Donnerstag, 8. November 2012

Albert Zholi: DASHURIA NJERËZORE



Dashuria njerëzore

“Omonia”

Dashuria njerëzore është një zjarr, një parajsë, një skëterrë, ku banojnë gëzimi, dhimbja dhe pendimi i hidhur.

Kjo thënie e Baurnefeldit më ishte ngulitur thellë në mendje atë mbrëmje, kur muaji i qershive kishte paraprirë zhegun e stinës së thatë. Ngula këmbët në qendër të Athinës, aty ku tetë udhët e qytetit më të vjetër të botës rrjedhin në sheshin “Omonia” si në një amfiteatër real, duke më ngjallur përshtypjen se i paraprija një ndeshjeje ndërkombëshe. Ishte viti 1995 dhe betejës së perëndimit të diellit po i afrohej disfata. Drita kishte nisur të largohej si mikeshë e paftuar, ndërkohë që gjallëria njerëzore ishte si në orët e punës. Njerëzit e ngarkuar me hallet e tyre hallakateshin me njëri-tjetri. Në hapat e nxituar kumbonte dëshira për t’iu larguar turmës drejt qejfeve, halleve, mëkateve, dëshirave, ëndrrave apo ankthpritjeve vajzërore. Gjithfarë ngjyrash dhe racash humane parakalonin aty pari, sikur ishte përgatitur enkas një paradë e tillë për të shuar etjen e dallimeve njerëzore. Dalloheshin tezgaxhinjtë bullgarë vetëm nga flokët e tyre të qethur shkurt tek fjaloseshin për ca dylbi rusë që po tregtoheshin suksesshëm në kthinat e lagjeve. Pikasa maqedonasit me kominoshe pune të spërkatura me gëlqere dhe një turmë afrikanësh me ato rrelat e tyre tërë yndyrë. Grekët binin menjëherë në sy. Indiferentë, të tërhequr, rendnin mes këtij mishmashi racash njerëzore, ku gëlonte frika, misteri, ankthi. Gjithë ajo kupë e gurtë, e stërmadhe, që derdhej më pas nëpër udhë, dukej se dihaste zorshëm.
Në këtë mjegullnajë njerëzore, vetja më dukej i vogël, i imët, i stepur. Ishte hera e parë që në qenien time po rrëzëllente një mendim kaq i papërshtatshëm për tipin dhe dëshirat e mia. Kisha një telepati të çuditshme, sikur kohët përziheshin dhe kujtimet shtriqeshin me realitetin nëpër këto udhë. Nisa të endesha mes njerëzve. Për një moment u shkëputa nga rrethana e ambientit. Hodha sytë rreth e rrotull për t’u orientuar dhe për të qartësuar shikimin. Në ndalesën e autobusit, një burrë i moshuar mbështetej te ndërtesa afër stacionit. Dukej sikur nga momenti në moment ngrehina e tij e plakur do të shembej përdhe. Burri kishte mbathur një këmishë gri të lehtë me një kravatë me ca riga të vogla, që binin në kontrast me fytyrën e tij të dalldisur nga zalisja. Plaku u kërkoi disa herë ndihmë kalimtarëve, por asnjeri nuk denjoi të kthente kokën. Të gjithë vraponin. Flaka nga vetja mëdyshjen dhe stepjen e jashtëvullnetshme që po mundohej të më kaplonte. U afrova te zotëria i vjetër. Ai psherëtinte dhe pa e shkëputur trupin nga muri i godinës pëshpëriste:
- Taksi, taksi.
Kur pashë indiferencën e njerëzve u afrova fare pranë.
- Mund t’ju ndihmoj? - i thashë me përzemërsi.
- Më ndihmo të gjej një taksi, - pëshpëriti ai duke zgjatur drejt meje dorën që i dridhej. Pastaj…
- Nga gjuha dukeni i huaj, shpresoj të paktën të mos jeni shqiptar, - foli me një zë akoma më të zvargur, sikur dilte nga fundi i dheut për të dhënë një amanet. Tashmë filluan të më priteshin edhe mua gjunjët, por nuk e dhashë veten. Re të errëta vërshuan nëpër sytë e mi. Mizëria e njerëzve m’u duk si një dëng i madh bari ngjyrë gri. Ishin ato fjalë që më preknin, më provokonin, më errësonin mendimin. Shtrëngova dhëmbët. Ata kërcitën si një shtrëngim zaresh metalikë brenda një kutie hermetike, për të mbërthyer brenda vetes zhurmën tërsëlluese të inatit tipik shqiptar kur i përçmojnë atdheun. Por i mblodha forcat. Ishte rasti i parë që thura një kompromis kaq të pakëndshëm me veten për të realizuar një gjest fisnik. Bëra sikur nuk e dëgjova shprehjen e fundit.
Edhe kur kërkon ndihmë ky njeri paragjykon dashurinë njerëzore!
