Montag, 14. Juni 2021

Poezia e Haxhi Muhaxherit, "Zogjtë dashurojnë lirshëm".


Shkruan: 
Mehmet RREMA, shkrimtar
Krujë, 05. 06. 2021

Shumë flasin për një krijues misterioz të botës. Shumë i vejnë emëra të ndryshëm sipas idesë dhe mendimit të tyre. Unë krijues të botës do të quaja dashurinë. Sipas mendimit tim, dashuria është bërthamëza evogël, të cilën prej kohësh shkencëtarët mundohen ta gjejnë nëpër tunele të sofistikuara shkencore, për të arritur tek Big Bengu apo dora e krijuesit. Unë them që nuk është nevoja të shkojnë kaq larg, duke kërkuar nëpër galaktika, e as të krijojnë tunele apo diej artificial për të arritur tek krijuesi. E kanë afër, brenda shpirtit të tyre, por shpesh të mbuluar me një shtresë të trashë të plumbët të urrejtje smirës, hakmarrjes e sa e sa veseve të cilat ia zënë frymën dhe gati po e asfiksojnë, e, në ndodhtë kjo, globi ynë do të ndalë rrotullimin, dielli do të humbasë ngrohtësinë e hënëa dritën. Nuk do të dëgjohen më belbëzime fëmjësh, por rënkime drithëruese, të cilat do të bëjnë të çahet toka e të thahet deti. Prandaj, para se shkencëtarët të kërkojnë nëpër tunele a galaktika, për të gjetur dorën e krijuesit, le të hyjnë në shpirtin e njerëzimit, të grisin atë perde të trashë të plumbtë e të nxjerrin nga aty, dashurinë, tamam siç del lulja në pranverë duke shqyer akullin. Dhe atëhere do të mund të kuptojnë vërtetë cila është dora e vërtetë e krijuesit, e le t'i venë çfarë emëri të duan, por emër më të bukur se dashuri, besa zor se do të mund të gjejnë. Është dashuria, e jetuar në të gjithë gjeografinë e sajë dhe në planin shumëdimensional, ajo që krijoi botën dhe mrekullitë e sajë dhe në të kundërt, vesi që shkatërron gjithça të bukur.

Dashuria  është dora më e sigurt për të mbajtur e krijuar misteret më të mëdha, ëndrrën më të bukur të fantazisë poetike që na frymëzon dhe na bën të besojmë  se çdo gjë e mirë transmetohet nëpërmes dashurisë. Ajo e bën hënën e bukur të ulet në lëndinë e të veshë me rrezet e sajë një çift të rinjësh të ndruajtur e trembur nga sytë tinzar apo një çift zogjsh të cilët bëjnë dashur të qetë e të lumtur duke e shoqëruar me melodinë më të bukur të cicërimave. Vetëm dashuria e zhvesh dhe nxjerr shpirtin tonë të,pastër, pastruar nga vesi e mëkati, i jep atij dritën ngjyrat dhe aromën  më të bukur, e cila i jep botës atë drejtëpeshim, që e bën të pafund.

Përmasat e pafundme të dashurisë na i jep poeti Haxhi Muhaxheri në poezinë e tij lirikofilozofike, Zogjtë dashurojnë lirshëm. Në këtë poezi, Muhaxheri na tregon se njeriu si qenie më e lartë, ka mjaft çfar të mësojë nga qeniet tjera, të cilat ne i quajmë të vogla, të dobëta, të cilat udhëhiqen nga instinktet e jo ndërgjegjia. Por këtu, edhe pse kjo është e saktë, njeriu për të jetuar jetën, jetën e tij, të lirë e të bukur, ka çfarë të mësojë nga qeniet tjera.

Duke lexuar këtë poezi të bukur, shkruar kaq lirshëm, si një bisedë e pastër dhe sinqertë mes miqsh të ngushtë e të përmallur për njëri tjetrin, poeti Haxhi Muhaxheri, nëpërmes figurash e metaforash të bukura na tregon se kjo shoqëria njerëzore ka nevojë për liri, por që ta gëzojë atë, duhet të çlirohet nga koncepte obskurantiste, dhe të përqafojë dashurinë...


Haxhi MUHAXHERI

ZOGJTË DASHUROJNË LIRSHËM

Zogjtë – janë me të guximshëm se ne
Ata e duan më shumë Lirinë – flut‘rojnë
Këndojnë e hedhin valle kur t‘ju teket
Dhe s’pjerdhin fare për rregulla qeverish

Zogjtë – puthen e bëjnë dashuri lirshëm
Sy botës – në ajër – mes lulesh në tokë
Maje lisash a mbi kulme shtëpish
Dhe kurrë s’çajnë bythën për etikën
 
Zogjtë – nuk janë kopila të Ajnshtanjit
Ata s’ja varin as Platonit e Aristotelit
Hesiodit e Pitagorës – Niçes a Hegelit
Madje – as biblën e kuranin e kanë lexuar

Zogjtë nuk e dijnë se kur është hëna e plotë
S‘dijnë as çka janë numërat – ëndrrat – magjitë
S‘bëjnë kurrë kontratë martese – sikur ne 
Që veten mashtrojmë dhe i përligjim tradhtitë

Zogjtë na mësojnë ç’pamje ka Liria
Zogjtë na tregojnë çka është dashuria
Ata kurrë nuk vuajnë nga mendësia e robit
As hundet i fusin në punët e Zotit

2 shkurt 2018



Nuk di qyshkur në shoqërinë njerëzore është përdorur fjala liri, por mund të them se ajo çdo ditë e më shumë bëhet më e përdorëshmedhe më e dëshirueshme. Gjithnjë e mëshumë njeriu i sotëm ndjehet më i privuar nga liria si koncept i përgjithshëm. Ndoshta, një nga arësyrt që e shtyn njeriun e sotme drejtë një perversitet të çuditshëm saqë mund të mendosh se po humbet identiteti i qenjes njeri, dhe ai nuk është më as njeru, as kafshë, është pikëtisht nxitimi për të gjetur një rrugë për të vajtur deri tek liria. Ky nxitim e çon njeriun drejtë humbjes jo vetëm të lirisë së kërkuar, por në një farë mënyre dhe shumë cilësive, të cilat e dallojnë nga bota e egërsirave. Ndryshe nga dëshira për lirinë, forcat e errta, të cilat gjenden brenda shpirtit njerëzor, brenda egos, egos së ti, e shtyjnë atë, e nëpërmjet tij gjithë shiqërinë njerëzore drejtë errësirës, drejtë mohimit të së drejtës për të qenë i lirë. Kjo ndodh brenda individit si qelizë e shoqërisë, por edhe në tërësinë apo bashkësinë shoqërore. Nga thellësitë e kohës, nga errësira e saj, individi, e bashkë me të sistemi shoqërot ka trashëguar elementë të errësirës dhe shumë nga ato i ruan me fanatizëm edhe në ditët e sotme, në moshën e internetit e të shpikjeve të mëdha. Lind pyetja, po pse dreqin, kur kjo qenie kaq e lartë, e cila quhet njeri, ka arritur të të zbulojë e të hedhë dritë në planete e fenomene më të çudutëshme dhe misterioze të natyrës, nuk qenka në gjendje të ndriçojë shpirtin e tij dhe zemrën e shoqërisë, në mënyrë që individi dhe grupet shoqërore të jetojnë të lirë? Sigurisht që mundet, por egoizmi i pjesës së "lartë"të shoqërisë, bën që pjesa tjetër aji e "ulta" ta humbi lirinë, por kur njëra pjesë e trupit është e sëmurë apo më keq, e kalbur, nuk ka si të mos jetë e prekur dhe pjesa tjetër, dhe në shoqëri, ndodh e njëjta gjë. Nëse humbet lirinë e e jetës një grup a një popull, edhe ai i cili ia mohoi nuk ësht më i lirë sepse brenda tij do të futet pyka e frikës, e cila sa më shumë të futet në mishin e një klase apo një shteti, aq më shumë dhemb, e për pasojë e shtyn të bëhet më agresor, e në të njëjtën kohë të jetoi më i frikësuar se një ditë, ajo që i shkaktoi tjetrit do t'i kthehet atij vetë. Në të tilla raste futet në veprim instikti i vetmbrojtjes. Po çfarë është në të vërtetë liria? Kur një njeri, një grup njerëzish a një popull apo një shoqëri quhet vërtetë e lirë? Liria si koncept është shumë i gjërë. Që të jesh i lirë nuk mjafton të mos kesh një pushtues,apo një sistem diktatorial i cili të privon nga shumë të drejta si e drejta e fjalës, e votës, e drejta për të zgjedhur apo për t'u zgjedhur e të tjeta tëdrejta, shumica e të cilave janë të përcaktuara me ligj e këto ligje zbatohen. Në këto kushte, liria nuk është e plotë. Që një njeri,apo njëshoqëri, të quhet e lirë, është nevojëshme të çlirohet nga disa koncepte të cilat pengojnë përparimin. Për t'u çliruar është e nevojëshme që individi apo shoqëria të jenë të guximshë. Por çfar dhe përse i duhet guximi? I duhet për të kryer një operacion shumë të vështirë në ndërgjegjene tij. I duhet të pastroi nga truri i tij dhe i gjithë shoqërisë atë qelb i cili është trashëguar në shekuj. Është imponuar nga të fortit dhe ka zënë vend në shpirtin e ndërgjrgjen e të pafuqishmëve si një normë morale, apo si një vendim i ardhur nga lart, i cili duhet të zbatohet.

