Mittwoch, 30. Dezember 2020

Rexhep Shahu: ANTOLOGJIA POETIKE "DIELL PA HIJE"

“DIELL PA HIJE” - ANTOLOGJIA E PARË POETIKE BALLKANIKE NË GJUHËN SHQIPE

“Diell pa hije” - Antologji e poezisë ballkanike të shekullit XXI, me 52 autorë të njohur nga 12 shtete të Ballkanit, shqipëruar me dashuri e përkushtim nga poeti e studjuesi elitar shqiptar Ramadan Musliu, në muajt e fundit të jetës së tij, përgatitur e botuar nga Shtëpia botuese e promovuese Klubi i Poezisë, me mbështetjen e humanistit Flamur Hoxha, është libër që i ka munguar bibliotekës shqipe dhe lexuesit shqiptar që nga fillimi i shkrimit, për shkak të urrejtjes.

Lumenjtë e dashurisë në Ballkan, nuk kanë mundë t’i shembin digat e urrejtjes që kanë ngritë shtete të ndryshme të udhëhequra nga makthe e ankthe luftrash që kanë fituar humbje, shpërngulje e dëbime masive njerzish dhe e kanë mbjellë tokën e bukës me varre.

Kur mësova se nuk ka të botuar në gjuhën shqipe, të regjistruar në Bibliotekën Kombëtare në Tiranë asnjë Antologji poetike të autorëve ballkanas, ndjeva një ftohtësi dhe fillova të filozofoj naivisht për ta shtuar edhe këtë mungesë si një shkak më shumë për urrejtjen e verbër, mosmarrëveshjet tragjike dhe mungesën e një paqeje të qëndrueshme mes shteteve të ndryshme ballkanike.

Regjimi komunist diktatorial që sundoi në disa vende ballkanike nuk i ka lejuar as i ka nxitur, detyruar a përkrahur shkrimtarët të ngrenë ura dashurie mes ballkanasve, s’i ka lejuar të ngrenë ura mes popujsh fqinj, ura me dy këmbë, se me një këmbë, urat nuk janë ura…

Në gjuhën shqipe, në bibliotekën shqipe ka Antologji nga anëekënd botës, por nuk ka Antologji poetike ballkanike ku të jenë bashkë autorët e Ballkanit, të këtij rajoni fatlum djep i poezisë së botës, fron hyjnor i Homerit, atdhe i baballarëve të tragjedisë, në gurët, gjakun, lotin, malet e detet e të cilit i ka rrënjët poezia e njerzimit.
 
Në shekullin e luftrave e urrejtjeve të verbëra gjejmë justifikime pse nuk është hartuar një antologji poetike e ballkanasve, gjejmë bashkangjitje me shtetet në urrejtje e mëni edhe të ndonjë shkrimtari ballkanas, por edhe çudia çuditet që urrejtja na u bë ves dhe as në dekadat e paqes nuk u bë një Antologji poetike ballkanike modeste si kjo që po ia japim lexuesit të gjuhës shqipe.

*
Për këtë Antologji të parë ballkanike me poetë nga 12 vendet e Ballkanit, (Bosnje e Hercegovinë; Bullgari; Greqi; Kosovë; Kroaci; Mali i zi; Maqedoni e veriut; Rumani; Serbi; Slloveni; Shqipëri; Turqi, renditur shtetet dhe autorët sipas alfabetit të shqipes), jam i gatshëm të marr përsipër mbi vete të gjitha qortimet e mundëshme, pasi kjo është antologjia ime.
 
Të gjitha lavdërimet e mundëshme i takojnë dhe duhet t’i jepen nga lexuesi e studjuesi poetit, studjuesit e përkthyesit Ramadan Musliu, i cili, duket e ka ndjerë këtë peng tonin dhe për të na e larë mëkatin të gjithëve se nuk kemi bërë dot deri tani një Antologji poetike ballkanike, në muajt e fundit të jetës së tij bëri këto përkthime të mrekullueshme si kartolina dashurie për ne duke ngritë kështu ura të mëdha e të sigurta miqësie mes vendeve të Ballkanit, ura nga do të kalojë e sigurtë dashuria.

Poezitë e zgjedhura e të përkthyera prej Ramadan Musliut nga poetë në zë të Ballkanit të përfshira në këtë Antologji janë perla, hymne të jashtëzakonshme dashurie për jetën, njeriun, metafora brilante, brenga e dhimbje therëse që turbullojnë detet e rrafshojnë maja malesh.
Poezitë e mrekullueshme të kësaj Antologjie të poetëve të Ballkanit si këngë e kumte zogjsh që shtegtojnë te ikë e te ardhë pa pushim, na tregojnë kushedi për sa të mijtën herë se jemi në të njejtin kalë prej mijëra vitesh në rendjen drejt dashurisë, po për çudi gjithmonë dashurinë e kërkojmë larg e urrejtjen gjithmonë afër, në qerpik, ajo na mbin në sy.

