Dienstag, 11. August 2020

Rrahim Sadiku: TRETEN GJURMËT E FSHATRAVE SHQIPTARE

Të dhëna nga Kavadari

TRETEN GJURMËT E FSHATRAVE SHQIPTARE

Shkruan Rrahim SADIKU

Prej Kavadarit e deri te kufiri i Greqisë, luginave e bregoreve, gjatësisë së rrugës prej mbi dyzet e pesë kilometrash, nuk ka fshatra të banuara. Ajo që sado pak e ka gjallëruar peisazhin e këtij regjioni pothuaj të humbur, është rruga automobilistike, e asfaltuar për nevojat e Kombinatit të Ferronikelit “Feni”, që u proklamua si vepër e shekullit e që dështoi plotësisht, pa patur mundësinë të fillonte nga puna. Kjo rrugë tashmë ka mbetur plotësisht në shërbim blegtorëve, druvarëve dhe të gjithë atyre që për ndonjë nevojë ose për kuriozitet ia mësyjnë kësaj ane.

Kurse gjurmët e fshatrave, që ishin të shumta e të mëdha në këtë anë, kanë mbetur. Kanë mbetur shtëpi me kulme të thërmuara, themele të shumta, rrugë të mbuluara me therra, dhiare të braktisura, pemë të zvetnuara, ndonjë kryq kishe e gjësende të ndryshme, që tregojnë bindshëm se këtu dikur ka patur gjallëri e banorë të shumtë.

“Ku janë banorët e këtyre fshatrave” – e pyeta bashkudhëtaren tonë, drejtoreshë e një ndërmarrjeje prodhuese e tregëtare në Kavadar.

“Janë tretur si kripa në ujë, duke shkuar larg e më larg rrugëve të botës – nisi të rrëfente ajo. Unë nuk i mbaj mend që të kenë qenë me banorë brenda këto fshatra. Por, babai e gjyshi, sidomos gjyshi, tregonin se ka patur gjallëri të madhe këndej, familje të pasura, fshatra me emër, që njiheshin në gjithë këtë anë dhe larg e më larg. Por, vendosja e kufirit këtu, midis Greqisë e Jugosllavisë versaijane, sikur i gjymtoi këto troje, sikur e shkëputi rrjedhën normale të jetës. Realisht, kjo krahinë ka patur lidhjet e saj të natyrshme me Florinën e Odesën, të cilat mbetën në Greqi, kurse Kavadari i sotëm atë kohë ishte vetëm një fshat i vogël, i cili mezi e mbante veten. Kështu, me vendosjen e kufirit dhe ushtarëve që e ruanin atë, fshatra të tëra mbetën pa mundësi furnizimi, madje edhe me gjëra për nevoja më elementare, si ishin ushqimi e veshmbathja. Popullin e kaploi krizë e rëndë ekonomike. Nuk kishin ku ta shisnin blegtorinë e tepërtë, nuk u hapeshin mundësi lëvizjeje, për të krijuar lidhje me botën. Në anën tjetër, shtypja nacionale e kërkesat për t’u deklaruar si të asimiluar shtoheshin nga dita në ditë. Dhe ata u detyruan të kërkonin zgjidhje duke i braktisur pak e ngapak vatrat e veta, duke u shpërngulur në qytete e vende të tjera, duke mësuar edhe rrugët e largëta të Rumunisë, Ukrainës e tutje, kahmos. Nisi si kurbet, po me kalimin e viteve njerëzit nuk ktheheshin më. Kjo i konvenoi shumë pushtetit të atëhershëm, sepse banorët e kësaj ane ishin therrë në sy për të, si të gjithë shqiptarët, e thoshte gjyshi im këtë…”

“Gjyshi juaj?! Pse, shqiptare jeni?!”