I futa krahun dhe të dy u afruam te rruga. Shtrëngimi i krahut sikur e zbuti inatin shqiptar, për t’i lënë vendin e duhur dashurisë njerëzore. Turma e njerëzve te stacioni na hapi rrugën për të parakaluar lirshëm deri te bordura. Vetëm tani turma e njerëzve shprehte habi dhe na kundronte me vëmendje për të pyetur gjoja se ç’kishte ndodhur.
Ngrita dorën. Sakaq te këmbët tona ndaloi një taksi. I moshuari i dha adresën.
- Në lagjen “Pagrati”. Rruga…,- fjalët e fundit nuk i kuptova mirë.
- Pagrati?! - mërmërita unë me vete. Nën peshën e kësaj mërmëritjeje që më zvarrej nëpër qenien time si një qenush i përkëdhelur shtëpiak, mendimet më fluturuan larg, aty në atdheun tim, në shtëpinë time, në një bisedë që më kishte bërë kohë më parë se të merrja rrugën e kurbetit xhaxhai im, partizan në Luftën e Dytë Botërore:
Ishte viti 1940. Vit kur lufta italo-greke la gjurmë të thella në historinë e popullit shqiptar dhe atij grek. Kur trupat greke i vunë para trupat italiane dhe ato pak trupa mercenare shqiptare të mobilizuara me forcë u hodhën përkrah trupave greke, këmishëzinjtë e panë punën pisk. Në këtë kohë unë sapo isha larguar nga fronti i luftës dhe po kthehesha në shtëpi. Dy ditë më parë, në grykën e Mezhgoranit, trupat italiane kishin marrë një goditje të fortë nga forcat greke. Nga të dyja palët kishte shumë të vrarë dhe të plagosur. Unë, me një belxhik gjerman në krah, po i bija anës së shpatit të malit për t’u kthyer në Tepelenë. Në rrëpirën e faqes së malit, disa qindra metra larg rrugës automobilistike Uji i Ftohtë –Tepelenë, disa metra larg të ecurit tim në rrugë dhish, pas një ferre dëgjova një rënkim të thellë. Ndalova hapat. Rënkimi erdhi edhe më i thellë në dëgjesën time të vëmendshme. Ndërrova drejtim dhe i rashë ferrës nga prapa, duke marrë belxhikun në dorë gati për të qëlluar. Kur u afrova fare pranë, pashë një ushtar grek të mbuluar me gjak. Kur më pa me belxhik në dorë, gati për të qëlluar, ai më tha në gjuhën e tij:
- Mi mu skotos! (Mos më vrit). Unë nuk e kuptova gjuhën e tij, por nga mënyra se si fliste, nga shprehja që i mori fytyra, sigurisht që kërkonte ndihmë. Kapota i kishte ndërruar ngjyrë. Ishte lulëkuqe. Ula belxhikun në shesh dhe i zbërtheva kapotën. Plumbi i kishte shpuar kofshën e djathtë dhe gjaku vazhdonte ende t’i rridhte. I zbërtheva pantallonat, grisa këmishën time dhe fillova ta pastroja me ujë dhe t’i lidhja plagën. Te vendi ku kishte hyrë plumbi hodha duhan të grirë. Ky ishte ilaçi më i mirë për momentin. I plagosuri mblodhi paksa veten dhe çehrja e fytyrës i mori një nur buzëqeshjeje.
- Efkaristo, efkaristo (faleminderit),-më tha disa herë. Patjetër që më falënderonte. Sytë filluan t’i shkëlqenin nga gëzimi. Në fytyrë filloi t’i lodronte një gëzim ëndërrimtar. Ndoshta kujtonte familjen, të dashurën, miqtë, të afërmit. Në moshë nuk mund t’i kalonte të 22 -23 vjetët. Vinte i gjatë, me trup të rregullt, zeshkan, syzi, flokëzi dhe një hundë të përkulur në majë. Derisa ra mbrëmja, ia pastrova dy-tri herë plagën, i laga buzët me ujë dhe i dhashë nga ajo pak bukë misri me qepë dhe gjizë që kisha me vete. Ai mezi e përtypte bukën dhe unë detyrohesha t’ia lagia me ujë. Kur dielli perëndoi prapa malit dhe nëpër rrugët e dhive nuk shihja asnjë këmbë njeriu, e hodha në krah dhe mora rrugën për në Tepelenë. Mezi ecja. Herë pas here e ulja në tokë dhe ecnim të dy. Krahu i tij rrethonte shpatullat e mia dhe ai ecte me një këmbë. Dukeshim tepër të vetmuar atë natë, ku errësira e malit dhe zhurma e ujit të Vjosës të përcillnin oshëtimën e krismave dhe frikën e ndihnin prita të paparashikuara. Qielli ishte mbuluar me re dhe hëna nuk ishte e zonja as të nxirrte kokën në dritare për të parë simpatizantët e saj apo për të dhënë një përshëndetje dritëdhënëse