa Laçi, i lindur më 1931, në Tetovë.
Vëllimet poetike të tij janë të pakta, gjithsej katër: “Ngjyra e shikimit” (1972), “Kënga pa djallëzi” (1977), “Kënga gjelbëroshe” (1981) dhe “Vjersha” (1984), edhe pse të fundit e botojnë miqtë e poetit, pas vdekjes së tij.
Në poezinë e Laçit ndeshim preokupimin e poetit mbi lashtësinë e mitit, gjurmët e origjinës gjakon t’i bëjë të njohura për secilin njeri, pastaj të prehet i qetë në jetë të jetëve, si atëherë kur do t’i marrë përmasat e hershme atdheu.
Krahas veprës “Ngjyra e shikimit” edhe vëllimi poetik “Kanga pa djallëzi” si ide, por edhe si formë ngjason shumë në disa poezi të Migjenit, ku në të vërtetë ndikimi i Laçit është i dukshëm. Frymëzimi shprehet ndjeshëm në poezinë “Kënga lindi”, ku shkruan: “kënga lindi në buzët e irnosura, / çdo zemër u bë dy, / pranga prej prangës e shtrënguar / në mijëra copë u thye!” Duke vijuar më pas po me simbolikën e fuqishme migjeniane: “U hapën dejt e gjakut / n’agun e mëngjezit dielli bëhej gati / të lindi diell / kënga u bë kushtrim”.
Poezia “Dielli” është vazhdimësi e poezisë “Kanga lindi”, po ajo dëshirë, po ajo pritje, po ai mall i zjarrtë për një diell të përbashkët të shqiptarëve. “Ah, sa e dua diellin, do ta haja të tërë! / sa të ngrohtë do ta kisha barkun... / ...kanga merr malet, flet për jetën. / Babi, nesër nga do të shkojmë? / - Andej nga ka shkuar gjyshi im dhe i yti”. Libri përmbyllet me poezinë “Këngë apo...” Është poezi me ritmet e një kënge gazmore si shpirti kur bredh mbi ëndrrat... Poezi këto që vijnë si njëfarë reminishence nga poezia e Migjenit, duke e ripërtërirë kujtesën e lexuesit mbi simbolin “Diell” dhe “Këngë”. Gjithashtu, në to, ndeshim kongruencat, ato përputhje tematike të njohura, por të mirëpritura sa herë që ato rikthehen, kohë pas kohe, në ndonjë poezi.
Në librin e dytë “Kënga pa djallëzi”, të Mustafa Laçit, mbresëlënëse janë vargjet: “O! Tokës i vjen erë e barotit të djeshëm / ndër varre dëgjohet vaji për vdekjen e parë / për shokun e tyre hero të vrarë”. Ishte kjo kohë kur nuk flitej hapur për ëndrrat. Fati ishte në dorë të huaj. Intuita fine e poetit e percepton periudhën e ndëshkimit të simbolit arbëror, mbase kohën kur pushteti komunist do të donte t’i ndalojë edhe ëndrrat, si një “rrudhje dramatike e hapësirës shqiptare”. Gjatë kësaj kohe ishte tejet e vështirë të përqafohej filozofia e U. Ekos: “Të shprehurit është liria absolute e poetit”.
Poezia “Dëshira”, hapet me vargun tejet domethënës: “Rrugët s’kanë të marrruar për këmbësorin e shekullit...”, thuajse mbetet nga ato poezi të hapura që përherë komunikojnë diç të re në çdo kohë: “Njeri, / mos ndiq rrugën e zjarrit, që lulet i djeg, / ... Liri, / lule e kurorëzuar në fronin e paqes / korbat buzëqeshjen ta kanë zili”. Korbat në këto vargje shprehin thellësinë e robërisë e pushtetit ziliqar. Kjo poezi ka mjaft analogji me poezinë “Kohës” të Fatos Arapit.
Vargjet e poezisë “Protestë, sendërtohen” nga një stuhi simbolesh që e vërshojnë poezinë, si një erupcion i brendshëm i folësit lirik, i cili ndeshet me dy versione shpërthimi: të rrënojë muret e heshtjes që e ngulfasin me vite ose përjetësisht të heshtë, për të mos e artikuluar fjalën, për të mos e ekspozuar dhembjen... Po a mund të jetë ky i fundit misioni i poetit? Natyrisht jo! Ai gjithherë zgjedh zërin e protestës. Poezia “Protestë” të rikujton poezinë “Grevë” të Azem Shkrelit, që në realitet paralajmëron shpirtin rebel që synon të shpërthejë një ditë, një vit mbase..., vit ky që e lidh Tetovën me Prishtinën e 1981, frymë politike e cila u përcoll këndej kufirit, “Unë, rrugëve do t’i mbjell hapat e protestës sime”. Domethënia e këtij vargu dhe shumë vargëzimeve tjera poetike shpalosin qartë formimin ideoartistik të Mustafa Laçit.
Thënë hapur, poetët tetovarë i shqetëson fati i shqiptarit përgjatë rrjedhës së ngjarjeve në kohë, për tjetërsimin e historisë, për dramën e trojeve shqiptare. E si mund të veprojë ndryshe një poet, a mund të heshtë? A mund të mos e reflektojë realitetin... Jo, sigurisht jo! Poetët s’e honepsin vdekjen..., vdekja për ta është vetëm metaforike. E papërshkrueshme është saga e poetit, këtij misionari të kombit që s’e honeps dot heshtjen. Për të, heshtja është baraz me vdekje, gjë që na e përkujton poezia “Diku në botë”, e të madhit Ali Podrimja: “Po qe se nuk të shkruaj / miku im i dashur dhe / po qe se nuk ma dëgjon zërin / merr një karafil / varrin ma kërko / diku në botë”.
Poetët janë prezantues të imazhit shoqëror, janë zëri i atdheut. Po këtë u përpoqën ta bëjnë edhe poetët tetovarë: Abdylazis Islami, Murat Isaku, Nexhat Pustina, Mustafa Laçi..., mjaft premtues që nga nisma e krijimtarisë së tyre, përderisa më vonë ata e përfaqësojnë gjeneratën poetike të pas çlirimit, disa deri në kohën e demokracisë.
Këta poetë tetovarë, dhe të tjerë që krijojnë pak më vonë, natyrisht mbështeten në të shprehurit e tërthortë, tejet simbolik, që të degdis larg, tek një atdhe ëndrrash, meqenëse liria krijuese e tyre s’qe e mjaftueshme për çdo zbërthim tematik. Megjithëse, poetët e brezit të viteve ’60 - ’70, sjellin poezi të brumosura me kolorit lokal, ku reflektohen përjetimet dhe gjurmët e traditës, ata shenjojnë edhe shtrirje tematike më universale. Fundja, poezia e motivit të vendlindjes vjen si shpërthim pas një heshtjeje të gjatë në krijimtarinë e kësaj treve. Artikulimi i dëshirave përmes lirizmit poetik, sikur tek poetët shpalos rrugëtimin e vështirë jetësor, ku vendlindja mbetet simbol i përjetshëm i dashurisë për atDheun e të parëve.
(Kumtesë e mbajtur në Seminarin e XXXI të Albanologjisë - Prishtinë, 2012).
Abonnieren
Posts (Atom)