“Mund të thuhet. Gjyshi e gjyshja ishin shqiptarë dhe këtë e pohonin me krenari. Mbiemrin e kishim Lera. Kurse nëna ime herë e pranonte se ishte shqiptare herë jo. As babait nuk i pëlqente fort ta pyesnin në ishte shqiptar apo jo. Ashtu silleshin dhe vepronin edhe të gjithë të njohurit tanë, po besoj se ndryshe ndjeheshin e ndryshe donin të ishin ata, që i lëshuan përfare këto vise. Shumë gjëra kanë ndikuar për të ndodhur kjo. Jemi ndryshuar shumë ne, pasardhësit e atyre që u linden e jetuan këtu. Edhe unë, pos në një rast si ky i sotmi, kur jam duke folur me shqiptarë, nuk e pranoj hapur se kam gjak shqiptari në vete. Jo pse urrej të jem shqiptare, por nuk e pranon rreth im këtë, nuk e lejon kisha në në të cilën lutemi, aq më pak e do këtë familja në të cilën jam e mertuar… Ka marrë fund më ajo punë. Gjaku dhe qenia shqiptare janë bjerrë këndej e viteve të fundit po humben edhe ato pak gjurmë që kishin mbetur. Gjithnjë e më rrallë e përdor ndokush toponimin e vetëm për këto fshatra-rrënojë “arbanashka sella” (fshtara shqiptare), të cilin dikur e dinim, kuptonim dhe disi respektonim të gjithë…”

Më erren sytë. Mendja më sillet vërdallë. Në kokë sikur më rëndon pesha e gjakut të bjerrur, e cila më qorton për mosnjohurinë time, për të gjitha ato ato gjëra që deri atë minut i kisha të panjohura. E ҫka dija unë për historinë e popullit tim, përpësimet e mëdha të tij, për plagët nga asimilimi, për dhembjet nga e kaluara, për tmerret që të tjerët ushtruan mbi të…!?

E udhëtimi vazhdon. Anash rrugës dergjet e bjerret, mu si gjaku shqiptar, edhe gjaku e djersa e mijëra e mijëra bujqëve, punëtorëve, i tërë popullit të kësaj ane, i investuar gabimisht në shiritin gjigant, i cili duhej të bartte xehen e nikelit për nevoja të superkombinatit e sot bart mbi vete veshtjen, vdekjen. Dhe, po të isha bestyt, do të thosha me gjithë mendje se kjo tokë është e nëmur, e paracaktuar për dështim, mjerim, kalbje…

Shoh se nuk del e gjitha ashtu. Ka korba largpamës mbi këtë dhe, korba me rroba veshur, me këpucë në këmbë, që kënaqësinë dhe kuptimin e jetës së vet e ngrehin mbi fatkeqësinë e tjetrit. Këta korba janë kisha autoqefale maqedone, politika antishqiptare që udhëheqin maqedonasit; janë shumë e shumë individë që ditë e natë punojnë e investojnë që të zhdukin edhe gjurmën më të vogël të shqiptarit në këtë truall. Ata besojnë se do të arrijnë të tjetërsojnë e sllavizojnë secilin objekt të këtushëm, fetar a laik qoftë, për të mos mbetur as edhe një shenjë e dukshme e një të kaluare, asgjë që kujton e ruan një kohë të dikurshme, ashtu si ishte në të vërtetë. Për këtë nga varrezat janë zhdukur mbishkrimet e vjetra, me emra shqiptarësh; nga rrënojat janë hequr të gjitha elementet që nuk përkojnë me kërkesat e politikës e të synimeve hegjemoniste; është ndërruar toponimia e vendeve, janë themeluar e mbahen shumë e shumë manifestime kulturore maqedonase, të cilat dalohen për pompozitet të theksuar dhe rrjedhin nga viti në vit. Kështu sikur krijohet një vazhdimësi e kulturës maqedonase këtu.

Dhe ne morëm pjesë në një manifestim të këtillë, që ishte organizuar në fshatin prej nga kishin prejardhjen të parët e drejtoreshës, e cila na kishte marrë me vete, si mysafirë të saj, edhe neve. Kur po afroheshim te vendi në të cilin do të mbahej manifestimi, ajo na tha, gati duke u lutur:

”Është mirë të mos flisni shqip me zë të lartë, sepse këtu e kanë zët ardhjen e shqiptarëve, sidomos kur mbahen organizime të këtilla. E di se nuk dini si të silleni e ҫka duhet të bëni, gjatë ceremonive që shoqërojnë manifestimin, po për të gjitha më përcillni mua, duke i bërë të gjitha ato veprime që kryej unë…”

U futëm në mesin e turmës, hymë në kishën që sapo ishte rindërtuar, blemë e dhezëm qirinj, u sollëm rreth e rrotull mureve të mbuluara me ikona të reja dhe dolëm përjashta e vizituam varrezat, pjesa dërrmuese e të cilave mezi dallohej, ngase dhëmbi i kohës e kishte bërë të veten. Disa vende, ku varrezat ishin më të dukshme, ishin bërë renovime, ishin vendosur pllaka të mermerta me mbishkrime sllave, ku binin në sy emrat maqedonas, edhe pse nën ta ishin vënë data shumë të hershme.