Zogjtë puthen e bëjnë dashuri lirshëm, thotë poeti i shquar Haxhi Muhaxheri. Këtë ndjenjë të pastër, e cila ndodhet në shpirtin e çdo njeriu dhe qendron aty si të thuash e ngujuar nga forcat e errta të zakonit, njerëzit e pasur e shfaqin në mënyrë brutale e perverse, kurse njerëzit e thjeshtë ende e quajnë një "turp", ndërsa "zogjtë", pra ata njerëz, ndoshta të paktë, por më guxiimtarë, të cilët i kanë hedhur prapa shpine konceptet e errëta, nuk kanë turp të shfaqin kudo janë ndjenjën e tyre të pastër e të bukur. Shumë njerëz, në ditët e sotme, më kollaj shprehin ndjenjën e urrejtjes dhe të dhunës,e shumë vese të tjera sesa dashurinë. A është më njerëzore dhe e moralëshme të puthësh një njeri në rrugë apo ta vrasësh apo ofenfosh. Kjo është shoqëria jonë, shoqëria e shekullit të njëzet, e cila, vuan akoma nga koncepte obskurantiste.  Quajmë të turpshme, një puthje dhe për çudi quajmë të moralshme një vrasje. Kështu ndodh.
 
"Zogjtë nuk e kanë lexuar as Biblën as Kuranin", thotë poeti, por ato flututrojnë të lirë në majë lisash, në pyje, fusha male...Etika e tyre është liria. Jetojnë të lirë. Ndërsa ne, qeniet më të "larta", duke iu përmbajtur  gjoja etikës, njëfarë rregulli, të cilën na ka mbetur si një apandesit i mahisur nga kohët,e ëndërrojmë, por nuk dijmë ta gëzojmë lirinë. Nuk e gëzojmë sepse në ne është i fuqishëm egoizmi. Në ne sundon "etika", por çfarë është kjo etikë? A është etike t'i ndalosh lirinë një personi, një grupi a një kombi? Aështë etike që një ushtri, e armatosur deri në dhëmbë me armët më shfarosëse një ditë të bukur, pasi është pregatitur prej shumë kohësh, të gjendet nëpër rrugët e një qyteti a njështeti, të shtypi, vrasi eshkatërroi dhe të thotë se këtë po e bëj për të mirën e juaj,e nga ana tjetër, një klerik, pretendues se qenka i dërguari Zotin në tokë studiues i rregullt i librave të shenjtë ngaku dalin dhjetë urdhërat e shenjta të shkoi dhe ta bekoi këtë ushtri që shkon për të vrarë njerëz të pafajshëm? Çfarë emëri ka ky moral?

Ndërsa "zogjtë s'pjerdhun fare për rregulla qeverishë". Zogjtë fluturojnë nëpër degë, në pyje, fusha, male, e nuk duan të dijnë për dhjetë urdhërat e librave të shenjtë, ponuk duan të dijnë as për kushtetuta shtetesh tëfuqishme. Ata kanë kushtetutën e tyre me nenin e parë dhe të fundit lirinë dhe bashkëjetesën miqësore bazuar në dashuri. Kushtetuta e tyre hyjnore ëshyë të jetojnë të qetë aty në degë, në strehën e vet, ndërsa njeriu është i kushtëzuar nga ligjet e më të fortit, por edhe më i forti jeton me tmerrin se ai i dobëti një ditë do të ngrihet në këmbë, dhe nuk do të dij për besë e fe,e as për ligje, dhe etikë. Do të ngrihet dhe t'i zvarrisë shkaktarët e vuajtjes, mjerimit, skllavërimit, vjedhësit e lirisë e dashurisë, rrugëve të qytetit, si lecka të mykura. Histori njerëzore është mbushur me shembuj të tillë dhe shpesh herë, dhe pase në forma të reja, përsëritet.

Zogjtë nuk duan të dijnë për ligjet njerëzore. Ata edhe në dashuri nuk bëjnë kurrë kontratë martese, por e duan shumë njëri tjetrin. Ato e duan pasardhësin e tyre. Sakrifikojnë shumë.T'i shikosh kur ndërtojnë çerdhet, sa të palodhur e të zellshëm duken, pot njëkohësisht janë edhe shumë të lumtur. Duken të lumtur dhe të lirë për të jetuar kur me sqepin e tyre sjellinnë lerdhe për të vegjëlit ushqimin. Po njerëzit, me ligjet e tyre morale? Njerëzit bëjnë kontrata sepse nuk vlen dashuria. Në vend të dashurisë ka lindur besthyerjs e pabesia. Dhe hyn në funksion kontrata, e cila fshin plotësisht dashurinë dhe ndjenjën e bukur, duke ia lënë vendin instiktit të shtrembëruar.

Ndërsa njerëzit kërkojnë ta gjejnë lumturinë dhe rehatinë personale në shtypjen apo në vrasjen e njëri tjetrit, zogjtë, e duan dhe respektojnë njëri tjetrin. Ndoshta këtë dashuri ua ka dhënë vetë të qenët të lirë. Jeta e lirë dhe pa frikën se dikush hapur apo fshehur të kërcënon, i bën zogjtë të mos kenë veset që ka njetiu i pangopur. Ato priren nga të jetuarit në grupe dhe çifte, kurse njeriu kërkon, i djegur nga veset, të jetoi gjithnjëme më i vetem. I vetëm një i pasur, i cili jeton me djersën e të tjerëve, sepse ndruhet nga prania e tyre se mos i punojnë ndonjë rreng, i vetëm një i varfër sepse askush nuk e afron nga frika se mos i tërheq mbrapa. I vetëm një i mesëm sepse u ruhet dy të parëve. Shoqëri njerëzore e prirur drejtë unit të sëmurë e vetmisë. Bashkësi shpendës që është e lumtur në bashkësi, e poeti me penën e tij të artë nëpërmes këtyre krahasimeve të shkëlqyera me një filozofi të kulluar në poezinë e tij, "Zogjtë dashurojnë lirshëm" nëpërmes artit të tij të bukur, i bën thirrje çdo individi dhe gjithë shoqërisë njerëzore të pastrohet nga vesi, të pastrohet e hedhë tej unin e sëmurë, urrejtjen, smirën, të heqë dorë nga kërkesat e tepruara, se jeta e bukur jetohet vetëm duke qenë vetë i litë dhe duke mos ua prekur lirinë të tjerëve. Veset, të cilat njeriu ia ka ngulitur vetes në ndërgjegje në shekuj, si norma morale dhe etike, vetëm e kanë bërë njeriun më të vetmuar, më të palumtur, më të egër, më të mbyllur.

"Zogjtë na mësojnë ç’pamje ka Liria
Zogjtë na tregojnë çka është dashuria
Ata kurrë nuk vuajnë nga mendësia e robit
As hundet i fusin në punët e Zotit"


Mjaftojnë vetëm këto katër vargje për të treguar sa larg lirisë së vërtet,  është njeriu dhe çfarë fuqie ka pena e poetit të nderuar Haxhi Muhaxheri. Mjaftojnë vetëm këto katër vargje, për të mësuar se si shoqëria njerëzore, me zhvillimin e saj të lartë, pa qenë nevoja për luftra shfarosëse dhe jetë mbushur me vese, pa qenë nevoja të vrapoi marramendshëm nëpërmes perversitetit, mund të jetojë e lirë, e lumtur dhe e qetë.