të paktë në atë natë përpjekjeje, lufte mes jetës dhe vdekjes. Ne ishim shkrirë në një trup, madje gjaku i tij në të njëjtat përmasa kishte ngjyrosur edhe rrobat e mia. Ai mundohej me çdo kusht që të mbante rënkimet e justifikuara të dhembjes. Bënte të pamundurën për të mos më shqetësuar më tej apo për të mos shkaktuar zhurmë, e cila kushedi çfarë pasojash do të na sillte. Nuk e di sa orë ecëm ashtu. Orë që na u dukën muaj. Në të gdhirë mbërritëm te shtëpia e një mikut im në Tepelenë. Lehja përjashta e qenit, duke tendosur vrullshëm, deri në shqyerje, zinxhirët e lidhjes, e bënë të zotin të dilte pa arritur te gardhi.
- Kush është aty? - foli që nga dera e brendshme e shtëpisë miku im.
- Hape Novruz, hape, Zenuni jam.
- Ç’e mirë të solli në këtë orë, mor njeri i mirë? – foli i shqetësuar më shumë me vete Novruzi sesa me ne dhe, duke rregulluar edhe një herë xhaketën në krah, u afrua të hapte derën e oborrit. Sa hapi derën shtangu.
- Futu, ç’pret! - u drejtua bashkëfshatari dhe kapi krahun tjetër të ushtarit grek. Në atë kohë e gjithë familja ishte më këmbë. Novruzi iu drejtua gruas:
- Shpejt ujë të ngrohtë për plagën dhe bukë për të ngrënë, - pastaj filloi të llafoste me mua. Greku nuk na e ndante shikimin. Siç duket iu rizgjua dyshimi i fillimit. Unë, pasi hëngra pak bukë, dola jashtë për të shkuar te një mik i yni, mjek popullor, i cili duhej të hiqte plumbin nga kofsha. Nevruzi me të shoqen filluan të merreshin me ushtarin grek. Unë u ktheva pas dy orësh. Kur u futa brenda në dhomë, greku thuajse u ngrit në të ndenjura nga gëzimi. Nuk e besonte se erdha. Mendonte se po e tradhtoja apo kishim dëshirë ta vrisnim.
- Irthe (erdhe) Zenuni? – më tha duke lotuar. Sa ngushtë e ndjeva veten! Kishte të drejtë. Në këtë dreq lufte çfarë nuk ndodh. Unë isha tre-katër vjet më i madh se ai. U mallëngjeva. Pa dashur dy pika lot më ranë faqeve të rreshkura nga era e malit. Ata lot humbën në rrënjët e qimeve të faqeve të
parruara. Ndërkohë, Serveti, mjeku popullor, filloi nga puna. Nuk mund t’i përshkruaj ato tri orë punë apo luftë që bëri Serveti për të hequr plumbin nga kofsha e ushtarit grek. Shpesh ai na thoshte emrin: Janaqis Kazanopulos. Mezi ia mësova emrin dhe më vonë, në një letër cigareje, i shkrova emrin, mbiemrin dhe lagjen ku banonte në Athinë. Banonte në një nga lagjet më të vjetra të Athinës, në lagjen “Pagrati”. Siç duket, kishte frikë mos vdiste dhe nuk e merrnin vesh të shtëpisë. Gjithmonë nxirrte nga gjoksi fotografinë e një vajze dhe e kundronte si fëmijë. Si duket ishte e dashura. Edhe kur Serveti filloi të hiqte plumbin nga kofsha, ai nxori fotografinë nga gjoksi dhe e mbështeti te faqja e djathtë. Në ato orë përpjekjeje ai forcën e gjente tek ajo fotografi, që për ato tri orë kushedi sa lot dhe kripë loti mori përsipër. Tek ajo fotografi ai ndoshta gjente qetësinë, forcën, kënaqësinë, shpresën. Kur Serveti me pincën në dorë i tregoi plumbin e nxjerrë nga kofsha, ai bërtiti nga gëzimi:
- Mana mu. Efkaristo megalo alivanos (Nëna ime! Faleminderit shqiptar i madh) - dhe puthi fotografinë e së dashurës. Në shtëpinë e Novruzit, Jani qëndroi 10 ditë. Pasi e mori veten dhe gjendja ishte qetësuar, ai u nis për në atdhe. Nuk mund t’i harroj lotët e tij. Me mijëra herë më tha të shkruaja adresën dhe t’i mbaja mend emrin.
- Ine orea onoma. Janaqis, Janaqis Kazanopulos. Efkaristo, ekato fores efkaristo. Iseste me megali kardhja (Njëqind herë faleminderit! Jeni me zemër të madhe), - na thoshte me qindra herë. Edhe gjatë rrugës ai e ktheu dhjetëra herë kokën prapa, duke na përshëndetur me tundjen e dorës në ajër dhe më pas duke e afruar te buzët. Tani që do të shkosh në Athinë, po pate mundësi shih një herë se ndoshta e gjen nëse rron ,- më pati thënë xhaxhai 84-vjeçar.