Pas homazheve, vajtimeve e lënies së dhuratave për të vdekurit mbi varreza, shkuam në një livadh të bukur e të stolisur me shije, ku filloi programi kulturor, që nisi me një këngë korale kishtare, shoqëruar nga recitime, fjalime patriotike, këngë të ndryshme e vallëzime dhe realisht ai doli një program i suksesshëm, sidomos përsa i përket qëllimit për të cilin ishte organizuar. Doli se pjesëmarrës të këtij manifestimi ishin aktorë të njohur maqedonas, këngëtarë me renome, vallëzuar e baletanë me emër, paraqitjen e të cilëve masa e tubuar e shoqëroi me duartrokitje të gjata, me ovacione admirimi e me eufori nacionaliste. E gjitha sa ndodhi aty ishte e vënë në shërbim të idesë që të krijohej një realitet i ri mbi atë truall të lashtë. Pata përshtypjen se aty po krijohej një realitet korbash, ku pre ishin gjeneratat e kaluara të shqiptarëve që kishin jetuar aty, shoqëruar me traditën e lashtë që ishte harruar dhe me atë ndjenjë kombëtare e dashurie për jetën, që tashmë nuk ishte aty e pranishme.

U largova nga turma, nga kënga e vallja dhe u ngjita mbi një kodrinë, të mbushur shkurre e barishta, prej nga shikimi sikur mbizotëronte një hapësirë të pakufi. E dija se vetëm disa qindra metra më tutje ishte kufiri grek, kurse në anën e djathtë shihja të ngriheshin madhështore në horizont Bjeshkët e Pelisterit, drejt të cilave shkon një gjelbrim verbues, i cili sikur i vishet edhe qiellit. Në anën tjetër shihen vetëm kodrian të mbuluara me drunj të dendur. Askund as edhe një gjëmë, as edhe një vajtim, as edhe një klithmë për tragjedinë e kohës së kaluar e të sotme të një populli; askund as edhe një fjalë, as edhe një protestë për padrejtësinë shekullore e të momentit; askund as edhe një shenjë, as edhe një gjest tek të pranishmit, shumica me prejardhje të afërtë shqiptare, se te ata ka mbetur diҫka që do t’i lidhte me të parët e tyre. Duket se përjetësisht i janë falë harrimit ato mijëra e mijëra jetë, synime, qëllime, dëshira…

Më vijnë para syve fotografi fytyrash të njohura kombëtare, si ajo e Spiro Bellkamenit, e Papa Kristo Negovanit dhe e plot e plot patriotëve të tjerë, që e shkrinë veten në rrjedhë të luftrave për liri, për të penguar agimin e një dite të këtillë për popullin tonë; për të mos lejuar realizimin e synimeve grabitëse të popujve fqinj ndaj tokave shqiptare. E një realitet si ky flet se humbjet tona u shmëfishuan, sidomos në degadën e dytë të këtij shekulli.

E di se nuk janë më shqiptarët aty të pranishëm fizikisht, për t’i ndjekur, për t’i luftuar, për t’i djegur. Duket se urrejtësit e shqiptarëve këtu nuk kanë më nevojë për armë e zjarr. Tashti ka nevojë të madhe për maqedonzim të kishës, për këngë e poezi, në të cilat glorifikohen vlera maqedonase, për organizime që fashisin, zhdukin kujtime e zbehin mbetjet e të kaluarës. E gjitha bëhet duke e ushqyer asimilimin, duke e lidhur ikjen nga kombi i të parëve me përparimin, duke e lidhur fenë me kombësinë, pranimin e mohimit të vetes me të mirat që vijnë nga të tjerët…

Dhe vazhdon kështu. Nga ora në orë, nga dita në ditë, nga viti në vit. Humben gjurmët e fshatrave shqiptare në një krahinë të gjërë, të bukur e të pasur. Dhe, derisa për t’i larguar njerëzit nga aty u deshën pak vite, shoqëruar me egërsi, izolime, vrasje e djegie, për zhdukjen e gjurmëve nuk po mjaftojnë as dekadat dhe për këtë punojnë me ngulm mendjet shovene, zemrat e liga dhe makineria e madhe propagandistike politike, fetare e kulturore, e cila rrënon me fjalë, me para, me lutje, me këngë, me premtime…