*
Gjatë muajve të mbylljes e izolimit prej pandemisë Covid 19 në vitin 2020, Ramadan Musliu ka përkthyer në gjuhën shqipe cikle poetike nga rreth 100 poetë botërorë. Mes tyre 40 poetë ballkanas që ai i donte, ua njihte dhe pëlqente krijimtarinë. Shumë prej tyre i kemi botuar dhe do t’i botojmë në illz, revistë letrare e Tiranës.

Ramadani si poet e studjues klasi e kishte zënë vendin e nderit në letrat shqipe dhe ishte tërhequr në një farë mënyrë, nga përditshmëria, ku për shumë vite kishte qenë lider me shkrime, opinione e analiza.
 
E njihja që nga viti 1998 kur me dashuri i dha vend në gazetën “Rilindja” që drejtonte në Tiranë një shkrimi për promovimin e librit tim të parë me poezi “Mali i Hënës” që u bë nga Lidhja e shkrimtarëve në Tiranë.
 
I kërkova një shkrim për Teki Dërvishin për ta botuar në revistën illz, revistë letrare e Tiranës të cilën e botoj me mikun tim, Izet Duraku, që është drejtor i saj dhe me humanistin Flamur Hoxha që është sponsor i saj.
 
“Viteve të fundit, më tha, kam pushuar së bashkëpunuari me gazetat e revistat, por ja që emri i Tekiut, mikut tim të shtrenjtë, më detyron ta thyej edhe këtë betim.” 

E botova shkrimin e tij si i domosdoshëm për figurën e shkrimtarit Teki Dërvishi.

Më kishte dërguar për revistën poezitë e disa autorëve që kishte përkthyer dhe i kemi botuar e do të vazhdojmë.

Në fund të gushtit 2020 i thashë Danit që për përkthimet e autorëve ballkanas, më llogarit edhe mua për ta botuar një Antologji të poezisë ballkanike me shtëpinë time modeste botuese Klubi i Poezisë, veçse unë nuk kam mundësi të paguaj asnjë cent për përkthimet.
 
Ia përmenda se kam botuar Antologji me poezi turke me 101 poetë turq me titull Puthje mbi Bosfor, Antologji me 80 poetë persë iranianë me titull Trëndafila Persie, Antologji e tregimit shqiptar me 101 shkrimtarë, jam në proces për një Antologji me 101 poetë shqiptarë, pres një Antologji me poetë rumunë e një me poetë grekë. I thashë se unë botoj me tirazhe të vogla se nuk ka shitje por librat që botoj ua dhuroj bibliotekave nëpër qytetet kryesore të Shqipërisë, Kosovës, Maqedonisë së Veriut dhe bibliotekave të institucioneve qëndrore si Akademia e shkencave, Instituteve, Universiteteve shtetërore në të tria këto shtete, etj.
 
“Ra COVID-i dhe u bënë edhe këto përkthime se në rrethana të tjera as që do të më ishte kujtue puna e përkthimit, më tha ai. Propozimi yt me pelqeu… Kërkesa ime e vetme është që mundësisht nja 100 kopje të librit, (Antologjisë), me i marrë, sa me pasë mundësi me ua shpërnda miqve dhe shokëve të shumtë. Po ashtu librit duhet t'ia bëj një parathënie të shkurtë në mënyrë që të jetë sa më i plotë.”
 
Ramë dakort me të gjitha dhe gjatë shtatorit unë e kisha sistemuar pak a shumë Antologjinë. Prisja parathënien prej tij dhe do të diskutonim për autorët shqiptarë nga Shqipëria, Kosova e Maqedonia e veriut që do të përfshiheshin në Antologji.
 
Por më mbeti mua parathënia dhe të gjitha gjërat e papërfunduara për Antologjinë, pasi fatkeqësisht, me 22 tetor 2020, Ramadan Musliu, ndërroi jetë prej Covidit të zi në moshë të re, 66 vjeçare, shumë para kohe sa e mendojmë jetën e njeriut, duke lënë në pikëllim familjen, miqtë e të dashurit e tij. Duke lënë pas një emër të madh, të paanashkalueshëm në kulturën dhe letrat shqipe, një trashëgimi të rrallë që do të jetojë gjatë.

