Montag, 23. Februar 2015

Goditje në shenj e një romani

(Vështrim për romanin më të ri të Agim Gjakovës "RRËFIMET...")

Shkruan: Kliton Nesturi, Tiranë

Sapo nisa të lexoj këtë vepër, m'u krijua bindja se për të nuk do ulej njeri të shkruante apo dhe recensionet për të, çdo botues do të nguronte t'i botonte në gazetën e tij. Dhe të kështu, fati i këtij romani, prej bashkëkohësve të autorit, ishte që të kalonte në heshtje. Kjo, jo sepse ky roman është i shkruar keq dhe në mënyre amatoreske, apo se autori i saj është dikush anonim dhe pa peshë dhe integritet. Jo, asnjëra prej këtyre.

Mendimi im zuri fill duke u bazuar mbi instinktin se në jetën tonë dominon mentaliteti shqiptaro-ballkanik, i cili kur ndesh në një vepër të shkruar bukur, e mbi të gjitha që na përplas si shuplakë të vërtetat në sy, bëhet e pamundura që mbi të të bjere heshtja, duke shmangur kështu debatet, kokëçarjet, konfliktet. Për më tepër, kur në të behet fjalë për një pjesë të historisë shqiptaro-kosovare, realitetin që prej vitesh po e jetojmë të gjithë së bashku. Nëse dikush do të tentonte të thyente ketë mentalitet dhe do të shkruante realisht dhe pa fyerje për këtë vepër pa paragjykuar autorin, do të ngrihej një palë, ajo që e ndjen veten më shumë të prekur prej tij dhe do të godiste pa mëshirë njeriun që "shkruan mirë për heretikun". Ndërkohe, pa vonuar aspak, për kundërpeshe dhe aspak për të mbrojtur autorin dhe veprën, pala tjetër, ajo që e ndjen veten më pak të prekur, do të ngrihej duke i treguar grushtin palës kundërshtare. Dhe kështu, debati do të vazhdonte me egërsi, deri sa të dyja palët të uleshin në tavolinën e shtruar me gjithë të mirat, e aty të hanin, pinin e dëfreheshin me njeri-tjetrin. Ne, shqiptarët, e kemi zakon që, edhe kur diskutojmë për letërsinë, ngatërrojmë edhe politikën, duke gjykuar sipas kësaj të fundit. Gjykimin për një vepër letrare ne e ngatërrojmë me zhvillimet politike apo e thënë me troç, shpesh, bëhemi vasale të zellshëm të politikanëve dhe pushtetit.


Te shkruash për realitetin ashtu siç është, qoftë në Shqipëri apo në Kosovë, nuk është e lehtë. Madje, është shumë e vështirë. Që ta besh këtë, duhet guxim, qytetari, por edhe profesionalizëm. Kjo sepse, politikanët shqiptarë, kur janë në pushtet, nuk pranojnë që të kritikohen, apo të pranojnë mendimet e kundërta, apo akoma më keq nuk e dëshirojmë mendimin e pavarur. Ne vazhdojmë të sillemi rreth vorbullës sipas parimit: "Ose me ne, ose me ata! Rrugë të mesme s'ka!" Përgjithësisht, udhëheqësit shqiptarë kanë dëshmuar se ata hyjnë në atë kategori folklorike që duan ta dëgjojnë këngën e tyre të trimërisë, sa janë ende gjallë.