Dikur kthehemi andej nga kemi ardhur. Rrugës na përcjell një diell i rrejshëm, që pas pak perëndon e mua më bëhet se dëgjoj vajtimin e shiut, i cili realisht do të shkonte me mungesën e jetës në atë anë, me shtëpitë rrënoja, që mbesin njëra pas tjetrës prapa. Dëgjoj fjalë nga të tjerët, po nuk dua të bisedoj. Befas më tërheqin vëmendjen fjalët e drejtoreshës:

“Gjyshi dhe gjyshja ime, para se të vdisnin na e lane porosi që t’i varrosnim këtu, në fshatin ku ishin martuar. Ata besonim se këtu do të pushonin të qetë, pasi nuk i njihnin këto ngacmime të vazhdueshme, që ndodhin tashti e sa vite më parë. Kjo u bë më e theksuar pas ndërtimit të kësaj rruge, sepse mundësoi ardhje të lehtë e mjaft të këndshme deri këtu. Në radhë të parë vepruan klerikët maqedonas dhe nisma e tyre i futi në valle intelektualët e njohur të këtij kombi, sepse ata përfiton shumëfish nga ky angazhim i tyre, si në aspektin material, ashtu edhe në atë politik. Prandaj janë me dhjetaëra manifestime, si ky i sotmi, që mbahen në këtë anë. Dhe, me suqeltësi të madhe bëhet edhe e pamundura, që këtu të mos dëgjohet as edhe një fjalë shqipe e as edhe ndonjë fjalë e vetme miradie për shqiptarët…”

Ajo flet e unë shoh humbjen e gjurmëve, tretjen e një populli e të një tradite, nga vendi ku ishte gjallë e zhvillohej me shekuj. Më bëhet sikur shoh se si i lag shiu e si i bart uji i pakontrolluar edhe ato pak gjurmë që janë aty, të mbuluara nga pluhuri, të ngelura në ndonjë skutë… Aty tashmë flet e mbretëron ndryshku i kohës.

“A do të mbetet tokë e vdekur dhe e humbur edhe ëndërrave e kujtimeve kjo” – pyes veten. Dhendjej rrëqethshëm se si gjurmët zhduken, si treten me kalimin e kilometrave, që realisht fillon t’i lag shiu e t’i kafshojë heshtja, që mbetet mbretëruese prapa.

Shtator, 1996, botuar në gazetën “Rilindja” dhe “Bujku”

Freitag, 7. August 2020

Murat Aliaj: PËRDHOSJA

      Qyteti ynë është shumë problematik. E grinë bandat e krimit dhe vjedhjeve. Kaq përmasa mori kjo punë, sa së fundi u mendua të sillej ne detyrën e shefit të komisariatit të policisë, njeriu, që kishte shënuar suksese e krijuar përvojë të madhe në luftën kundër krimit. Lajmi u dha në mbrëmje nga televizioni dhe të nesërmen u përsërit nga të gjitha gazetat e ditës. Me këtë rast u kujtuan një për një sukseset e mëdha të këtij kuadri me bandat më të rrezikshme të vendit. E pra, ai erdhi i heshtur në qytetin tonë, pasi zhurma nuk ishte në kompetencat e tij. Puna e parë që bëri, ishte takimi me gjithë vartësit, që e njihnin situatën në qytet. I pyeti për mënyrat e punës, për lidhjet, që vet ata krijonin dhe mënyrën e luftës, që zhvillonin kundër tyre. Folën të gjithë vartësit sipas radhës dhe tepër të përmbajtur u munduan të paraqesin gjendjen e krimit në qytet. Folën me fjalë të përgjithshme, si të ishte fjala për lojtarët e lotarive, që s’i bien në qafë askujt.

        Këto janë probleme që natyrisht s’mund të diskutohen në rrethe të gjerë dhe shefi, pasi i përcolli vartësit, mbajti pranë vetes njërin nga më të besuarit, me të cilin kishte rastisur të kryenin ca operacione delikat në të kaluarën.

        −E di që këtu s’do e kemi të lehtë, − e mori fjalën shefi− Por duke qenë të përkushtuar e të vëmendshëm ndaj çdo dukurie, mund t’ia dalim mbanë. Dua të më qartësosh realisht situatën e krimit në qytet. Mos u tremb se mos të shpëton ndonjë gjë e pa verifikuar. Ne prandaj jemi, që t’i japim hakun secilit. Dua të më thuash sinqerisht pikat e nxehta të qytetit.