Isha zhytur i gjithi në meditime kur taksixhiu u nis. Minutat e para isha në botën time, ndërsa instinktivisht zotërisë fillova t’i fërkoja ballin, shpatullat… Ai psherëtinte duke më thënë:
- Rrofsh mor bir, rrofsh. Kur mbërritëm tek adresa dhe taksixhiu ngadalësoi shpejtësinë, i zgjata atij lekët, i futa sërish krahun të moshuarit dhe e nxora me mundim nga taksia. Ai, duke parë gjestin tim, nxori portofolin për të më dhënë paratë, ndërsa unë ia futa ato në xhep. Kur iu afruam derës së apartamentit, nxori çelësat nga xhepi dhe unë e ndihmova të hapte derën. Te mbishkrimi i ziles elektrike, aty ku shënohen emrat e banorëve, lexova P. Kazanopulos. Shtanga. Ai mbiemër përkonte me mbiemrin e grekut që xhaxhai kishte shpëtuar në luftë. Edhe lagjja po ajo ishte. Për një moment mendova ta pyesja, por gjendja e tij shëndetësore si dhe mënyra e parë e reagimit të tij ma ndryshuan mendjen. Ai futi sërishmi dorën në xhep për të më dhënë lekët e taksisë dhe më kërkoi adresën. Unë i zgjata kartëvizitën dhe i kërkova kartëvizitën e tij. Ai me vështirësi e nxori nga xhepi i brendshëm i xhaketës, duke më parë me vëmendje dhe dashamirësi. Pastaj, duke i zgjatur dorën, i thashë:
- Zotëri, nuk më duhen ato para. E bëra në emër të dashurisë njerëzore. Unë jam shqiptar. Nga ata shqiptarët që ti shprehe dyshim dhe mosbesim. Dashuria njerëzore nuk ka kombësi. U largova duke i shtrënguar dorën me përzemërsi. Atij filluan t’i rridhnin lot nga sytë. U mbështet te parvazi i derës dhe psherëtiu.
- Signomi pedhi mu (më fal biri im), - dëgjova zërin e tij të mekur si në një hon. U zverdh edhe më shumë në fytyrë. Unë u largova me shpejtësi dhe kur ktheva kokën, ai ende ishte i mbështetur te dera duke më tundur dorën që i dridhej. Pendimi ndihej në gjithë qenien e tij. Ndoshta donte të kërkonte falje, ndoshta donte të dinte diçka më tepër për mua. Ndërsa unë ia dhashë vrapit për në shtëpinë time me qira, disa qindra metra larg grekut të moshuar. Mbiemri Kazanopulos u ngulit fort në mendjen time. Sa hyra në korridor, menjëherë ngrita receptorin e telefonit dhe formova numrin e telefonit të xhaxhait në Tiranë.
-Urdhëro,- dëgjova zërin e tij të mplakur nga mosha.
- Si je xhaxha? Asimi jam!
- Asim, o bir, si je? Ke kohë pa më marrë në telefon. Si i lodhur më dukesh, bir? Apo kurbeti kështu e ka, të lodh.
Nuk dija çfarë t’i thosha. Në fakt e kisha tejkaluar ca dhe të moshuarit e ndiejnë mungesën, sidomos kur bëhet fjalë për nipërit ndaj të cilëve e shfaqin hapur dashurinë.
- Mirë jam xhaxha. E kam shkelur pak, por sot më ka ndodhur një ngjarje interesante.
- Çfarë? - pyeti ai rrufeshëm.
- Kam takuar dikë me mbiemrin e atij grekut, Kazanopulos, që keni shpëtuar ju në luftë. Banonte në të njëjtën lagje, por emrin e ka ndryshe.
- Pyete, pyete, sepse Jani kishte një vëlla,- foli i gëzuar xhaxhai nga ana tjetër e telefonit.
- Oh, sa mirë sikur të jetë gjallë dhe ta takosh! Më ka mbetur peng në zemër që nuk kam marrë vesh se si ka ikur ai njeri në Greqi pasi u nda nga ne. Pyete dhe më kthe përgjigje. Mbylle telefonin tani. Hajt se flasim pasi të marrësh përgjigje. Thuaja të gjitha sa të kam thënë. Fisi i tij duhet të jetë patjetër - dhe e mbylli telefonin. Unë mbeta me receptor në dorë. Rrija si i hutuar. Nuk dija ç’të bëja. Nxora nga xhepi kartëvizitën e grekut dhe lexova: Panajotis Kazanopulos. Ula receptorin dhe hapa frigoriferin. Mora një birrë “Amstel” dhe fillova ta pija gjithë etje. Skena me plakun grek nuk më nxiti ta telefonoja, diçka më frenonte. Por nga ana tjetër nuk mund t’i rezistoja tundimit nga nxitja dhe dëshira për të plotësuar një kërkesë të xhaxhait. Piva birrën e parë dhe mora një të dytë. Me të në dorë u afrova për te telefoni. Sa bëra të ngrija receptorin, dëgjova zilen e tij. E lashë sa tringëllima e tij shurdhuese mbushi mbi katër herë me zhurmë hapësirën e dhomës dhe u përgjigja:
- Parakalo! (Ju lutem, urdhëro!)
- Qirie Asimin thelo sas parakalo (Zotin Asim dua ju lutem), - u dëgjua një zë i vrarë nga ana tjetër e telefonit.
- Asimi jam, - u përgjigja unë me zë të prerë.
- Jam ai zotëria që më ndihmuat sot. Mund të më thoni çfarë e keni z. Zenun në Shqipëri se keni mbiemër të njëjtë?
- Xhaxha e kam,- i thashë me zë të shtruar. Momente heshtjeje nga ana tjetër e telefonit. Në aparat dëgjohej rënkimi dhe frymëmarrja e vështirë e grekut.
- Eh, sot më vrave dy herë mor bir. Sot, në ditën më të rëndë shëndetësore, më ndihmove. Xhaxhai yt ka shpëtuar vëllanë tim në kohën e luftës. Ai ka vdekur para 3 vjetësh, por ma ka lënë amanet të njihja me ç’të ishte e mundur xhaxhanë tënd.
Nga ana tjetër e telefonit dëgjova receptorin të lëshohej në dysheme.