Letërsia është art dhe një prej misioneve të saj është që të flasë hapur dhe të komunikojë sinqerisht me lexuesin, pavarësisht se cilës kohe apo gjenerate ai i përket. Kjo është fryma që karakterizon romanin "Rrëfimet". Deri me sot nuk kam ndeshur në një vepër kaq të plotë të shkruar për historinë e jetës politike dhe gjoja intelektuale në Kosovën e pasluftës. E them këtë, jo pse kam ndonjë inat me palët, por se e njoh dhe e shoh realitetin, demagogjinë, skamjen, babëzinë për pushtet dhe pasuri, dëshirën për të monopolizuar jetën intelektuale dhe hapësirat mediatike, pehlivanllëqet dhe shkapërderdhjet politike, intrigën dhe vasalitetin. Të gjitha këto i shoh edhe në këtë vepër. Romani "Rrëfimet" është një vepër intelektuale, ashtu si pak të tjera të shkruara në "epokën e pluralizmit dhe të pasluftës" të cilat qëndrojnë të vetmuara nga bregu tjetër të mbushur me plagjiatura të nacionalizmit folklorik dhe verbim politik. Në Shqipëri dhe në Kosovë shkruhet shumë, por fatkeqësisht shumë pak, në raport me masën, dëshmojnë që janë shkrimtarë dhe intelektuale njëkohësisht.


Ngjarjet e këtij romani ndodhin përreth nesh. Personazhet e kësaj vepre kanë jetuar dhe jetojnë bashkë me ne. Pak rendësi ka nëse ata nuk shfaqen këtu me emrat e vërtete. Ata janë pjesë e historisë dhe jetës së Kosovës. Gjuha e hapur dhe stili ironik i zgjedhur prej autorit, i jep veprës një dimension të madh, të çliruar prej autocensurës. Ato e pasurojnë gjetjen, e cila i jep romanit një fizionomi të veçante dhe e bëjnë me dinamike ndërtimin strukturor. Tipizimi i personazheve vjen i skalitur me mjeshtëri duke i shndërruar ato në karaktere universale. Ka një ngjashmëri të tyre me personazhet gogoliane, por nuk mund të thuhet kurrë se Agim Gjakova ka imituar Gogolin, apo e ka marre atë thjesht si model. Është vet realiteti shqiptaro-kosovar, që të detyron ta shohësh në trajta dhe forma të ndryshme, por mbi të gjitha me paanshmëri dhe larg nacionalizmave patetikë dhe folklorikë. Të shkruash sot me art, paanshmëri dhe guxim, është qytetari dhe fisnikëri. Për fat të keq, ende mes shqiptarëve, qytetaria dhe fisnikëria vazhdoje të bien në sy të verbër dhe vesh të shurdhër.


Të falënderoj Agim Gjakova, që na solle këtë vepër!

Artistikja e realiteti në vizionin krijues dhe jetësor

  • (Ose atdhetarët dhe revolucionarët – liria dhe pushteti në romanin “Shtetthasit” të Rrahim Sadikut, vëllimet I,II dhe III, Zgjimi, Ferizaj, 2012)

 “Ku do të ishte atdheu po të mos ishim ne?! Jemi ne, prandaj është atdheu”! (Slogan i atdhetarëve rrahagjoks)

  Nga Enver Zhinipotoku, sociolog 

Diogjeni, personifikim i moralit cinik në filozofinë antike greke, jetoi në kohën kur Greqinë skllavopronare, pas një lulëzimi në të gjitha sferat, sidomos në filozofi, art e kulturë, e kishin mbërthyer krizat dhe kishte filluar një rezignancë e përgjithshme e shpirtit krijues grek. Dëshmitë e ruajtura dhe kronikat e kohës, flasin se Diogjeni ecte edhe ditën me fanar, meqë, siç thoshte nuk i mjaftonte drita e diellit për ta gjetur “njeriun e vërtetë” në shoqërinë greke, të rrëzbitur nga luftërat dhe krizat e moralit njerëzor.

Luftërat dhe pasojat që lënë ato, sikur personifikojnë fundin e njerëzores dhe nxjerrin në sipërfaqe llumin e përgjithshëm shoqëror, që neveritshëm shihet nga kushdo, identifikohet nga analistët dhe duhet të luftohet nga intelektualët dhe “mjekët socialë” të shoqërisë, nëse pretendohet që ajo të marrë rrugën e të mbarës dhe të modelohet si kreaturë e mirëfilltë dhe e organizuar shoqërore. Por, që të arrihet kjo, shoqëria së pari duhet të lirohet nga engjëjt e rrejshëm, pushtetarët abuzivë, atdhetarët rrahagjoks dhe mujsharët që ia zënë frymën dhe e kapin grabitshëm e rrënueshëm shtetin.