        U mendua pak vartësi dhe s’mund të mos e informonte eprorin për aq sa dinte:

        −E para e punës, unë dua tu lutem të mos i merrni si fakte gjithë sa u them, por duke qenë se puna jonë është që, dyshimet t’i kthejë në fakte, po ju informoj për pikat më të nxehta. Bandat e qytetit janë të lidhura fort me të gjitha bandat e vendit.

        −Këtë e di nga kontaktet e mëparshme me to. Dua diçka më konkrete.

        −Konkrete?!... Ku di unë si të them, por këtu kemi një grup të mirë strukturuar, që ka mbështetjen e qeverisë e nuk u trembet syri për çdo prapësi që bëjnë. Kemi edhe një grup tjetër akoma më të fortë, që financohet nga ish qeveria, e cila sot është në opozitë e që, është edhe më agresive, pasi e mendon të shpejtë kthimin në pushtet. Por kemi edhe një bandë tjetër që financohet në mënyrë të errët nga Banka Kombëtare, e cila po përlan sipërfaqe të mëdha tokash e objektesh. Kemi edhe...

        −Këto i di. Të tilla ka në çdo qytet dhe ato s’mund të luftohen të shkëputura nga njëra tjetra. Të pyeta për ndonjë gjë të veçantë, që nuk e ka qytet tjetër.

        Gjë të veçantë?!... ku mund ta kishte merakun shefi. E ç’gjë të veçantë mund të kishte ky qytet i lidhur ngushtësisht me të gjitha prapësitë, që kishte atdheu? Por duke qenë se shefi ngulmonte për të mësuar ndonjë gjë të veçantë, atij iu kujtua një njeri, që s’mund ta gjeje në çdo qytet. Por a bënte që t’ia rrëfente edhe shefit të ri atë?

         −Ti diçka përpiqesh të më fshehësh. – i tha shefi duke e kuptuar stepjen e tij.

         −Jo. Asgjë nuk dua të të fsheh, veç po mendoj në ia vlen t’ua rrëfej këtë të veçantë apo jo.

         −Derisa kjo përbën interes në punën tonë, pse jo?

         −Nuk di si do ma merrni, por me që po ngulmoni, po ua rrëfej. Në qytetin tonë është një njeri interesant, i cili si askush tjetër ka neveri për çdo pushtet, që vjen në fuqi.

        −E ç’ka interesante këtu. Të tillë, ka në çdo qytet.

        −Ka vërtet, por jo si ky yni. Ai ka gjetur një formë të tij për ta shprehur neverinë ndaj pushtetit. Shkon në zyrat e titullarëve të lartë, u përdhos zyrën dhe ikën i heshtur, siç erdhi.

       −Ky qenka vërtet interesant. Zyra nuk përdhoset duke bërë debate. Ja më thuaj si i përdhoska zyrat ky tipi?

        U përtyp prapë vartësi dhe s’po dinte si t’ia shpjegonte. Nuk e kishte kaq të lehtë për tu bërë i kuptueshëm.

        −Ti diçka përpiqesh të më fshehësh.

        −Jo. Por puna është se bëhet fjalë për një përdhosje shumë fyese. Ai shkon nëpër zyra, i këput një pordhe qysh tek dera dhe largohet pa thënë asnjë fjalë. E vetmja zyrë që i ka mbet pa përdhosur, është kjo juaja.

         −S’kanë lindur akoma ata burra, që mund të përdhosin zyrën time,− tha gjithë mburrje shefi, por mua më bën përshtypje, si është lejuar të jetë akoma i lirë ky njeri?

        −Thonë se në të gjitha rastet ka paraqitur raport mjeku dhe ia ka hedhur pa u lagur.

         −Unë të siguroj se në zyrën time, jo vetëm që s’do i shkojë mendja ta bëjë atë punë, por mund edhe të laget...

        −Prandaj ua thashë, që të keni kujdes. Trillet e njeriut s’kanë fund e anë. Ka njerëz të çuditshëm në këtë botë.

       −Unë dua ta njoh këtë njeri.

       −Mos!...

       −Të urdhëroj të ma sjellësh në zyrë

       −Mos... atij nuk i bën përshtypje kategoria e zyrtarit. Për të, të gjithë janë njësoj, ndaj i ndëshkon me të njëjtën mënyrë.