As nuk guxoj t’i mendoj këto radhë si parathënien që do ta bënte Dani.
 
Më mbeti veç të tjerave edhe si amanet kjo Antologji e pare poetike me autorë ballkanas që po e merr në dorë lexuesi shqiptar me titull bogdanian Diell pa hije. Shpresoj të jem i paqortueshëm nga Dani.

Do t’ua ndaj dhuratë nga Dani 100 copë nga kjo Antologji miqve të tij që pak a shumë i njoh. 
Shpresoj se edhe poetët nga vendet e ndryshme të Ballkanit që me dashuri e përkushtim i zgjodhi dhe i përktheu Dani për këtë Antologji, do t’i jenë mirënjohës atij që i bëri të flasin edhe shqip.

Faleminderit Ramadan Musliu! 

Çdo lexues ka me të falenderue sa të jetojë ky libër i rrallë dashurie, kjo urë e pashembshme shpirtrash e zemrash të poetëve ballkanas.

Donnerstag, 10. Dezember 2020

Katër poezi nga Neviana Shehi



PORTAT E ËNDRRAVE TË VJETRA

Në çastin kur gishtat e lodhjes
m’i mbyllin qepallat
duke më kthyer
në një udhëtare gjumi
unë hyj në rrugicat e heshtura të pyllit
të ëndrrave
të takohem me të shkuarën
me vitet e pafajësisë dhe naivitetit tim
me sekretet intime
që ne atëherë ia rrëfenim hënës
me imazhin tënd
që më ngrinte në qiell 
dhe më pëshpëriste 
kaq fjalë të panjohura stinësh
për puthjen e parë 
që ti ma dhe mbas një peme
në ditën e festës së tokës.

Fëshfërinin kaq ëmbël degët e pemës
dhe unë që drithërohesha 
më shume se ajo nga lumturia.

Tre ditë me radhë kam vëzhguar 
në pasqyrë buzët
me shpresë se bashkë me to 
mund të riktheja edhe njëherë
magjinë e atij çasti.

Tre dite duke i folur lumturisë 
që e mbaja ngërthyer në gjoks
me fjalë zogjsh.

Të kujtohet
sa shumë jemi argëtuar 
atëherë vetvetja ime
dhe sa herë kemi ndërtuar 
me fantazinë tonë një varkë 
prej resh si të Piter Panit
për të përshkuar qiejt tanë të ëndërrimit
ani se ato na mbyteshin
gjatë rrugës nga gjylet
e zemërimit të anijes së piratëve.

Ne përsëri buzëqeshnim
dhe ishim kaq të lumtur
dhe a e di psenë?

Ne ishim arratisur nga mosha 
duke refuzuar mendimet
mendimet janë thasë me rërë
në balonat e fluturimeve të çdo kujt
dhe ne ishim gatuar për të fluturuar
ky është dhe shkaku
që adresat tona janë si të zogjve
pa adresë.

Në çastin kur gishtat e gjumit 
m’i mbyllin sytë
unë nis të hap portat 
e ëndrrave të vjetra 
dhe udhëtoj me to
gjer kur bien borite e mëngjesit.

Pastaj bëhem përsëri kjo që jam
kjo që njihni ju
prej kaq shekujsh...




ZANA E DHJETORIT

Ujëvara me ujë të kristaltë
e kish çarë mes për mes shkëmbin
me furinë e saj të tejdukshme.

S'kisha menduar ndonjëherë 
që uji mund të kish fuqinë e sëpatës.

Kur shkova vetë në shkëmbin e shkronjave
natyrisht që u binda
se unë kam qenë
dhe jam një soditëse e heshtur e natyrës
kështu që di shumë për të
dhe për zanat e saja misterioze 
që lahen çdo natë nën ujëvarë.

Këtë muaj ishte radha e Heidit 
zanës së dhjetorit 
të ma uronte ditën e parë të dimrit.

Unë jam Heidi tha ajo
dhe ti natyrisht
duhet të jesh një vizitore e borës.

Unë nuk fola
vetëm se lëshova
një buzëqeshje të bardhë...




BOTA E LETRAVE

Në ditën e fundit të javës së madhe
udhëtova krejt rastësisht 
në botën e panjohur 
dhe misterioze të letrave.

Dhe po rastësisht u takova 
me ca njerëz të çuditshëm prej letre
nuk ishin të shkurtër
përkundrazi 
trupat e tyre ishin të formuar 
prej shkronjash 
me konfigurime të çuditshme.

Vetëm krahët dhe këmbët prej letre 
ishin krijuar prej fragmente përrallash
më shume spikasnin fragmente 
të “mbretit lakuriq” 
dhe të ushtarit prej plumbi.