Pikërisht, këtë shpërfaqje, kërkesa për një pamje ndryshe dhe një sallto mortale të asaj që po ndodhë në shoqërinë kosovare sot, na jepet në trilogjinë, romanin voluminoz, “Shtetthasit” të shkrimtarit dhe atdhetarit ferizajas, të burgosurit të ndërgjegjes dhe atij që eci nëpër prushin e kohës, (më shumë duke vuajtur prapësitë e të tjerëve) - Rrahim Sadikut.


Një filozof gjerman, Fridrih Engelsi, kishte thënë me një rast duke lexuar Balzakun: ”Më shumë kam mësuar duke lexuar romanet e tij për shoqërinë franceze të shekullit XIX se nga të gjitha historitë e kohës”. Dhe vërtet kishte të drejtë kur bëhet fjalë për artin dhe shpërfaqjen e tij realiste e imagjinare. E njëjta gjë mund të thuhet, mendoj, edhe për shoqërinë kosovare në vigjilie të paraluftës dhe të pas saj, duke lexuar këtë roman të këtij autori.


Në asnjë vend në mënyrë më të hapur dhe më bindëse, nuk na dalin synimet e një klase pushtetare që u përgatitën disa dekada si “revolucionarë ilegalë” dhe në fund na shfaqën si “legalistë”, abuzues të pushtetit, mbështjellur me aureolën e “çlirimtarëve atdhetarë”, se sa në këtë roman të Rr. Sadikut.Askund, më mirë se këtu, liria, pushteti, morali, etja për dije, njerëzorja, e shumë kategori tjera morale e juridike, nuk abuzohen deri në groteskë dhe të kalojnë në të kundërtën e tyre. Atdhetarët e djeshëm, u shndërruan në pushtetarë të sotëm plaçkitës; engjëjt e djeshëm në ujqër të sotëm, duke i hequr maskat me të cilat kamufloheshin, sepse me pushtet dhe para, blihet edhe e gjitha ajo që të duhet për t’u bërë i pushtetshëm. ”E kaluara e tyre ishte ajo që ishte. Pushteti dhe ata, janë kjo që po shihet…Prandaj, vraponi, o burra! Merr çka mundesh, ose mbete pa gjë”-janë fjalët me të cilat autori Sadiku e fillon romanin e tij voluminoz mbi tetëqind faqesh.


Liria që e sollën “çlirimtarët” është ajo për të cilën kishin vuajtur e ishin zhuritur njerëzit e këtij nënqielli, brez pas brezi. Po, çfarë ndodhi?! “Çlirimtarët” këtë liri “e prenë” për masën e kërkesave të tyre dhe ajo është liri për aq sa duan të të japin të pushtetshmit. Nëse kërkon më shumë se kjo masë e përcaktuar, je “tadhëtar”, ose nuk e kupton “lirinë”! Ata që thirrën në emër të lirisë dje, e të pushtetit sot, punojnë që vendit t’i marrin çdo gjë, e të mos i japin asgjë.Ata atdheun e shohin si plaçkë dhe mundësi për zhvatje, kurse “motelet”, që lulëzojnë kudo, në qytete e fshatra, prerjet e shiritave për shumëkatshet pa plan e leje të pushtetarëve, të bosëve të drogës e të keqpërdoruesve, merren si kritere zhvillimi.