Freitag, 26. Oktober 2012

Grigor Jovani: GJYQTARI I ELEGANCES


GJYQTARI I ELEGANCES

- Një vështrim mbi njërin nga satirikët më të mëdhenj të botës -

Gaius Petronius (27-66 para Kr.) është mbase figura më rebele në letërsinë e latinëve të lashtë, një Sapho mashkullor i Romës antike. Provokoi gjer dhe hierarkinë më të lartë, me karakterin e tij të jashtëzakonshëm, stigmatizoi me veprën e tij madhore moralin të cilit i ishte përkushtuar gjithë jetën dhe u shua ashtu siç jetoi: mes skandalit. Veçse, përherë besnik i veçantësisë së tij të madhërishme, ruajti çastet e fundme të jetës së vetë pikërisht për këtë: të demaskonte skanadalin. Edhe atë, të perandorëve romakë, të ashtuquajturin moral “hyjnor dhe të paprekshëm”.
Takitos, historiani antik i latinëve, thotë se Petronius “... flinte gjithë ditën dhe punonte e dëfrente gjithë natën. Me jetën e tij mëkatare ishte bërë kaq i famshëm, sa të tjerët me jetën e tyre energjike dhe të dobishme”. Ironi? Doemos. Petronius i shikonte të gjithë të famshit bashkëkohës të asaj Rome nga lart, për të mos thënë se i shkruante në shollët e sandaleve. I veshur me pushtet, titullar perandorak i krahinës së pasur të Vitinës, por edhe i prikosur me vyrtyte fizike dhe me talent të jashtëzakonshëm prej oratori dhe letrari, u bë i njohur nga të gjithë si “arbiter elegantiae” - “gjyqtar i elegancës”, atribut i pashpallur, por që ia njihte botërisht në oborin e tij dhe Neroni. Mendja e Petronius për problemet estetike ishte ligj.
Nuk vonuan t’ia gjenin anën, pasi nuk ishte edhe kaq e vështirë kjo gjë, falë jetës skandaloze të vetë “të privilegjuarit” të Neronit. Në vitin 66, që njihet si i fundmi vit i jetës së Petronius, titullari i Gardës Perandorake, Tigelinus, që ishte bërë shpesh viktimë e shpotive helmuese të poetit dhe obortarit të famshëm, ia mori hakun patricit mëndjemadh dhe të pakujdesshëm. E akuzoi para Këshillit të Romës për komplot ndaj Perandorit, faktet u dukën të bollshme dhe të vërteta për ta çuar Petronius në vdekje, ndaj dhe iu ofrua një fund vullnetar, i përndershëm. Patric i lindur, Petronius nuk e bëri dysh: preu damarët. Veçse i ruajti vetes fundin që dëshironte ai, jo ai që i imponohej. Ndaloi përkohësisht hemoragjinë me mantelin e vet prej patrici, thirri në simpozium miqtë e vet të famshëm, ua shtroi me të pira dhe me të ngrëna, dëgjuan muzikë nga krijesa të brishta që u lajkatonin ndjenjat, si edhe u lexoi miqve vargjet e veta më të fundit. Ndërkohë, kërkoi letër dhe pendë dhe... shkroi katalogun e mëkateve të Neronit! Përmendi një për një, hollësisht, zakonet kafshore seksuale të Perandorit. Ato që do ta bënin Romën të skuqej nga turpi... Ia nisi me nderime Neronit dhe liroi hemoragjinë e damarëve nga robëria e mantelit...
La pas një vepër madhore letrare. 16 vëllime poetike, që i titulloi “Satyricon”. Domethënë, “Satira”. Mbeti një nga satirikët më të mëdhenj të të gjitha kohërave. Në këndërshtim me emërtimin që mbante mbi shpinë, si “gjyqtar i elegancës”, nuk ishte aspak i tillë në ato që shkruante. Ishte mishërimi i shpotisë therëse, që të vdiste. Por shkroi edhe sonete të papërsëritshme lirike. Pak, por të jashtëzakonshme. Kulte ndjenjash fisnike. Vepra e tij satirike është realiste gjer në idiotësi, pasi heronjtë i ka tejet të ndyrë dhe bëmat e tyre nga më të poshtrat, nga më të turpshmet. Veçse, ajo çka i përkushtoi Petronius Neronit, ishte një karikaturë ideale e Romës së kohës. Kronikë më besnike nuk ishte krijuar gjer atëhere...
Qysh e krahasova në fillim Petronius-in? Me Saphon?! Oh jo, i bie në qafë poetes brilante të antikitetit helen! Ajo ishte e brishtë, kaq fine në vargje dhe në ndjenja. Dhe ishte punë e saj çfarë dashuronte...
GRIGOR JOVANI
Athinë, 24.10.2012

Shqipërim i lirë, prej meje, i një fragmenti nga Petronius:

“O breg, më i ëmbël për mua se jeta, o det! i lumturuar,
që munda kaq shpejt t’u kthehem dherave të mia të dashura!
E bukura ditë! sa vjet tani, që në këtë vend
trembja Naiadat, pash më pash duke e lundruar!
Ja liqenthi i burimit, ja gjiri me fiq deti:
limani më i sigurtë është këtu për kënaqësitë e fshehta.
Rrojta. Kurrë më, fati i keq,
nuk do na marrë pas ç’ka na u dhurua...”

Po sjell për krahasim edhe origjinalin:

“O litus, vita mihidulcius, o mare! felix
cui licetad terras ire subinde meas!
O formosa dies! hoc quondam rure solebam
Naiadas alterna sollicitare manu!
Hic fontis lacus est, illic sinusegerit algas:
haec statio est tacitis fida cupidinibus.
Pervixi. neque enimfortuna malignior unquam
eripiet nobis quod prior hora dedit...”

(Sipas botimit të Heseltine, tek “Loeb Classical Library”)


_________________
Marrë nga "Sofra poetike" ne FB

Donnerstag, 11. Oktober 2012

POEZI NGA ABDYL KADOLLI



Abdyl KADOLLI
 
POZIA
 
 Kush tha se vdiq poezia
Ah nuk vdes dashuria,
Mijëra lumenj burojnë
Mijëra valë dashurojnë.
 
 Kush tha se vdiq dashuria
Oh nuk vdes bukuria,
Mijëra yje vezullojnë
Mijëra zogj ligjërojnë.
 
 Kush tha se vdiq bukuria
Eh nuk vritet liria,
Mijëra lule çelin purpur
Mijëra buzëqeshje flamur .
 
 
 
DITË E BUKUR
 
 Ditë e bukur çeli
Qiellin ka hapur
Luleverën purpur.
 
 Vera u poq në qershi
Degët ka hapur
Nga mall i pritjes.
 
 Ti vjen me erën e jugut
Sytë e blertë të detit
Gastare e gushës.
 
 Zogjtë trokasin në dritare
Flatrat shkruajnë
Dashurinë e fshehur.
 
 Ditë e bukur çeli
Ti e bën më të dashur
Verën e prushit.
 
 
 
 
QERSHI E PRIZRENIT
 
 Vijmë për çdo mot te ti
Kur skuqen qershitë,
Ti na pret te dera
Paska çelur vera!
 
 Ti na pyet nga vijmë,
Me Drinin ilirik erdhëm
Shkumbinin e Vjosën
Vardarin Valbonën.
 
 Vijmë e këndojmë për ty
Himnin e lirisë,
Dhe habitemi shumë
Si i zure burrat e dheut!
 
 Ti na pyet a u vu çatia
Si u shkrua historia?
Ah mbetën tutje-tehu
Cepat e shamisë!
 
 Vijmë për çdo verë te ti
Kur lëkuqen qershitë,
Ti ndrit aurolë amshimi
Në tempullin e dashurisë.
 
 
 
 
QËLLOI ATDHEU KURRIZ
 
 Qëlloi Atdheu udhëkryq
Gjithë udhët e pritnin
Shtëpi si të bënte?
 
 E prenë nga të katër anët
Kufijtë e përgjakur
Mbeti një grusht eshtra.
 
 I thanë bëhu urë
Ke shumë lumenj
Sa shumë gurë!
 
 Mbeti atdheu kodër
Gjithë erërat e rrihnin
Si një gogël.
 