Kokat i kishin si të njerëzve të zakonshëm
të njëjtët sy
veshë 
gojë 
dhe hundë.

Flisnin me një zë të tingullt
të njëjtë si tingujt 
e makinave të shkrimit
kur shkruajnë me ngut 
lajmet e gazetave të mbrëmjes 
“Corriere della sera” për shembull.

Të kristalta rrugët dhe sheshet
edhe pallatet
patjetër
unë zura të flisja 
me banorët e atij vendi
dhe fjalët në çast lëshonin 
një dritë fosforeshente
duke mbjellë në errësirë 
jo vetëm imazhin e tyre 
por dhe një realitet të ri.

Pastaj vështrimet e tyre zunë 
të lëkundeshin 
dhe pashë duke vizatuar papritur
kështjellën e San Angelos 
ndërtuar prej ajrit dhe gjenisë 
së artistëve të pavdekësisë së kësaj bote.

E ç’ishte Edeni përpara tyre 
një përralle e thjeshtë 
besoni letrës
tërë çastet që lëviza në këtë botë letre 
unë isha dhe s'isha vetvetja.

Më kishte depërtuar dhe mua në trup 
magjia fosforeshente e botës së letrave
dhe Bazilika e Shën Pjetrit ishte bërë aq e lehtë
dhe e tejdukshme
sa dhe unë po e mbaja lehtësisht në duar.

Është magjike kjo bota e letrave tona...




PLAKJA E NËNTORIT

Tërë natën frynë erërat e deteve
duke rrëzuar pa reshtur gjethe të verdha 
tërë natën rrugicat e kopshtit tim
u puthën me gjethet duke shkëmbyer 
fjalë dashurie
dhe lamtumirash.

Tërë natën unë pashë
se si zverdheshin dhe thinjeshin
pareshtur mendimet e mia
aq sa në mëngjes
nuk po arrija më të njihja veten.

Mëngjesi hyri me fytyrë të menduar
duke më kujtuar se në ballin tim
ishte shtuar dhe një rrudhë më tepër.

Eh thash me vete
duke mërmëritur
nëntori dhe unë u plakëm.

Edhe një vjeshtë më shumë...

Samstag, 5. Dezember 2020

Lule nga kopshti i poetes Ajne Ibërhysaj



ME ZËRIN E ITAKËS 

Mendimet  më ngjajnë si një shirit filmi 
E mbështjellin kokën me zhurmën e heshtjës
Shpirti si rigë lundron me erën e detit 
Dëgjohet një zë që gufon brenda reve 

Brenda meje thyhen harqet e dëshpërimit 
Yjet vallëzojnë me zjarrin e neuroneve 
Afshi Itakës e përpin pulsin e jetës 
Krahë vrarë e puthim  dheun  me fjalën. 

Errësirën e mbështjellë mëkati i perëndive 
Lutjet ndiejnë klithmën e ngushëllojnë shpresën 
Rrezet e mëngjeseve më bëhen si mëshirë e hyjnive 
Zëri dridhet e çmallet me lotin e Itakës                      

Çdo ditë më ikën me ferrin e harresës 
Sytë i mbajë peng në rrathët  e Dantës
Ku jam? Kush jam? 
Jam unë! Unë! Gurë muri në barkun e Itakës. 

Me rrezet e kuqërremta e trazojmë errësirën  
Fryma lëshon një sinjal trumbete e pushton qiellin
Fytyra të paqarta këputën përherë e bien si zinxhirë
Brenda meje mijëra degë rrjedhin po aq kokëfortë. 

E gjithë koha vertitet e vjen vërdallë e dyzuar 
Zvarriten hijet si flutrat e  natës  mbi xhama 
Me një uri rrëmbyese mes grimcave të ajrit 
M’u bë se dëgjova vajin e djepit të Itakës...




KUR BIE SHI E NDIEJ LOTIN E ZEUSIT
 
Koha i qëndis ëndrrat 
E zgjon zhurmën e shpirtit 
I numërojmë mëkatet 
Me dramën e përditshmërisë 
Në Olimp lindë dielli 
E godet si leve Zeusin 
Pranverat vijnë e shkojnë 
E presim një tjetër tash sa mote 

Shiu i pjekë qershitë 
E vjeshta i kafshon mollët e mëkatit 
Dimri i dehë kujtimet nën dritën e hënës 
Vera e zgjon kurmin e vetmisë 
Brenda nesh ndezën pishtarët e sytë ndrinë 