Mehmet Rrema
Krujë 05. 06. 21

Dienstag, 6. April 2021

Izet Duraku: POETI I LIRISË SË KOSOVËS

Shkruan: Izet Duraku

POETI I LIRISË SË KOSOVËS

        Havzi Nela u lind në Kollovoz të Lumës, (Kukës) më 20 shkurt 1934 dhe shkoi në amshim në moshën 54 vjeçare, i ekzekutuar publikisht si në Mesjetë me varje në litar në një shesh të qytetit të Kukësit, më 10 gusht 1988. Ndoshta është poeti i mbramë në botë, që e varën në litar.
        Babai i vdiq, kur ishte ende fëmijë. Për shkak të varfërisë, kur ishte 9 vjeç del nga shtëpia prindërore për të nxjerrë bukën e gojës në Tiranë ku, falë dashamirësisë së mësuesve dhe zellit të tij për dije, filloi menjëherë shkollën, që e vazhdoi edhe pas Luftës. Nga viti 1947 deri në vitin 1949, jetoi me xhaxhain e tij në Prizren ku vazhdoi edhe arsimimin e tij në Shkollën Normale të atij qyteti.
        U kthye në Shqipëri ku vazhdoi shkollimin e tij në Kukës dhe në Shkodër, në Shkollën Pedagogjike (1950- 1952). Më pas, ndërsa vijon arsimimin e tij të lartë pa shkëputje nga puna, shërbeu si mësues në Burrel, Krumë, Lojme, Shishtavec e Topojan.
        Në vitin 1967 iu kundërvu dhunës së regjimit, i cili nën ndikimin e të ashtuquajturit Revolucion Kulturor në Kinë, i shpalli luftë besimit fetar, mbylli institucionet fetare: kisha, xhami, teqe dhe ndoqi e burgosi klerikët e çdo niveli. Njëkohësisht, në këtë frymë çnjerëzore, regjimi i shpalli luftë mënyrës tradicionale të jetës për të çrrënjosur rite, zakone, ceremoni dasmash e vdekjesh, përfshirë këtu dhe veshjet popullore, të trashëguara në shekuj.
        Ky vit do të kurorëzohej me kolektivizimin e plotë të bujqësisë. Fshatari u zhvesh nga toka dhe bagëtitë e tij dhe për bukën e gojës do të varej nga shteti.
        Në një takim publik me popullin, të organizuar nga pushtetarët lokal të rrethit të Kukësit në Topojan, mësuesi Havzi Nela e mbrojti me forcë kundërshtimin e tij:
         -Tre inxheksione të menjëhershme: ndalimi i fesë, i veshjes popullore dhe kolektivizimi i bujqësisë nuk e shëndoshin, po e vdesin të sëmurin!
        Për t’i shpëtuar burgosjes, ai kapërcen kufirin shtetëror bashkë me gruan e tij, Lavdien, më 26 prill 1967. Në kufi shkroi një copë letër: “Lamtumirë, atdhe i dashun, po të la, por zemërplasun…”
        Fati tragjik nuk e deshi të qëndronte gjatë në Prizren, në qytetin, që e donte aq shumë. Në Prizren e mbajtën të burgosur në qeli, ku e lajkatuan, e keqtrajtuan, e kërcënuan, po nuk e thyen udbashët. Ndaj vendosën shpejt ta dëbojnë nga Jugosllavia.
        Në kuadër të shkëmbimit me atdhetarë shqiptarë nga Kosova, që regjimi ia dorëzonte policisë sekrete jugosllave, Havziun e kthyen në Shqipëri pas disa ditësh, më 6 maj 1967, përmes pikës kufitare të Morinit.
        U dënua me 15 vjet burg dhe, teksa vuante dënimin e rëndë, u ridënua sërish me 8 vjet të tjera shtesë burgimi në vitin 1975.

***
        Ashtu si në natën e thellë ndriçimet yjore i paraprijnë ardhjes së mëngjesit, edhe në mesin e dimrit më të egër, lulet kryengritëse sfidojnë ngricën duke paralajmëruar pranverën. Birucat e burgjeve në diktatura nuk e zbutin dimrin, as terrin e natës.
        Megjithatë i burgosuri Havzi Nela arrin të shquajë shenja se liria e lidhur me hekura e zinxhirë, do të lirohet nga robëria. Në vizionin e tij i jep zemër besimi naimjan se dielli do të lindte nga perëndon.
        Ndaj i gëzohet Konferencës së Helsinkut, kur, më 1 gusht 1975, 33 kryeministra të shteteve europiane, përfshirë edhe ShBA dhe Kanadanë, nënshkruan aktin përfundimtar të Konferëncës për Sigurinë dhe Bashkëpunimin Europian (KSBE, sot OSBE), synimi i të cilit ishte që, përmes bashkëpunimit ekonomik, kulturor e shkencor, të arrihej stabiliteti dhe siguria në të gjithë Europën. Mbrojtja e lirive dhe të drejtave njerëzore, që buroi nga zotimi i shteteve nënshkruese, u shndërrua në flamurin e luftës për liri të shumë grupeve opozitare në ish-vendet socialiste.
        Pa asnjë lloj kontakti me botën, vetëm me intuitë, Havzi Nela u rreshtua përkrah këtyre grupeve opozitare.
        Prej frymës së Helsinkut, ai besonte se do të vinte drita e paqes, e mirëkuptimit dhe bashkëpunimit mes njerëzve e popujve të botës. Kjo frymë do të shembte tiranin dhe regjimin e tij feudal në Shqipëri.

Kështjella feudale tundet e lëkundet
Si një varkë e thyeme mbi valë përkundet
Tirani mizor me detin sot po mundet
Thellë, gjithmonë ma thellë mes dallgëve po futet.

Fryma e Helsinkut u derdh porsi era
Na përkdheli zemrat, çeli si pranvera
Këtu në votrat tona futi gaz e shpresë
Na zgjoi afsh e vrull, ndoshta nuk do vdes.

        Kryengritjen e tij poetike Havziu e nisi në birucat e Rrëshenit, siç shkruan vet, “kur unë isha në vuejtje dhe në një mërzi të randë, për shkak se, megjithëse kisha mbarue punë me hetuesin dhe kisha dalë edhe në gjyq (më 8 gusht 1975,) vazhdonin të më mbanin ashtu, në kondita të vështira jete”.
       Kur krisin armët, muzat heshtin, thuhet, por Havziu do ta sfidonte fatin e vet. Edhe në kushte të papërfytyrueshme, në terr të plotë, pa laps e fletore, siç thekson në shënimet e tij të pakta, “ia nisa hartimit vetëm me mendje dhe ato që nxirrja, i përsëritsha vetëm me mend, me qëllim që t’i ngulja në kujtesë për të mos i harrue…Duke i përsëritë herë pas here, për rreth 8 vjet, munda që t’i ruej të pashlyeme nga kujtesa.”
        Fillimisht, ashtu si rapsodët e lashtë, ai ngre epikën si përmendore qëndrese të shokëve të tij të burgosur në Spaç që ngritën flamurin kombëtar pa yllin komunist mbi ndërtesën e burgut. Ata u përleshën me forca të ushtrisë dhe forcave speciale të regjimit. Ai portretizon shqiponjat sypatrembura, që dhanë jetën për liri.
        Në këtë frymë kryengritëse do të ftonte Lumën, vendlindjen e tij, që iu bë mburojë atdheut duke përballuar hordhitë serbe në vitet 1912-1913, Vlorën e Flamurit, Krujën e Skënderbeut, Mirditën, hem e zonja, hem bujare, Tropojën, vend i Bajramit, bajrak i gjallë, Pezën, trimen veshë me t’zeza, Dibrën, nandë malet e tua, si nandë vatra zjarri, Shkodrën, zonjë e kombit arbënor…
        Më tej fton në kryengritjen e tij për liri të gjallë e të vdekur. Evokon beteja historike dhe legjendare, i dalin para syve kreshnikët Mujo dhe Halili. Në jonet e lahutës ruhet palca e kujtesës sonë kombëtare. Fton ata që e ndezin zemrën e kombit, Gjergj Fishtën, Mjedën e Vaso Pashën. Ngre në këmbë të vdekurit, që në fakt janë të pavdekshëm si Skënderbeu, Ismail Qemali, Hasan Prishtina, Bajram Curri, Isa Boletini, Selam Musai, Mujo Ulqinaku…
        Pa krismën e grykëhollës nuk mund të kuptohet liria. Duke bërë apelin e krahinave, si për t’i shkundur nga apatia, përgjumja dhe konformizmi, Havziu u kujton atyre luftërat, heroizmin që i karakterizon, u kujton të rennet, i nxit të zgjohen, të hyjnë sërish në histori.