 I thanë bëhu han
Të të hamë, të pimë
Të flemë, të rrimë.
 
 Kurriz qëlloi Atdheu
E s’mund ta shalonin
Kurriz kish Atdheu.
 
 
 
 
URA E GJAKUT
 
 Është një urë në Kosovë
Ura e Gjakut i thonë
 
 Urë e gurit, fjalë e burrit 
Gurgjak rrënjë flamurit
 
 Ura rrjedh lumenj gjaku
Vërshon çurg në baladë
 
 Ura rend harqe-harqe
Ka marrë udhën për Janinë
 
 Është një urë në Kosovë
Ura e Gjakut i thonë.
 
 
 
 
FLUTURIM SHQIPONJE
 
Ju lëvizet si drita
Si era, si yjet
Fluturuat si shqipet.
 
 Kishit shumë dashuri
Më e madhja ish Arbëria
Më e bukura Liria.
 
 Fluturuat e ratë
Mbi shkëmbin e shqipes,
Te rrënjë e arbrit
 
Sikur të mos binit ju
Lulet nuk do të kishin ngjyrë
As liria frymë
 
Fluturuat si shqipet
Te shenjat e shenjta
Të gjyshërve plisbardhë
 
Dhe dhatë lajmin e parë
Djem kish Shqipëria
Syshqiponjë Arbëria.
 
 
 
 
ZJARRET E DRENISË
 
Ç’janë këto zjarre dritë
Takim me yjet
Natën kallin flakë
Pushtimin hi.
 
Zjarr i Ahmet Delisë
Fushës së Arbërisë
Kushtrim i Azemit
O prite-vrite heu!
 
Zjarr i Tahir Mehës
Çan rrethimin zi
Flakë e Adem Jasharit
Drita U Ç K !
 
Ç’ janë këto zjarre flakë
Takim me yjet,
Zjarret e Lirisë
Fushës së Arbërisë.
 
 
 
 
TAHIR SINANI
 
Një hap në Tropojë
Një në Kosovë
Tahir Gria
Ku i bie Arbëria?
 
Një hap në Pashtrik
Dy në Preshevë
Mic Sokol
Shigjetën hedh.
 
Një hap në Tiranë
Tre në Tetovë
Kufijtë e përgjakur
Mat me kokë.
 
Ku bie hapi, bie nami
Tahir Mal Sinani
Kushtron Shqipëria
Ka burra Arbëria!
 
 
 
 
KAPEDANI I GALLAPIT
 
Ditën e Madhe del nga balada
Hyn në legjendën e kombit
Sy shqiponjë, krahë petriti
Kapedan Zahir Pajaziti.
 
Vrap e vrap
Jep kushtrimin
Edmondi, Hakifi...
Çanë rrethimin...
 
Madhështor përballë Grandit
Me kallash në dorë
Koburën në brez
Lart emblemën UÇK.
 
Në Grand ngërdheshen horrat
Pinë uiski, luajnë me vota.
 
 
 
 
 
EMRIN E KANË ALBAN
 
I kthejnë një nga një
Në thasë najlonë
Veç shifra janë.
 
Një herë janë vrarë
Pastaj janë grirë
Djegur nga urrejtja.
 
Testi ADN zbulon
Grupin e gjakut
Dhe gjenin Alban.
 
Në gjak janë larë
Në shira lotësh
Mallkojnë, trishtojnë.
 
I kthejnë një nga një
Në thasë najlonë
Emrin e kanë Alban.
 
Kanë hequr shumë
Prehje kërkojnë
Një gur te koka.
 
 
 
 
NANA FATË
 
Ajo kishte fatin e emrit
Duke përjetuar shekullin
Me tri luftëra.
 
Kishte klithur në Luftën e Parë
Kishte parë Luftën e Dytë
Dhe kishte mbijetuar Luftën e Kosovës.
 
Ishte si të gjitha nënat,
Me të gjitha dhembjet e shekullit,
Më e dashura në botë.
 
Iku duke kënduar një ditë
Tha vetëm vend po ndërroj,
Nuse erdhi, nuse shkoi.
 
 
 
Abdyl KADOLLI lindi më 10 nëntor 1946 në Bukosh të Therandës, Kosovë.

Ka mbaruar studimet pasuniversitare të letërsisë më 1974 në Prishtinë.
Nga viti 1993-1998 ishte sekretar i Forumit të Intelektualëve Shqiptarë të Kosovës .
Deri tash ka botuar vëllimin poetik “Këmisha e zjarrit, ”Rilindja”, Prishtinë, 1998 dhe veprën publicistike “Ora kombëtare”, Ars, Prishtinë, 2001. Ka në dorëshkrim edhe disa vepra të reja letrare.
Është anëtar i Lidhjes së Shkrimtarëve të Kosovës dhe redaktor përgjegjës i revistës letrare “Metafora” të LSHK-së.
 
Huazuar nga ZEMRA SHQIPTARE

Mittwoch, 10. Oktober 2012

Poezi nga Skënder R. Hoxha


ZOGU E LETRA

Letra
Zogu
Zogu bart letrën
Në mes nesh
Shtatë bjeshkë!...

 
(6. VI. 2012, Pejë.)

 

 
KUR JAM LARG TEJE

(Variant)
 
I.
 
Hyre mrekullisht
Në ëndrrën time
U bëre frymëzimi im
U bëre Muza Ime…

Kur jam larg teje
Mërzia më rri pranë!
Dyshoj se ato ditë
Të paharruara –
Do të përsëriten më?…

Çdo kujtim për ty
Më sjell hidhërim të ri!

 Në fytyrën tënde
Më thuret e tërë ëndrra!
Në qukat e faqeve tua –
Stacioni i pritjeve të mia
Dhe fundi i këngës së nisur
Pafundësisht më vijnë,
Si aromë në ikje zgjimtare
E kujtimet e këndshme flenë
Në balluket e tua shigjetare…
 
II.
 