       −Zbato urdhrin! Bashkë mbaruam.

        U ndie keq vartësi dhe duke iu afruar derës së daljes i hodhi edhe një vështrim përulës, si të donte t’i lutej të mos e bënte atë provë. Ishte i ri në këtë qytet dhe prova mund t’i ndryshonte karrierën. Por eprori e kishte mbledhur mendjen dhe po priste t’i zbatohej urdhri.


         * 

        Dino Shkrepi ishte njeri i qetë dhe i veçuar nga kjo botë. Çdo njeri ka fatkeqësinë e tij, e vuan në vetvete e ndruhet nga të tjerët. Në qytet e njihnin të gjithë, por ai, për shkak të jetës së mbyllur, që kishte bërë, rrallë komunikonte me të tjerët. Ishte fatkeqësia që e kishte bërë të njohur për të gjithë banorët. Ai kishte një të metë të madhe fiziologjike. I prodhonte organizmi shumë gazra dhe shpesh herë ato të uruara i shpëtonin jashtë vullnetit të tij, duke i krijuar situata të papëlqyera. Madje sa herë ai shtrëngohej për t’i përmbajtur, ato dilnin më të zhurmshme. Për këtë shkak, në fëmijërinë dhe rininë e parë atij nuk iu nda nofka fyese pordhac. Kjo e largoi shumë prej njerëzve, nga të cilët ai priste vetëm fyerje e kurrë ndonjë fjalë të mirë. Pasi bëri ushtrinë dhe u kthye në qytet, punët ndryshuan. Dinua nuk ishte më ai i pari, që pas çdo hapi shfrynte nga pas. Përkundrazi, ishte njeri i pjekur, që dinte çfarë bënte dhe kur duhej ta bënte, por moshatarët e tij nuk e kishin harruar huqin e vjetër dhe si me të qeshur, sajonin histori, që nuk kishin ndodhur kurrë. Ia vishnin atij, sepse dëshironin që mangësinë fiziologjike, t’ia kthenin në dhunti e virtyt. Ishte hapur fjala se ai njeri s’kishte lënë zyrë shteti pa përdhosur. Që nga ajo e prefektit, e kryetarit të bashkisë, të gjyqtarëve dhe avokatëve të shumtë. Kurse në zyrat e kryetarëve të partive politike, i ngjante vetja plotësisht në mjedisin e duhur dhe i lëshonte ato të uruara, breshëri. Duan të thonë se pikërisht aty e ka burimin edhe fjala e urtë popullore, që s’pyet haleja nga pordhët!

       Ishte vizituar tek doktorët më të mirë dhe ata duke mos e gjetur dot shkakun e sëmundjes, i kishin sugjeruar ndryshimin e dietës ushqimore. Të paktën të konsumonte ushqime, që s’linin pas aromë të qelbur. E ndërroi disa herë dietën i gjori Dino, por në vend të shihte përmirësim, ndodhi e kundërta. Kjo fatkeqësi e kishte shkëputur nga miqtë dhe e kishte mbyllur në shtëpi. Por sa më shumë zgjaste mungesa e tij, aq më shumë sajoheshin ndodhi, që e lidhnin mungesën e tij me dhunimin, që u bënte zyrave të shtetit. Shumë kush nga  zyrtarët, kishte hedhur dyshimin se asnjë sëmundje nuk mund ta bëjë kaq të papërmbajtur njeriun. Ai duhej të kishte shkaqe të tjera jo mjekësore. 

        Edhe pse e dinte që nëpër qytet lakohej emri i tij, për ndodhi që s’i kishte bërë kurrë, nuk mund të bënte gjë për tu prerë rrugën spekulimeve, pasi e dinte, që kështu do i acaronte më tepër e do i nxiste t’i jepnin vrull fantazisë së papërmbajtur. Le të thoshin ç’të donin, derisa askush s’do mund t’i vërtetonte dot.

         Atë mëngjes sa ishte ngritur nga gjumi, kur në derë dëgjoi trokitje. E hapi dhe u përball me dy njerëz të panjohur, të veshur me uniformën e policisë. Kjo uniformë e kishte tmerruar gjithnjë, pasi ishte e vetmja me të cilën s’mund të merrej dot vesh.

         −Mirmëngjes!- e mori fjalën njëri nga policët.- Erdhëm të të njoftojmë se në orën 11, ju pret shefi në zyrë.