***
        Në fillim të viteve ’70 në Tiranë u ndie një erë e lehtë pranvere në jetën e njerëzve. Të rinje të reja u bënë më të bukur nga veshja e mënyra e sjelljes. Përmes radios e televizionit njerëzit filluan t’i mbajnë sytë nga bregu tjetër i detit, Italia fqinje prej nga vinin edhe impulset për të ndryshuar sadopak mënyrën e jetesës.
        Kjo frymë lirie u pasqyrua në larminë koloristike të pikturës, u ndje në ritmet muzikore të këngëve, tekstet e të cilave u lehtësuan nga fryma e hapur militante, u shfaq në krijimet letrare në prozë e poezi, veçanërisht në poezi, ku tema e vogël intime, fati i individit u vu në qendër të krijimeve. Spikatën një grup i ri poetësh përmes botimeve në “Zëri i Rinisë”, “Drita”, “Nëntori”. Dolën edhe vëllimet e tyre të veçanta poetike. Poezia u bë më meditative, më e ndjeshme, më e figurshme. Ndonëse e ndrojtur, ndihej dhimbja njerëzore, trishtimi për humbjet.
        Në këtë kohë në shtëpinë e vetme botuese të Shqipërisë erdhi porosia nga lart (Komiteti Qendror i PPSh) që secila redaksi e këtij institucioni të botonte nga një deri dy libra çdo vit me autorë shqiptarë nga Kosova. Deri aso kohe nuk ishte botuar asgjë nga botimet e Prishtinës. Në fakt u bë e pamundur të mbahej e fshehtë letërsia shqipe që shkruhej në Kosovë.
        Në fillim të viteve ’60 u botua në Tiranë libri poetik i Agim Gjakovës “Dhe thonë se paqe ka në në botë”. Pak më vonë dolën edhe “Netë kosovare” i Adem Istrefit. U botua edhe romane nga Kapllan Resuli e Sulejman Krasniqi. Të gjithë këta autorë patën kapërcyer kufirin shtetëror të Jugosllavisë për të gjetur strehim politik në Shqipëri.
        As redaktorët e shtëpisë botuese nuk kishin dijeni për ekzistencëne e letërsisë shqipe në Kosovë. Librat e botuar në Prishtinë, sipas një marrëveshje ndërshtetërore, vinin në Biliotëkën Kombëtare në Tiranë, por askush nuk mund t’i lexonte, as t’i shihte pa një autorizim të veçantë, të firmosur nga Shtëpia Botuese, Lidhja e Shkrimtarëve dhe Ministria e Kulturës. Autorizimi duhej edhe për të lexuar botimet periodike letrare që dilnin në Prishtinë e Shkup si gazetën letrare “Fjala” dhe revistat letrare: “Jeta e re” dhe “Jehona”.
        Librat mbylleshin në arkiv dhe ruheshin me kujdesin më të madh si të bëhëj fjalë për armë të rrezikshme kimike. Edhe me autorizim, librat nuk mund të dilnin nga salla e arkivit të Bibliotekës kombëtare. Redaktorët duhej të lexonin brenda asaj salle dhe t’i shkruanin me dorë çfarë përzgjidhnin për botim nga veprat në përputhje me vlerat, që quheshin të pranueshme për regjimin.
        Në këto kushte, fillimisht në vitin 1971 u përgatit si libër i parë përmbledhja poetike “Për ty” (112 faqe), një antologji me poezi kryesisht të poetit Esad Mekuli, prej të cilit u muar titulli i përmbledhjes. Një antologji e dytë poetike (me 250 faqe) me titull “E di një fjalë prej guri” u përgatita dhe u botua një vit më vonë.
        U zgjodhën dhe u botuan më vonë përmbledhje me poezi të poetëve nga Prishtina e Shkupi sii: Enver Gjergjeku, Azem Shkreli, Ali Podrimja, Farhedin Gunga, Rrahman Dedaj, Din Mehmeti, Qerim Ujkani, Jakup Ceraja, Sabri Hamiti, Abdulaziz Islami, Agim Vinca, etj.
        U botuan edhe një përmbledhje me këngë popullore të mbledhura në vise të ndryshme të Kosovës. U botua edhe drama “Nita” e Josip Rrelës, ndërsa drama “Epoka para gjyqit e Ekrem Kryeziut edhe u vu në skenë nga Teatri Popullor në Tiranë.
        Redaksia e romanit në shtëpinë botuese “Naim Frashëri ka botuar deri në vitet ‘90 romane nga autorët Hivzi Sulejmanit, Nazmi Rrahmani, Ramiz Kelmendi, Rexhai Surroi, Rexhep Qose, Zejnulla Rrahmani, Daut Demaku, Murat Isaku, Jusuf Buxhovi, Mehmet Kraja etj . Nga proza e shkurtër u botuan dy përmbledhje me tregime dhe pak përmbledhje nga autorë të veçantë. Ndërsa redaksia e letërsisë për fëmijë ka botuar libra për fëmijë të autorëve të njohur si: Vehbi Kikaj, Rifat Kukaj, Qamil Batalli, Ibrahim Kadriu, Arif Demolli, Zejnulla Halili, Hasan Hasani, Ali Hurugulica etj.

***
        Ndoshta kjo erë lirie që filloi të frynte në udhët e Tiranës në fillim të viteve ’70 mbërriti edhe në qelitë e burgut të Spaçit, ku shpërtheu edhe revolta e të burgosurve të regjimit, që megjithatë u përgjak egërsisht. Duket se Diktatori po përgjonte si shqarthi momentin, kur duhej të hidhej për ta shqyer kudo prenë e vet. U zgjodh Festivali i 11 i këngës në Radiotelevizion për të filluar gjuetinë masive të shtrigave.
        Shkreptinë rrufetë zeusiane mbi këngë, këngëtarë e kompozitorë të këtij festivali, mbi prezantuesit dhe organizatorëte tij. Dora e përgjakshme e goditjes së pamëshirshme do të mbërrinte derin në kupolën e lartë shtetërore e partiake. Ishte paralajmërimi i kthimit të dimrit në Olimp, kur fshesa e hekurt do të merrte me vete drejtuesit më të lartë të ushtrisë, të ekonomisë, të policisë sekrete për të mbërritur deri te kreu i qeverisë, Mehmet Shehu që shërbeu si kryeministër i Shqipërisë për 27 vjet me radhë.
        “Rikthimi” i dimrit që shtoi brutalitetin në burgje dhe në krejt jetën e vendit, megjithatë nuk i ndërpreu komunikimet kulturore me Kosovën. Ndonëse deri në fund të sistemit komunist në Shqipëri u dënuan me burgime të rënda njerëz që u akuzuan edhe pse kishin dëgjuar një këngë te Radio Prishtina, në kushtet e shtimit të kujdesit redaktorial, vazhduan të botoheshin libra me autorë nga viset shqiptare, kryesisht nga Kosova. Por kjo letërsi botohej me okelion “autor nga Kosova” si për t’i paralajmëruar lexuesit, se libra të tillë nuk i përkisnin letërsisë shqipe edhe pse qenë shkruar shqip, nga autorë shqiptarë.
        Shkëmbimet kulturore me Kosovën i duheshin regjimit për të zbutur sadopak izolimin e thellë ndërkombëtar, veçanërisht pas ndërprerjes së mardhënieve me Kinën komuniste që vështirësoi edhe më shumë gjendjen ekonomike në vend. Emri i Kosovës, i përjashtuar për një kohë të gjatë nga ligjërimi publik, filloi të shqiptohej më shpesh veçanërisht pas 100 vjetorit të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit, që u kremtua me madhështi në Tiranë.
        Në inventarin e librave që pas arrestimit dhe burgosjes së Havzi Nelës në vitin 1967 u sekuestruan nga organet policore nuk gjendet asnjë libër me autorë nga Kosova. Nisur nga fakti se në bibliotekën e shkollës 8 vjeçare në Shalqin, kur isha nxënës aso kohe pata lexuar “Këngët e Drinit të Bardhë” dhe ndonjë tjetër, besoj se edhe te shkolla ku ishte mësues Havziu, duhej të ishte furnizuar me libra të autorëve kosovarë, që, për arsye politike, qenë larguar nga Kosova.
        Duhet përmendur fakti që në letësinë shqipe të krijuar në Shqipëri deri në vitin 1990 nuk ka asnjë vepër madhore me temë dhe problematikë nga Kosova. Mund të përmendet si rast përjashtues novela e Ismail Kadaresë “Krushqit janë të ngrirë” në fokusin e së cilës u vu shtypja e përgjakshme e demonstratave në pranverën e vitit 1981. I njëjti autor ka botuar edhe një cikël poetik rreth këtyre ngjarjeve. Mund të ketë edhe ndonjë autor tjetër, po rastet përjashtuese ishin krejt të rralla.
        Autorë të tjerë, ndonëse nuk u mungonte dëshira, formimi, talenti dhe dashuria për Kosovën, janë detyruar të heshtin. Temës së Kosovës as që duhej t’i afroheshin.
        Në tekstet shkollore qe përfshirë poema “Prishtina” e Llazar Siliqit, por ajo kishte si subjekt të saj tragjedinë e 104 të burgosurve antifashistë, që u pushkatuan në kampin nazist të Prishtinës.
Tragjedinë e Tivarit dhe të Drenicës, që u përgjak nga falangat komuniste serbe në vitin 1945, opinioni publik në Shqipëri e mësoi vetëm kur Enver Hoxha botoi librin “Titistët” në fund të vitit 1982.
        Përveç shkaqeve të tjera të mundshme, gjithë mungesa e frikshme e Kosovës, jo vetëm në veprat letrare, por në tekstet shkollore të të gjitha niveleve të arsimimit, ndoshta lidhej me frikën se mos bota sllave, do të zhurmonte akuzën se “shqiptaromëdhenjtë” po përpiqeshin për të krijuar “Shqipërinë e Madhe”.
        Sipas një pjese historianësh, Marërveshja e Mukjes midis komunistëve e ballistëve, e arritur në gusht të vitit 1943 u prish në mënyrë të njëanshme si rezultat i ndikimit të Miladin Popoviqit, të dërguarit special të Partisë Komuniste Jugosllave, te kreu i Partisë Komuniste Shqiptare. Shkaku i prishjes ishte pikërisht Kosova, e cila në marrëveshjen në fjalë, përcaktohej se do të përfshihej brenda kufijve të Shqipërisë Etnike.
        Edhe në vitet ’60, kur regjimi komunist në Shqipëri u nda nga Bashkimi Sovjetik dhe nga krejt perandoria sovjetike, Kosova sërish mbeti e largët, e pa arritshme si të ishte në fundin e botës.
        Regjimi u kujdes të fetishizonte paprekshmërinë e ruajtjes së kufijve shtetëror. Sipërfaqja e Shqipërsië prej 28 mijë kilometrash katrorë u përsërit qindra e mijra herë në qindra tekste shkollore si një formulë magjike. Kësaj formule iu shtua edhe numri magjik i 28 mijë dëshmorëve, të cilët ishin flijuar për këto kilometra. Një dëshmor për çdo kilometër.
        “Kemi derdhur gjak me okë, ndaj lulëzon këjo tokë”, thuhej në një këngë që emërtohej si popullore.
        Rituali shoqërohej me betimin se kjo Shqipëri prej 28 mijë kilomtrash katrorë nuk do të lejohej t’i hiqej asnjë milimetër më pak, po as t’i shtohej edhe një milimetër më shumë.
        Nga teksetet arsimore e politike, kufiri ndarës shtetëror u fut në krijimtarinë folklorike dhe artistike. U shkruan poema nga shkrimtarët më të njohur, u botuan reportazhe pa fund, skica e tregime të shumta. Kufiri thuhej se ndante dy botë, diametralisht të kundërta. Në njërën anë ishte drita e parajsës socialiste, ndërsa në anën tjetër terri i xhehnemit revizionisto- kapitalist.
        Askund nuk u lejua të shfaqej dhimbja për tragjedinë kombëtare të copëtimit të trojeve shqiptare.