Që të jenë gjithmonë me mua
Shumë të tjera e kanë ide
Por mbi të gjitha Zemrushe
Më e para ti më je…

Shiheshim bashkë por rrallë
Gjithnjë ëdërroja një këngë të re.
Tash nuk di kur do t’jemi prapë?
Engjëllushe më thuaj ku je!

Ishin ditë e çaste t’bukura
Gjithnjë në atë shoqërim –
Shkëlqente dhe Flutra…

Tash ç’të them nuk e di?
Nuk gjej fjalë më të shtrenjtë për mua
Sesa vargu im kur thotë –
Në krahë të ëndrrës të dua…

 (Korrik 2012)

 

 

PAK U PAMË

Një kohë të gjatë
Nuk u pamë
Një decenie
Dy decenie
Tri decenie
E diçka më shumë
Nuk u pamë
Nuk harruam

Koha vuri shtrezin
Vuri ndryshkun, por
Kujtimet rrinë të gjalla
Sa për t’mos u harruar…

Një ditë gushti –
Tash, pak u pamë
Nuk ishim harruar
Pak u përmallëm
Pak u çmallëm
Sivjet –
Vumë pak fjalë
Mbi dashurinë
Tonë të mplakur,
Rastisëm bashkë
Atje ku u nisëm
Moti, shumë moti –
Unë, Ti e dashuria!
Ajo prapë buzëqeshi
Si atëherë…
Por tash –
Mbi thinjat tona…

 
(8 gusht 2012, Shqiponjë.)

 

 
 
NË FILLIMSTINË

 I. DIÇKA FRYN STUHISHËM

 
1.

Pas mjegullës
Dielli
Shiu
E pastaj
Ylberi
Unë –
Numëroj ngjyrat.

 
2.

Diçka fryn stuhishëm
Ajo diçka
Është koha e ligë
Është suferinë
Në heshtjen time
Në pritjen time
Të shkrirë
Në terrin
E të gjitha stinëve
Në ofshamën
E mjegullës
Në lotin –
Që s’u tha kurrë!

 


II. NË FILLIMSTINË

1.

Kujtimi
I moçmuar
Më shpalos dhembjen
Gjethet e këngës
Së re
Më ndizen
Në mendje
Në kraharor
I shtrëngoj
I afroj
Në parzmë.

 
2.

Lulet e Shëngjergjit
Në fillimstinë –
Stolisin
Ëndrrën time
Agsholeve
Në Mrizin e Zanave
Te Motër e Avdisë.

 
3.

Unë belbëzoj
Atë Këngën Tonë
Ti më vjen –
E veshur
Me rroba fieri
E veshur me vargjet
E poemës sime…
Akullin e liqenit
Shkrijmë
Në sqepa lejlekësh
Të harruar –
Që rrallë vijnë!...

                                
4.

Në natyrë
Gjelbërohem
si gjethet
si bar i njomë
Vallëzoj
Me këngën e bilbilit
Me lulet
Që i desha
Gjithmonë!...

 Kujtimi titanik
kthehet pas
Zogjtë
Ma sjellin
Prapë
Një letër
Të pashkruar…!

 (30 prill, 2 maj 2012, Pejë)
 
 

Montag, 23. Juli 2012

ALI PODRIMJA tek "Pegasi"



ALI PODRIMJA tek "Pegasi"7

Të dashur miq të “Pegasit”,
më gëzon suksesi i akcilit krijues,
që jeton dhe vepron në Greqi.
Unë ua zgjodha poezitë,
të cilat mendoj se në revistën tuaj të pasur
do të tingëllojnë mjaft mirë.
Faleminderit për kujdesin,
suksese në punën tuaj fisnike dhe shëndet.
Të fala,
Ali Podrimja





CIKLI: Ethe Arbërie

NJE I VDEKUR I ZAKONSHEM

Një i vdekur i zakonshëm
në këmbë mban një shtet
Vrapon shkallëve thyen dritare
Mbledh dhe pikën e fundit të ujit
Mbi tryezë bie galuc
nën dritën e llambës
Një i vdekur i zakonshëm
Dhunues e vrasës bezdisës
I ndjekur e i vrarë vazhdimisht
Shpallet publikisht prishës rendi
Në ballkonin e hapur kah qielli
Një vashë e lakuriquar
Ngacmon moralin qytetar
Delja livadhit shëtit Njeriun
I lumtur se jeton thotë
i Gjithëpushtetshmi
Një i vdekur i zakonshëm
(2000)




 FLAKA E VJEDHUR

Si e kafshoi gjarpri?

e Luanit i tha: hesht!
Luani ra në gjunj para shpatës së tij

një mot thanë: kahmot s’kemi parë
një shafqje kaq të çuditshme në cirkun tonë

po vallë si e kafshoi gjarpri?

në qytetin tonë tregojnë tash fëmijët
se Ai shkoi të sjellë flakën
që një ditë me shi ia vodhën njerëzit

e si e kafshoi gjarpri?

Luanit i tha: hesht!
e Luani ra në gjunj para syve të tij t’errët




MACJA E ZEZE

Në udhëtimin tim
një mace e zezë më ndjek

e shpirti më thotë
në gjysmë rruge ke për të mbetur

e kënga më thotë
kurrë s’do t’më këndosh me zë

e drita më thotë
i verbëri i verbër ka mbetur

e ëndrra më thotë
më kërko në zhgjëndërr

po eja e thuaje atë fjalë
kur s’di kë dashuron apo urren

eja e besoji fytyrës në pasqyrë

një mace e zezë më ndjek
në udhëtimin tim

orën e fatit ajo dikton





 BUKURIA

Zgjata dorën në livadh lulen me këputë
“Mos - fqinji im i dashur më bërtiti -
do të vyshket!
unë qava për saksinë time të thatë.