Rrezet  i zgjojnë gjethet një nga një 
Me buqetë lotësh i njomim stinët 
Ne ikim e koha mbetet me tokën 
Trokëllinë qielli  me rënkimet e zogjve
Melodia e trishtimit i vë duart mbi krahror
Sa shumë lutje e puthje pambarim 
Mbesin pengë me dritën e rrezet e mëngjesit 
Shpirti si qerre druri trokëllinë e i bartë dhimbjet 

Vrapi i kalit ndezë fushën 
I djegë të lashtat 
Një dallëndyshe e prishë qetësinë në qiellin gri 
Ikën e lë gjurmë në pusin e zemrës 
Mbetën fjalët si gravura bardhë e zi 
Jeta përqafon bardhësinë e djajve 
E dita përfundon me zërin e klithmës 

Vitet një cikël pa mbarim pritje e ikje 
Dashuria mbëltohet në qerpikun e Penelopës 
Iliada i etur për shiun e Itakës 
Melodia Lirës tingëllon zë mall 
Dashuritë bien e mbesin në krahët e Olimpit 

Kur bie shi e ndiej lotin e Zeusit 
E loti im pikon mbi shpirtin e shiut...




TI PREKË SI HARK QË VRET

Përtej qelqit të akullt të dritares 
Syri tradhtisht ma kapi një flokë bore 
Kristal i ftohtë ma pushtoi fytyrën 
Ndjesia ma kaploi trupin 
E fjala më mbeti në buzë 
Sa e vetmuar u ndjeva 
Më pushtoi një thekim malli 

Ti prekë si hark që vret 
E shpirtin ma çmend 
Në qelqin e xhamit përpëliteshe 
E ndjeva 
Ishe në palcën e flokut të borës 
Rrëzëlleje aq afër e aq larg 
E syrin ma përflaku loti 

Më mori malli për kohën 
Kur ti bëheshe çerdhe e mallit tim 
Të mbështolla me të ftohtit e zemrës 
Me ndjesinë e shpirtit të ngroha 
Dhe befas m’u ëmbëlsua dhembja
Me valsin e flokut të borës 
Heshtjen e zemrës e hetova 
Diku thellë në zhurmën e shpirtit 
Një tingull të vetëm dëgjova 
Sa përmallshëm po binte floku i borës 

Psherëtimat e fjalët si qershiza 
Kristal bore u bënë 
Edhe vetmia u dashurua në te flokë bore 
E Ti erdhe krejt pranë meje 
Ma dhurove një verë të pafundme 
Si rezonancë acari apo ngrohtësie




SA PAK PASKEMI DASHUR NË KËTË BOTË

Psherëtinë e përpëlitesh më vetën 
Etshëm çapitesh me mendimet e fjalët 
Me aludime gërryese e thumba vrastarë 
E degdisë jetën larg gurit të fjalës 

U muros fjala në qiellin gri 
Kështjella u mbulua me gjethe vaj 
Gjëmon loti  në shpirtin si mal 
Gjithçka e mbështjellë e gdhendur me mall 

U thyen ëndrrat e dëshirat 
Fluturat vallëzuan me qiellin 
Me yjet u miqësuan si miqtë e vjetër 
Ëndërruam e u harruam në vende të tjera 

Rrugët i ngushëllojnë gjethet e erërat 
Vendi im më mbështjellë shpirtin si flakë 
Një ditë do pendohem për Ty 
Sa pak paskemi dashur në këtë botë




ME DRITËN I (LIRISË)

Syri e puth zemrën tënde 
Me rrezen e diellit e vendos kufirin 
E zgjojnë heshtjen e kohës 
Retë bien mbi qerpikun e dhimbjes 
Malli çmallet me dritën I(lirisë) 
Yjet rrëmbejnë e ndezin shpirtin 
Mijëra sy përqafojnë diellin 
Mijëra petale si mirazh dashurie 
Ngrohin shpirtin e qiellin tënd 

E tanëve asht kjo dhimbje jona 
Peshon okë gjak 
Okë shpirti e fjalë zemre 
Dhimbja e prekë qiellin 
Lëshon klithmë shqiponja 
Mbi dymijë vjet e mbajti frymën e fjalës 
E peshën e shpirtit e mat me diellin 

Toka e vendit tim 
Je klithma e zëri i dheut  
Je zjarri e vrulli i njomakut 
Je rrugë e thekur me lotin e mërgimtarit 
Je fushëbetejë brenda nesh 

Fryma jote është e tanëve 

Çdo pëllëmbë toke 
E masim me okë shpirti 
Në qiell jemi të tanë bashkë 

Me kurmin e fjalës tënde