***
        Havzi Nela në bindjet e veta nuk ishte ballist, sepse kjo organizatë as në kohën e Luftës nuk arriti të njohë shtrirje në zonat veriore të Shqipërisë. Kosovën ai e kishte në zemër si të gjithë banorët e Lumës, e cila si pjesë e Vilajetit të Kosovës, pra, edhe historikisht, fatet e saj i kishin lidhur me të. Prizrenin e donte si qytetin ku Luma merrte bukën e prodhimet bujqësore dhe nxirrrte në treg prodhimet saj, kryesisht blegtorale. Në Prizren ishte dija, drita, qytetërimi.
        Me ndarjen e dhunshme të qytetit prej rrethinave të tij në vitin 1913 lumjanët nuk do të pajtoheshin kurrë. “Granica” hyri si thikë midis shqiptarësh.
        Burgu e çliroi Havziun nga çdo lloj detyrimi partiak e shtetëror. Si për një paradoks të fatit, brenda qelive mesjetare të regjimit ai rifitoi lirinë edhe për t’iu përkushtuar fatit të Kosovës, lirinë e së cilës e shihte si lirinë e vet. Atë që pak nga krijuesit guxuan ta realizonin, Havziu arriti ta nxirrte në dritë.
        Ky kontribut prej mijra vargjesh, në të cilat rrezëllin Kosova me qëndresën dhe përpjekjet e saj të pa epura për liri, mbetet dëshmia më kokëfortë e autorit si një kundërshtar i regjimit. Atdhetaria e tij manifeston dëshirat e heshtura shqiptare për çlirim e bashkim kombëtar.
        Në fletoren e tij të pestë shkruan:
        “Poema e parë Mirësevjen Kosovë o motër u kushtohet grupeve folklorike artistike që vinin me dhanë shfaqje në Atdheun mamë, pra këtu në Shqipninë e vjetër, siç i thonin ata. Të gjitha këto shkrime kanë nevojë të rishikohen, sidomos poema e gjatë që u kushtohet demonstrative në Kosovë…”
        Në fletoren e tij të gjashtë, si për të përmbushur synimin e tij, ai u përpoq t’i rishikonte edhe njëherë krijimet e tij. Duhen kuptuar rrethanat e pa imagjinueshme të burgjeve komuniste shqiptare, ku lapsi dhe letra nuk ishin të lejuara dhe ku edhe letrat familjare i nënshtroheshin çensurës. Megjithatë ai, duke u mbështetur në kujtësën e tij, arriti të bënte disa shtesa vargjesh e ndryshime të tjera të vogla.

        Botimi i këtyre poezive është një nderim për autorin Havzi Nela dhe për të gjithë martirët e tjerë që për shkak të dashurisë për Kosovën dhe përpjekjeve të tyre për lirinë e saj u pushkatuan ose u burgosën më dënime të rënda në Shqipëri dhe në Kosovë. Ky libër nderon të gjithë dëshmorët që me armë në dorë u flijuan për lirinë e Kosovës në 12 vjetorin e shpalljes së pavarësisë së saj.


Sonntag, 14. März 2021

Mehmet Rrema: Poezia "Zot - shpëtoi miqtë" e poetit Haxhi Muhaxheri

Shkruan: Mehmet Rrema - Krujë


Haxhi MUHAXHERI

ZOT – SHPËTOJ MIQTË !

Plaga e mikut – sado e vogël të jetë...
Është më e tmerrshme se kafshimi i gjarpërit !
Është më e rëndë se të vritesh në pritë !
Është më e keqe se kur t'i qorrojne të dy sytë !

Oh – Plaga e mikut frymën ta ndalka bre !

Të lutem o Zot... Merrem mua po deshe...
Por mos lejo të zgjohet ujku qe mbaj brënda!

Shpëtoj miqtë aman... Nuk i dua me fytyrë për dhé !

4 mars 2019

Plaga… Një fjalë që askush nuk do të dëshironte t'a takonte, e për fat të keq, është ajo, të cilën, jo vetëm e takojmë, por ka hyrë në përditshmërinë tonë, është ajo që ka shoqëruar njerëzimin ndër shekuj. Plaga, e lehtë, e rëndë, e re, e vjetër, qoftë, është plagë dhe dhemb. Dhembja është e ndryshme, por dhe dhembja, është dhembje, e cila dhe pse koha kalon, ajo mbetet në mos në trup, në shpirt. Sado kohë të kaloi, njeriu kthehet në mendime tek plaga dhe bën pyetje pse, për çfarë arsyeje më lëndoi? Ndoshta, ndodh të thotë ah, sikur të mund të më kaloi, të më shërohet kjo plagë në trup e në shpirt! Kërkon,dhe pse e di se ka shumë plagë, të cilat jo vetëm nuk shërohen, por ato rrjedhin gjithmonë dhimje, lëngun. Mes plagëve të shumta, të cilat kullojnë dhimbje gjithlmone, janë ata të cilat shkaktohen nga ata, të cilët i duam më shumë, nga miqtë. Ah, "plaga e mikut"! Ajo dhemb e dhemb shumë, sepse na vjen nga nuk e presim, kur nuk e presim, nga kush nuk e presim. Ajo vjen, ndoshta, e studiuar hollë, duke na gjetur thembrën e Akilit, aty ku na dhemb më shumë, aty ku nuk jemi ruajtur, na vjen tinëz, me hile e pabesinë më të stërholluar, na vjen me qëllimin e lig, prandaj plaga e shkaktuar nga miku, "Është më e tmerrshme se kafshimi i gjarpërit". Ajo na dhemb dy herë e na djeg në shtatë breza. Na vjen si besë shkelje, tradhti, e cila mbetet e përjetëshme e nuk ka kohë që mund t'a shërojë.

Është më e rëndë se të vritesh në pritë!
Është më e keqe se kur t'i qorrojne të dy sytë! 