         −Cili shef ?- pyeti Dinua i bërë blozë në fytyrë.

         −Nuk e ke marrë vesh akoma? Në qytetin tonë është emëruar një shef i ri, i cili punën e tij e ka nisur nga njohja me popullin.

          −Nuk ju kuptoj!... Unë vërtet jam pjesë e popullit, por me shefin e policisë s’kam ndonjë punë. Sigurojeni atë se gjithashtu as ai s’ka për të pat ndonjë shqetësim prej meje.

         −Këtë duhet ta bësh vet. Ai ndaj të ka kërkuar.

         −Ai mund të më kërkojë, por nuk mundem unë të shkoj.

         −Atëherë do të marrim me dhunë. Urdhri është urdhër e s’mund të diskutohet.

         −Urdhëri është për ju e jo për mua.

         Policët vështruan njëri tjetrin dhe në çast njëri prej tyre mori vendimin për të mos iu lutur shumë.

         −Po të presim pesë minuta, sa të vishesh dhe...

         −Jo. Mos më prisni. Unë s’kam asnjë punë në komisariatin e policisë.   

         −Ne mund të të marrim edhe kështu me pizhame...

         −Ju lutem më kuptoni...Unë jam njeri i sëmurë. Përse më bini në qafë?

         −Mos e zgjat më tej. Vishu dhe hajde me ne.

         Deshi s’deshi Dinua, u vesh, mbylli derën e shtëpisë dhe zbriti shkallët. Policët e futën në mes dhe së bashku u drejtuan nga komisariati. Gjatë rrugës nuk këmbyen asnjë fjalë, ndërsa Dinua hante veten me dhëmbë e s’mund të kuptonte, përse po e thërrisnin. Vetëm kur ngjitën shkallët e katit të parë të komisariatit, njëri nga policët s’harroi ta porosiste Dinon:

         −Shiko se shefi i ri, nuk është si ai i pari, të cilit nuk i bënin përshtypje ca gjëra që ti i ke qejf. Kujdes kur të flasësh me të se mos të shpëton ndonjë...

         −Unë fjalët i kontrolloj mirë, − tha Dinua i bërë dyllë i verdhë në fytyrë,− Por ju duhej të më thoni, përse më kërkon shefi?

         −Nuk e kemi fjalën për to, Dino. Prapanicën, duhet të kontrollosh, se mos të shpëton ndonjë...

         −Mos!...

         Dhe Dinua i shtrëngoi fort vjaskat, se mos turpërohej, pa u ballafaquar akoma me shefin. Por nuk e pati të lehtë. Janë ca gjëra që nuk i kontrollon dot njeriu. Madje kishin bërë gabim, që e kishin kujtuar sëmundjen, sepse nën kureshtjen e të papriturës, ai pothuajse e kishte harruar fare atë. Kurse tani që e kujtoi, s’po dinte si ta përmbante. Kur është thënë për tu turpëruar burri, s’mund të shpëtojë dot.

         Kur u hap dera e zyrës së shefit, i gjori Dino u shtrëngua aq shumë sa desh i pushoi zemra, por s’mundi ti përmbante dot gazrat. Ato i shpëtuan me një zhurmë sikur grisej beze e kalbur dhe qelbi jo vetëm zyrën, por gjithë korridorin. Ishte e qarte se këtë radhë nuk i kishin shpëtuar vetëm gazra...

         Shefi që po priste i gatshëm për tu ballafaquar me të, u nxi në fytyrë dhe duke zënë hundët me dorë, urdhëroi:

         −Vurini prangat!    

         Por ishte vonë dhe policët s’mund t’ia zbatonin urdhrin. Dinos i kishte rënë të fikët dhe policët gati e ngritën peshë, për ta nxjerrë jashtë ndërtesës, derisa erdhi një ambulancë dhe e mori me vete.

         Kështu u përdhos edhe e vetmja zyrë pushteti, që kishte mbetur e virgjër deri atë kohë. Për ta pastruar zyrën nga gazrat, hapën dritaret e vunë në punë ventilatorë të fuqishëm. Hodhën lëngje aromatikë dhe bënë gjithë çfarë mundën. Disa minuta më pas gjindja ndryshoi dhe era nuk ndihej më... por nami për ç’kishte ndodhur atë ditë, u përhap në gjithë qytetin e ndoshta s’do të ikte kurrë. Ishte përdhosur edhe bastioni i vetëm i paprekshëm i shtetit.