Rrahim Sadiku për një kohë të gjatë “ishte zier” në vorbullën me “atdhetarët e djeshëm e pushtetarët e sotëm”: në ilegalitet, nëpër burgje, nëpër frontet e luftës, andaj apetitet e “shokëve” të djeshëm, të “idealistëve materialistë” të sotëm, i di dhe kupton më mirë se kushdo tjetër, madje edhe lexuesit ia sjellë me besnikëri babëzitë e tyre.Kjo vepër e tij është një kronikë - roman e tmerrshme faktesh për abuzimet pushtetore, të atyre që tërë jetën kishin ëndrruar dhe ishin frustruar nga “kompleksi i Edipit” dhe prandaj manifestohen aq pamëshirshëm sot.


Ironia dhe sarkazma, ndoshta janë figurat më të konsumuara në këtë vepër, sepse realiteti i sotëm në Kosovë i transponuar artistikisht nëpër faqet e saj, në emër të së djeshmës atdhetare, është ironik dhe sarkastik. Në një vend, i çoroditur si ky yni nën pushtetin e çlirimtarëve, ku rrahet gjoks se “lirinë e sollëm ne për popullin e shumëvuajtur”, shitja e moralit personal dhe kërkesa për moral nga të tjerët, është bërë modë dhe treg i kërkuar nga pushtetarët.Ekzaltimet patriotike deri në ekstazë të atdhetarëve të shfrenuar duke bërë qejfe në atdheun e lirë, për robërinë e të cilit kishin vuajtur dhe ishin syrgjynosur për tri decenie “çlirimtarët” në mërgim, është ironi e bukur që me ëndje lexohet në roman.


Omari (me G përpara) (siç ironizon autori kryepersonazhin), Trullaci, Trupi, Madhoshi, Zijoshi, Simi, Zbythakët, etj. janë portretizuar në roman si ata që i tërheqin penjtë dhe frenat e orientimit të së keqës në ilegalitet, të planifikuesve në ekzilë dhe të pushtetarëve të pas luftës në Kosovë. Nga ana tjetër, më të paktë janë ata (Bimi, Hekurani e ndonjë tjetër) që personifikojnë intelektualët e matur, ata që vërtetë u dhimbset atdheu dhe nuk e shohin lirinë e pushtetin si plaçkë për zhvatje.


Trullaci bashkë me Omarin (me G përpara) janë dy personazhet më të realizuara të romanit. I pari është personifikim i njeriut që ngado që shkon sheh një të dyshimtë. Partia, sipas tij, është mbi të gjitha dhe të gjithë oponentët duhet eliminuar. Omari (me G përpara) dhe Trullaci duke udhëhequr ilegalën jashtë vendit, linçonin intelektualë e individë, duke i shpallur edhe tradhëtar dhe ndonjë prej tyre i anatemuar, edhe është vetëvrarë! Ajo që Trullaci me Co. propagandonin për individët (sidomos për ata që nuk e kishin lëshuar fare Kosovën dhe kishin duruar çdo shtypje), shpeshherë përputhej me kuzhinën serbe që ziente për të apostrofuarit.


Të kthyer pas luftës në pushtetarë të imponuar, pa merita, por me gjoja meritokraci lufte, ata shndërrohen në reketues të fshehur nga të cilat haraçe finansojnë veprimtari të dyshimta fitimprurëse. Autori përshkruan bukur atmosferën kur “baballarët e kombit” vijnë në pushtet, të cilët nëpër kafene e ahengje ndajnë zonat e influencës dhe prenë e periudhës së privatizimit, gjithënjë duke mos harruar të shpifin përmes propagandës për kundërshtarët. Ata që janë në piramidën e pushtetit duke i lejuar të punojnë bizneset e pista, atyre u marrin haraçe dhe me aso parash ndërtojnë madje edhe lapidare dëshmorësh! Përmes reketimeve nga bizneset që i kanë nën kthetrat e tyre, vëren autori, ata synojnë para për botën e krimit dhe likuidimin e atyre që ua zënë rrugën për punët e tyre të ndyra.