qita hapin, kalin e bardhë me mbërri -
vashën e ëndërruar kaherë
“Mos! - përsëri m’u gjegj fqinji
unë qava me mall edhe atëherë.

hodha dorën në gjithësi me pikëllim -
çel e mshel sytë dritë m’u bë.
“I lumi ti!” - dikush më bërtiti në përqafim
e kurrgjë tjetër s’pashë as ndjeva më.

sot e atë ditë kudo e kërkoj fqinjin tim të mirë
(1960)



ATDHEU I MBERTHYER NE ARKE

Martin Camajt

Del në mëngjes Evropës
për një lutje fisi
Shpirtin asgjë nuk ta qetëson

Në mbrëmjë kthehesh dikur vonë
dhe kur zonja Evropë
mbyll dhe syrin tjetër

Nxjerr nga arka atDheun
dhe në dritë të hënës
e peshon në shuplakë

Damar pas damari e shpalon
kushedi për të satën herë
duke i gjetur kuptime të reja

Të bëhet se të thërret ndoj zot i harruar
të bëhet se kush ikën
nga përqafimi i llahtarshëm

Vë veshin pastaj dhe dëgjon trokun
mes Drinit të Bardhë e të Zi
që vetëm ti e kupton

Me ferk mbërthen atDheun në arkë
dhe merr Evropën në sy
i bindur se asgjë nuk peshon më rëndë

Në hall na qite Burrë Malcie
me ata zëra paganë bubullimë Dheu
me ato ethe Arbërie
(1991)






LOJA E PAKRYER

A. Pashkut

Vras m’vrasin
askush s’varroset

pushkët kobzeza
në thumb ime kokë

sillem sillen
hidhem rrëzohen

askush triumfues

kalon luani i çartur
nuk frikësohem

vjen Njeriu nga larg
ik në skaj të Botës

vras m’vrasin
askush humbës

vetëm shumohem
shumohen

planeti bosh e kokat plot varre







KUSH DO TA VRASE UJKUN

F. Altimarit

Dhe lëtini tha

Po qe se takon
Arbëreshin dhe ujkun
Vraje Arbëreshin

Dhe kur fjala i ra në vesh
Arbëreshi buzëqeshi
Dhe drodhi një cigare

Po qe se më vret mua
more i gjorë
Kush do ta vrasë
Ujkun

Mjerë kopeja
(Kozencë, 1988)






LIVADHI

Diku aty ishte shtëpia jonë
Muri i gjyshit dhe Plepi i babait
Hunjtë rreth hapësirës së kuqe

Diku aty zbritnim te Kroi i Dukagjinasve
Shuanim etjen
Bukë e kripë hanim me perëndi të Pashtrikut

Nën kosë rritet tash bari

Dhe mbledhim dhëmbët e derdhur të ujkut
në shtalbët
E muri i gjyshit e Plepi i babait e Hunjtë
Lëvizën nëpër kujtime

Unë me duar në xhepa sosi ditën
Duke i rënë hapësirës së shthurur
Dhe dëgjoj hingëllimën e egër të kuajve
të shkumuar
deri natën vonë

Aty midis livadhit ku e kishim shtëpinë tonë





DRITARJA E HAPUR

E pastaj

Asgjë nuk ka lëvizur
Aty Guri
që nuk na lë ta bëjmë Arbërinë

Pak më tutje
Uji i Madh
Dhe Syri i Gastartë që vezullon

E në fund

E në fund të fundit
Varka e Noes
Por nuk e shohim Bregun
(Ulqin, korrik, 1996)






ZARI

Të bëhet
Se je fitues
Veç ti ke hyrë në lojë

Të bëhet
Se dole në breg
Uji të ka bartur kushedi se ku

Të bëhet
Se jeton më në fund
Ti i harruar tashmë nën bli

Zari është art
Ai që e hedh
Ndan edhe humbjen





PIKELLIME

Unë nuk qaj
shi bie vogëlushi im
shkundet plepi i shtëpisë

Unë nuk këlthas
nën dritare vogëlushi im
coft ra korbi i Edgar Allan Posë

Unë nuk luaj vendit
muret lëvizin sendet vogëlushi im
vjeshtë e keqe mori

Re e zezë shtëpinë tonë mbështoll
(Sharr, 1981)






UNE NUK JAM AI

Ai pranë dritares
nuk jam unë
është jot ëmë
që të kërkon në turmë

ai në fund të dhomës së errët
nuk jam unë
është yt vëlla
që përmallshëm fyellit i bie

ai para pasqyrës
nuk jam unë
është jot motër
që flokët shkurton

Lum Lumi
unë jam ai që derën hap.






 TE SHKOSH NE BEJRUT

Në vitin njëmijenëntëqindekatërdhjetenjë
Diku në fusha të djegura të Sremit
Diku në pyje të errta të Sharrit
Ra luftëtari ynë i lirisë

Ti heq shpirt me kokë në jastëk
turp vogëlushi
Im

Ke mundur tekefundit të ngjeshësh armët
e Asimit
E të shkosh në Bejrut
Të vdesësh për Palestinën
(Korrik, 1982)






LITARI I ANKTHIT

E lirë Kosova dhe e pavarur
Me një litar rreth qafe
Kërkon degën më të lartë

Si dele nuk i dilet në pazar
Nëpër fjalë seç dridhet
Midis dy qytetërimeve e zënë

Nuk e mban litari as e lëshon
Në konferenca ndërkombëtare
Kallëzohet si përrallë

E s’e lëshon as e mban një litar.
(Ulpianë, 9.10.2000)

(Ky cikël është botuar së pari tek "Pegasi" 7, 2009, Athinë.
Përcillet për lexuesit e "Sofrës poetike" në shënjë homazhi dhe dashurie nga Redaksia e Revistës, të cilën poeti i madh e nderoi ekskluzivisht me një cikël të mrekullueshëm

.
(Përgatiti: Grigor Jovani, drejtor i "Pegasit" )