Prita një mbetje e ardhur nga kohët e errëta, nga thellësia e feudalizmit anadollak, kur  dikujt, në rrugën e tij, për qëllime të errëta, i ngrinin prita për ta vrarë, e sigurisht, siç thotë një shprehje popullore "Kush të pret, të vret" E pritat janë ngritur për qëllim hakmarrje, por dhe qëllime më të errëta, vrasje prapa krahësh, e megjithëatë, poeti Haxhi Muhaxheri, nuk flet për këtë, poeti flet për tradhtinë, tradhtinë e një miku, nga i cili nuk ruhemi, se i kemi dhënë dorën e miqësisë, kemi pirë një kafe si miq e ai na ka premtuar miqësi, por vjen një ditë, kur, pikërisht ai që na pat shtrënguar dorën miqësisht, na vjen me një thikë, fshehur në dorën tjetër, e na godet aty ku kemi pikën më të dobët.

...Është më keq se kur të qortojnë dy sytë... Dy sytë thotë poeti Haxhi Muhaxheri. Dy sy me të cilët ne mund të shikojmë ngjyrat e jetës, mund të shikojmë lulëzimin e jetës, buzëqeshjen e fëmijës, lindjen e perëndimin e diellit. Eh, pra sa të rëndësishëm janë ato dy bulbe të vegjël, të cilët natyra na i ka dhuruar. Çfarë mund të bëjë një qenie e gjallë, një njeri pa dy sytë? A ka gjë më të rëndësishme se sytë? Ne shqiptarët sytë e ballit i kemi si gjë të shenjtë, e mbi ato dhe betohemi, "pasha sytë e ballit", "pasha dy dritat"...e përdorim këtë shprehje për të vërtetuar një thënje apo një veprim tonin. Por sytë i përdorim dhe si pikë referimi për të treguar se sa e duam një njeri "Të dua si sytë e ballit", apo për të premtuar diçka" Do të dua si sytë e mi" e megjithëatë paska diçka që të dhembja më shumë se mungesa e syve, e ajo qenka një plagë, ndoshta dhe jo materiale se sa shpirtërore. Ndoshta një krah i këputur dhemb më pak se një besë prerje, se një plagë shpirtërore shkaktuar nga një njeri, mbi të cilin ti ke lëshuar shpresën, ke marrë besën, tek një mik, nga i cili kemi besuar shumë nuk kemi pritur asesi një plagë morale apo fizike. Është e rëndë plaga e mikut. Ai në besën dhe besimin e të cilit ndodhemi, mund të na shesë e të na dorëzoi në dorën e armikut, ashtu siç ka ndodhur, për fat të keq, në shumë raste në popullin tonë, kur njerëz mercenar, me dy fytyra e shpirt të prishur prej djalli e hile dhelpre, kanë shitur tek armiku, mikun, shokun, vëllaun, e kjo është plaga që nuk shërohet kurrë, plaga që rrjedh përjetësisht. Të tillë "miq" historia jonë ka njohur qysh në kohën e Dhimitër Farit e deri në ditët e sotme. Ky djallë që gjendet në shpirtin e njeriut e zgjohet sa herë imuniteti i tij moral ulet është bashkudhëtar i njeriut në jetë, kjo do të thotë që ky konstatim i poetit Haxhi Muhaxheri do të lexohet jo vetëm nga gjenerata e sotme, por edhe në gjeneratat e ardhëshme qoftë si histori e shkuar apo dhe si ndodhi të aktualitetit sepse tradhtari ecën paralel duke dredhura si urithi, me hapin e dhelprës përsa të jetë shoqëria.

-"Oh – Plaga e mikut frymën ta ndalka bre"- ! Dhe ja me sa forcë që i buron nga shpirti i pastër,shpirt poeti, Haxhi Muhaxheri i tregon gjithë botës se çfar peshë të rëndë të ngarkon plaga e shkaktuar nga miku,aq sa të marrja frymën. E nëse pa dy sytë e ballit, mund të jetoi një njeri, a mundet vallë të jetoi pa frymë? Ja me çfarë forcë poeti e demaskon plagën, shkaktuar nga miku, pabesinë.

Të lutem o Zot... Merrem mua po deshe...
Por mos lejo të zgjohet ujku qe mbaj brënda!


Tjetër thurje e fuqishme, dhe më e fuqishme se e para dhe shumë e sinqertë e poetit, vjen kur me gjithë forcën e shpirtit i drejtohet Zotit duke ju lutur t'a marrë, pasi nuk don të shikoi këtë kataklizëm, këtë pabesi, këtë tradhti të mikut e ai më parë pranon të ikë nga kjo jetë se sa në shpirtin e ti të zgjohet "ujku". Nuk don Haxhi Muhaxheri të bij në barkun e të pabesëve e të kthehet në ujk hakmarrës, sepse e di se hakmarrja është një mbetje e prapambetjes feudale.

Shpëtoj miqtë aman... Nuk i dua me fytyrë për dhé!

Shpëtoi miqtë e mi, aman! Në gjithë këtë trazirë të madhe shpirtërore, poeti nuk e humb drejtpeshimin prej poeti me shpirtë e zemër të pastër. Ai vazhdon të lutet që të shpëtojnë miqtë nga ky djallë i zi me shtatë kokë që u ka hyrë në shpirtë dhe ua gërryen tamam siç gërryen ndryshku çelikun. Lutet poeti sepse ai asesi nuk bie në barkun e të pabesëve, e bukëshkelurve. Lutet sepse ai ka besuar dhe beson, e ka dashur dhe e don miqësinë e pastër e Jo miqësi me fytyrë të baltosur nga tradhtia, nga goditjet pas shpime, ne mercenarizmi. Si don një miqësi kryelartë, ballëhapur fxtyrëqeshur e zemërgjërë, ashtu siç është dhe vetë ai.

Duke lexuar edhe këtë poezi të poetit të mirënjohur Haxhi Muhaxheri çdo lexues mund të gjej të përbashkët me poetin dhe ka për të thënë se "Kjo më ka ndodhur edhe mua", pra ai ka bërë një përgjithësim e si e tillë të gjitha veprat që janë kështu gjithëpërfshirëse, ku gjen veten secili dje, sot dhe nesër, gjë që e bën veprën e Muhaxherit vitale që do t'u rezistoi kohërave.

Mehmet Rrema - Krujë

Dienstag, 2. März 2021

Buqetë poetike nga Valbona Hadri

Valbona Hadri


KURBETI

Më prit o syri im prej dheu
Dua t’a ndjej frymën e atheut
Ringjalljen time përqafimin tënd.

Unë po ikë shtigjeve tè botës
Të marrë ca pika drite për ty
Më mungon frymëmarrja jote
Po të lë të mbushur lot në sy.

Nuk e shoh diellin i verbuar për Ty
Nuk e ndjej ngrohjen më ngrin shpirti pa Ty. 

Unë po ikë nënë por nuk të lë
Bashkë me shokë kurbetit të zi
Jo që duam por na shtrënguan
Të vemi atje ku nuk jemi. 

Unë po ikë vashë bukuri e dheut tim
Më prit, veç nënës dhe ty s'kam tjetër njeri.

Unë po ikë Kosovë pa të lën kurrë.
Në zemrën time ke lënë shenjë.
Më prit të frymojmë së bashku me dhimbjen time.
Unë betohem në gjakun e fisit tim
Prapë do t'i kthehem atdheut tim.




RIKTHIM KUJTIMESH 

Pikëza shiu freskojnë  paletën vjeshtore.
Ngjyrime gjethësh mbulojnë
rrugët e pakthim.
Vende - vende pa shkel këmbë njeriu.

Drithërimë shpirti në mua.
Mbjell nostaligjinë e stinës së njejtë.
Të njetën kohë të bukur e ramë përtokë.
Një kohë një orë e trisht ra mbi mua.
Me vete mori historinë e shkruar, 
para 21 vitesh këputi lotin tim. 

Kujtime bartin mesazhin e dashurisë 
për të vazhdur udhët së bashku.
Ngjizjen tënde të bekuar nga Zoti,
E pritje në formësimin e hënës që aq shumë e doje.

Unë eci ciklit të kujtesës së vrarë.
Për të të mos harruar kurrë.

Gjurmët e lëna ndërtuan themelet, 
mbi fortifikatën tënde.
Krijimtarisë sate të lënë faqehapur.
Shkruhen memoarët e një dashurie
Për të mos vdekur kurrë në sytë tanë.




ATDHE

Më përkundën në prehrin e dashurisë tënde .
Sofra jote u shtrua gjellë shpirti për mua .

U rrita me ndjejën e mallit në sy
për të parë dhe shijuar bukurinë 
e një Arbërie të vetme kurorë mali. 

Nuk e harroj dot vërshimin e lotëve 
që më çau zemrën në dy pjesë.
Kur shikimi im i pangour 
kapërdinte gjithë ato bukuri të një toke.

Mes fushave të krehura nga erërat e maleve, 
kodrave, lumenjve dhe një pasqyrë det i tërë .

Edhe sot e ndiej një djersë të ftohtë.
Ende në ballin tim
rri shtruar një dhimbje.

Unë vazhdoj përmallshëm 
pa e kuptuar ndarjen e një sofre të një buke?

04.09.2020




DIKUR

Mezi prisja të agoj ditë e re.
Me një të rrahur qerpiku 
të shihja te lumi 
duke buzëqeshur në sytë e mi. 

Në kaltërsi qielli ti mbaje veten.
Duke lundruar bashkë me retë e bardha.
E ndjejë thellësisht aromën 
tënde lule erëmirë më thoje .

E sot ?...
Ke mbetur ëndërr e vizatuar në pikturë 
gati të shlyer nga rrahjet e erërave.
Zbraztësia e zemrës sate 
thellësisht është gropuar në dhimbje malli.

Ditët ikën së bashku me dritat e lagjes.
Tek ne mbesin vetëm kujtimet e paluara 
nën kapakët e natës memece.

Kapitujt e historisë mbyllen 
pa e shijuar embëlsisht dashurinë 
në përmbushje shpirti. 

17.09.2020




GJUHË E NËNËS

Me gjuhë të Zotit më foli nëna.
Edhe unë mësova nga dorë e saj.
Njejtë më foli dhe fēmija jeta ime,
që më bëri të ndihem dhe unë e gjallë. 

Gjuhë të njejtë foli Skënderbeu 
Dha kushtrimin mbi Iliri.
Me pendè të artë shkroi Naimi 
Për të bukurën nënë Shqipèri.

Gjuha shqipe qoftë bekuar
e lartësuar tek një Zot, plot dashuri.
Trungu yt burim lashtësie, 
qoftë në mbrojtje të Perèndisë.

Shkronjat shqipe shkruar me gjak.
Të skalitura bërë shenjëtëri.
Nënës time i dhanë emrin Shqipèri.
Përjetësisht fortesë guri mbi Dardani. 

Me 03.09.2020




SEÇ QENKA VALLË... 

Thotë ndryshe dhe vepron ndryshe.
Ka fytyrë njeriu dhe veprim ariu. 

Thotè: Të kam Dritè, Diell dhe Hënè. 
Të kam pasqyrë deti gjithë kaltèrsi. 

Në sytë e tu mbushem ëmbëlsi gruaje. 
Të kam frymë jetë dhe të vetmën dashuri.

Pastaj papritmas, 
ngjan në ndryshim moti uragan i tërbuar, 
që shkul rrenjë lisi 
së bashku me krahët e fluturës në mua. 

Apo një trazim valësh deti që shkunden mbi mua, 
duke përlarë botën time të pafajshme,

 Duke i hedhur fjalët pa dhimbje 
për mundin e dy decenie dashurie.

Deri kur duhet të përballem 
me dashurinë e përhënur 
pèr të justifikuar frustimin e tij ?!

02.09.2020




KUJTOHUNI PAK

Nuk ishin të pakta dhimbjet që na u veshën shpirtit
Ç'njerëzimin barbarë që na bënë.

Kujtoni shekujt e thinjur ndër vite
Ose dy dekadat më parë e shumë të vrarë.
Sikur i harruat dhe mbyllët sytë. 

Nëse i keni harruar ju, 
ne bashkëjetojmë me sëmbimet që shpojnë. 

Pyetni nënat e lara me lot faqeve.
Ndieni sytë e tharë e zemrat e çara nga vajtimet. 

Kujdes, 
askush nuk do të mallkoj më shumë 
se vatra dhe buka jote. 

Mendoni për ata që do t'i lëmë pas.

Vëni dorën në zemër dhe  pyetni veten: 
ku do të mbetet fryma jonë e re?

Sepse jeta ua jep vetëm një mundësi.
Të vedosni sesi do të ndahet buka në sofrën tuaj. 

01. 08. 2020

Dienstag, 9. Februar 2021

Murat Aliaj - NGJARJE NE TREN

Tregim nga Murat Aliaj

     Lokomotiva mbrriti në stacion duke gulçuar si përbindësh i lodhur. La ç’kishte për të lënë, mori ç’kishte për të marrë dhe po me atë gulçimën e mbytur, që dukej sikur do e dorëzonte shpirtin pak më tej, nisi të rrëshkasë nëpër shina.
     Ishte treni i parë që përshkonte skajet e qytetit dhe vagonat kishin shumë pak udhëtarë, kryesisht puntorë që nxitonin për të mos u bërë vonë. Në njerin nga vagonat e mesit zuri vend Agimi,  një djalosh shpatull imët, që s’kishte arritur ta ndërronte e përshtaste siç duhet veshjen e ditës. Ndërsa bluzën e kishte të re, pantalonat i kishte të spërkatura me pika boje. Duhej të ishte ndonjë bojaxhi i periferisë, që nxitonte për të mbaruar punën e ndërprerë nga dita e mëparshme. 
      Duke qenë se shumica e udhëtarëve ishin puntorë, rrallë u bën përshtypje veshja e njëri tjetrit. Agimi kishte hedhur në shpinë një çantë me lulka, si fëmijët e shkollës, ku me siguri kishte ngjeshur bukën e ditës dhe shishen e ujit. Përballë tij u ul një grua me fëmijën gati dhjet vjeçar, të cilin e mbante për dore. Kur po i afroheshin stacionit, Agimi vuri re se përpara tij ishte ulur një grua e lodhur nga jeta. Me një fytyrë  të trishtuar e me flokë të pakrehura, të cilat i kishte mbledhur topuz pas koke e i kishte kapur me karficë. Po kështu edhe vogëlushi që mbante për dore ishte i veshur trashë, por i nxirë nga të ftohtit. Ato rroba duhej të kishin qenë dysheku dhe mbulesa e tij. Nuk ishte e vështirë për të kuptuar se nënë e bir, atë natë e kishin kaluar jashtë. Gjurmët e ftomës së natës ishin skalitur në fytyrën e asaj gruaje dhe të vogëlushit. Njerëz të tillë që i harrojnë vuajtjet me daljen e diellit të ditës, janë heronjtë e vërtetë të qytetit.
       —Ku jemi këtu?—Pyeti gruaja, kur treni po ndalonte në stacion e radhës.
       —Tek stacioni i postës. Ju ku shkoni?
       —Ku shkoj unë?!... Unë shkoj atje ku...
        Dhe gruaja i shkeli këmbën vogëlushit, i cili menjëherë kuptoi detyrën e tij. Iu fërkua Agimit dhe i shtriu dorën për lëmoshë. I kishin mbetur në xhep disa të holla, sa për kafen e mëngjesit. Për të ndezur buzëqeshjen në fytytrën e atij vogëlushi të mardhur, ja vlente që atë ditë ta sakrifikonte kafen.  I mblodhi të gjitha qindarkat që iu ndodhën në xhep e ia dha vogëlushit, të cilit i qeshi fytyra dhe besoi se pas këtij fillimi, dita do i shkonte mbarë.    
      Treni nuk ndenji shumë në stacion. Fishkëlleu dhe duke gulçuar si kal gërmuq, u nis përsëri. Në vagon u shtuan të tjerë udhëtarë. Mes tyre ishte edhe një djalosh tek të tridhjetat. Me flokë pis të zinj e të dredhur. Me një veshje të çrregullt. Iu afrua Agimit dhe i tha me ngadalë:
       —Zotëri, kam dy ditë pa futur gjë në gojë. Më jepni diçka u dhentë zoti shendet!
       Agimi i hodhi një vështrim nga koka e deri tek këmbët e ndjeu keqardhje për të. Një djalë në moshën e tij mund të përmbyste malet, ndërsa ky kishte zgjedhur këtë mënyrë jetese, duke u zvarritur nëpër trena.
       —Pse nuk punon?
        —Jam i sëmurë. Nuk më shikon që ecij i krrusur. Kam spostim vertebre dhe si të mos mjaftojë kjo, kam thyer edhe astragallon.
       —Ku e theve, se ti s’punon!
       —Nuk është nevoja të punosh, derisa fatkeqësitë s’të ndahen.
       —Pikërisht atëherë duhet punuar, për t’i larguar ato.
        —Jo zotëri. Fatkeqit kur i nisen fatkeqësitë, s’i ndal do as perëndia. Diçka ju lutem sa të blej një kulaç.
       —Nuk kam më. Ato që kisha ia dhashë vogëlushit, se ai nuk mund të punojë.
        Lypësi i hodhi një vështrim neveritës dhe iu drejtua gruas e cila e mbante vështrimin të mbërthyer nga dritarja e trenit.
        —M’i jep paratë të blej diçka.- i tha lypësi gruas.
        —Nuk kam...
        —Kurv e mutit, e di që ke, po nemi që mos të ti marr me zor.
        —Nuk kam...
       Atëherë djaloshi iu vërsul gruas me një tërbim prej bishe dhe i shqeu bluzën me të cilën mbulonte atë gjoks të mavijosur nga të ftohtit. Atje gruaja mbante ato pak të holla në një shami, të cilat po i mbronte me gjithë forcën e saj. Vogëlushi u fut mes tyre e po përpiqej t’i ndante. Ishte i pafuqishëm djali dhe një shuplakë e përplasi në qoshen e kolltukut.  
       Djaloshi i egërsuar e shumë i fuqishëm po ia merrte gjithë “pasurinë” që gruaja e mbante të fshehur në gjoks. Ai po e poshtëronte atë grua, e cila me vështrimin e saj të këputur dukej se kërkonte ndihmë. Agimi nuk mund të qëndronte më gjatë i heshtur. U fut mes tyre e u përpoq ta largonte djaloshin, por një grusht prej mjeshtri, bëri që t’i shpërthejë gjaku curril nga hundët. Kaq ishte sa për fillim dhe grindja mes tyre u bë më e ashpër. Ka në jetë edhe të tilla ditë ters, kur njeriu niset për në punën e tij të zakonshëme e përfundon duke kryer të tjera punë.
      Gati gjithë udhëtarët e vagonit u ngritën në këmbë për të parë ç’po ndodhte. Nuk ndërhyri askush për t’i ndarë, veç kur mbrritën në stacionin e radhës, tek dera e stacionit i priste policia, e cila ishte njoftuar me telefon prej ndonjerit nga udhëtarët. I morën me vete gruan me vogëlushin dhe djaloshin që ndërkohë ishte qetësuar dhe shkrofëtinte si t’i kishin hyrë në hakë.
      —Keni prishur rregullin në mjetin e udhëtimit urban.- e mori fjalën nëpunësi i policisë.
      —Ky ëshë shkaktari,— tregoi me gisht drejt Agimit djaloshi të cilit akoma nuk i kishte rënë inati.
      Agimi u çudit me këtë guxim të çmendur dhe vështroi nga gruaja e cila mund ta sqaronte situatën. Por ajo heshtëte si të mos kishte ndodhur asgjë.
       —Zoti nëpunës, ky djali sulmoi këtë grua të panjohur dhe unë s’mund të rrija duarkryq. Ju e kuptoni ç’do të thotë të sdulmohet një grua e panjohur...  
       —E panjohur është për ty, por jo për mua.— Tha djaloshi duke shtrenguar grushtat, i gatshëm për ta qëlluar prapë.
       —Ḉ’po të duhet ty se ç’bëj unë me burrin tim?— tha gruaja me një pamje të egërsuar.
       Agimit sa nuk i ra tavani mbi kokë dhe fjalët i mbetën në grykë si ngërç i pa kapërdishëm, ndërsa nëpunësi i sherbimit shikonte herë njerin e herë tjetrin, pa ditur kujt t’ia faturonte gjobën e prishjes së rregullit. I vetmi që s’po kuptonte se ç’po ndodhte, ishte vogëlushi që shikonte gjithë keqardhje të dy prindërit.

5.2.2021

Dienstag, 2. Februar 2021

Buqetë poetike nga Shqipe Hasani

Shqipe Hasani


LETËR NË TUNEL

Për Zotin nuk harrova
Tunelin e errësirës
Plot dënesje asaj mynxyre
Ajo ditë strehë ngushëllimi
Vura duart mbi mure
Strehët e akullta me simfoni dehëse
Frika dhe vuajtja
Rrëfen të vërteten
Trëndafilat gjysmë të vyshkur
Në zgjim kënge
Mbetën pa dritë, pa ujë
Shpirti endej gozhdave
As shiut letra e lagur
Palosur mbeti me ngjyrë gjaku
Pa u copëtuar midis kafkash njerëzimi
Ruajtur ku ndahen dallgët e kohës.



ORA  E KOHËS

Heshtni violina
S'janë histerike britmat
Thonjve të motit shqyhet qyteti
Dhimbja kalon kepin
Kryqëzuar me dritën e varfërimit
Mëkatit

Heshtni daulle
Kot këndoni këngët e vjetra
Me zëra të stërlashtë
Ndiej kohën,akull,dehje dhe ngazëllim

Heshtni shpendkëqija zëplasura
Mes harresës dhe urrejtjes
Mi fshihni perlat përrallore
Çudi- robëri artistike
Buzëqeshje e mangët
Fundi i melankolisë
Qoftë ora e bukur e kohës.



PLISI I FISIT TIM

Mos harro atë arkë të mbyllur
Nënë lokja më tha para se të ikë nga kjo botë
Njëqind vjet para shekujve të thinjur
Gjeta plisin e bardhë
Një flamur qëndisur nga gishtërinjt e gruas
Një qifteli prej druri kujtimesh
Një dry ngjitur për zemre
Në fund një copë- diell atdheu
Armusr me rreze te moçme

Midis të hënës dhe të premtes
Më fillonte dasma Ilire
Krushqit me plis te bardhë
Më kenduam përtej agut dhe muzgut
Pertej kullave te veshura me emblemë gjaku
Legjendave të lashta
Më morën nuse me plis mbi kokë

Me dorën e majtë preka kanunin e zemrës
Nga nëntoka nxorra plisin e bardhë
Zgjuar me këmbanat e vjeshtës
Më ndrydhën nostalogjitë deri në eshkē
Plisin dhe gjakun e dhembjes
Ruaj me emrin SHQIPTAR.



KEPI I DASHURISË

Nuk është  çudi kur ndjenjat përplasen
Në ëndrrat e lashta
E shpërthen klithma"Sikur t'isha djalë"
Nuk do t'ia ndal klithmen as natës
As barit  s'do t'ia mbyll gojën

Si ylber i mbërthyer nuk kurseva
Ngjyrat dhe vargjet e shpirtit
T'ua mesoj fëmijëve të lagjes n'dritë qiriut
Gjurmët e vajzërisë pikturuan në mure kështjellash
Anijet e shpresave të lashta lundruan
Ujërave të bardha

Kjo është e vërteta
E vetëm zoti më besoi
E më la të iki përtej vetes
Në Kepin e Dashurisë.



DESHA TË VDES ARBËRESHË

Që të shprishej gjithësia e luftës
Në gjoksin prej flake
Mbaja flamurin e ndaluar.

Që të  vdes arbëreshe e kulluar
Nuk e ndryshova të gjakut ngjyrë
As s'e dashurova barbarin në të lulimtin shtrat
Veç eshtrat m'u bënë pluhur
Dhe prej hirit arbëreshe përsëri u ringjalla

Mbi flokun tim po vyshkej shpresa
Nuskat e gjyshes kishin humbur fuqinë
Fërkova sytë sakaq:
Tokës s'i ardhka paqja nga muga

Në vijë të agmisë qava nga gëzimihëna nusëronte mes yjesh 
Hyjnitë po rikrijonin Shqipërinë
Mbi hartën e baladës me njëmijë zjarre rrethuar.


Shqipe Hasani u lind në Prishtinë. Shkollën fillore dhe të mesme(Mjeksinë e përgjithëshme)e mbaroi në Prishtinë.Fakultetin Filologjik, dega gjuhë dhe letërsi  shqipe në Prishtine, poashtu punon ne QKUK-Klinika Radiologji -Teknike e Rengenit. Njëherit ka përfundu studimet  në  Kolegjin e shkencave të mjekësisë Rezonanca - drejtimi Radiologji. Është anëtare e Kryesisë së Lidhjes se Shkrimtarëve të Kosovës. Po ashtu, Shqipe Hasani ka fituar disa çmime kombëtare e ndërkombëtare për poezi.


Veprat:
  • "Shiu i vetmisë", poezi, Pena, Prishtinë 1997
  • "Qielli i varreve", Rilindja 2000
  • "Akuareli i dhembjes", Flomed, Prishtinë 2008
  • "Premtim i lënë peng", LSHK, Prizren 2009
  • "Qëndistarja s'ka mort", dramë, SHB Orfeu, Prishtinë 2011 
  • "Okteti i vajzave", SHB Orfeu, Prishtinë 2012
  • "Prillin ma solle ti", SHB Orfeu, Prishtinë 2013
  • "Ç'gjuhe flasin lulet", SHB Orfeu, Prishtinë 2013
  • "Sytë kërkojnë përtej vdekjes", dramë, SHB Orfeu, Prishtinë2015
  • "Prushimë nën vello ", Meshari, Prishtinë 2018
  • "Mos hesht zëri im"2020 Lena Graphic - Prishtinë
  • "Botë e ëndrrave"2020 Lena Graphic - Prishtinë.