Në Kosovën e pas luftës, pohon autori, udhëheqësit fitojnë autoritet përmes truprojeve, nuk turpërohen nga gënjeshtrat publike, nuk kanë moral të japin dorëheqje nga mossukseset. Pushtetarët dhe Qeveria në Kosovën e pasluftës i ngjajnë lopës që e thithë veten!
Në hapësirat e shumta që u kushtohën në roman Omarit (me G përpara) dhe zbythakëve si argatë të së keqes, na del se ata janë katalizatorë të të këqijave, që u sjellin atyre që u besojnë, duke i keqpërdorur mjetet e tyre në diasporë, besimin e tyre, dhe pas lufte duke i vrarë ata që nuk pranonin të vepronin sipas diktateve të tyre. Ja si e përshkruan Omari (me G përpara) vetën dhe zbythakët që i ndihmonin për çdo gjë në veprimet e tij të mbrapshta.”Jo ore nuk është punë e thjeshtë të më deshifroni, jo! Nuk e keni leht të shihni tek unë as atë që mund të shihet. Edhe te shumë e dukshmja, unë kam të padukshmet e mëdha befasuese. Jam si ajsbergu unë. Pjesa më e madhe e qenies sime, si veprimtar, e si pushtetar nuk shihet kurrë. As që do të shihet ndonjëherë! Unë fshihem më mirë ditën se natën…Zbythakët ishin ata që më ndihmuan më së shumti për të ardhur aq shpejt te pushteti, te paraja dhe te nderimet.Më mësuan punëdhënësit e mi se si njihen ata, se si përdoren ata dhe se si hidhen tutje kur të duash, pa u frikësuar se vjen ndonjë rrezik prej tyre” (I,fq.145). Megjithatë, siç thotë autori, zbythaku i fundit, të cilin e kishte propozuar vet Omari dhe që mendonte se mund ta ndërronte kur të donte, i doli “kapuç me mëngë”, i pamposhtur, sepse në kierarkinë e veprimtarisë ilegale, ai u fuqizua aq shumë, sa që, qe e pamundur për ta hequr qafe. Ai u fuqizua, sa luante edhe me Shefin e tij të mëparshëm.Pra, ky që u bë Madhoshi, siç del në roman, u bë shefi pushtetor në Kosovën e pas luftës, siç është edhe sot, urdhërat e të cilit i zbaton domosdo edhe Omari (me G përpara).


Omari, siç e portretizon autori, gjatë gjithë romanit është prototip i hilexhiut si atdhetar, i ndërskamcave, shpifjeve, i ngritjes duke shkelur mbi të tjerët, i pakapshëm si peshku në dorë, minidiktator, tinëzar, pra i tillë çfarë e kishin krijuar shërbimet sekrete staliniste, për t’i përçarë të tjerët, para të cilëve shtirej si shok e atdhetar dhe për tu shërbyer me zell atyre që e mbanin. Ai është një “ugar ideologjik”, që e pret farën e çdokujt për të mbirë!


I ngjashëm e intrigant na paraqitet në roman edhe Trullaci, që mbijeton duke i yshtur dhe sakrifikuar të tjerët. Asnjëherë nuk pranon të shquhet për diçka dhe atëherë kur i zbulohen këmbët, ik në perëndim ku jeton, zhvillon aktivitet “atdhetar ilegal”, spiunon dhe vjelë mjete nga ata që i mjelë materialisht e ideologjikisht.Ai e piu gjakun e popullit e të atdheut kur po kullonte nga pushtimi e pushtuesi, e piu kur luftohej dhe po e pi edhe tash në Kosovën e pas luftës, duke mos u shqitur nga funksionet e larta të shtetit.


Për të punuar në shërbimin e sigurimit, të cilin e udhëhiqte Omari (me G përpara), ishin tri rrugë: 1.Do të jetosh, kryej detyrat që të ngarkohen; 2.Nëse nuk mundesh, na i trego pengesat dhe ne i eliminojmë; 3. Nuk do, ne të eliminojmë ty!


Në romanin “Shtetthasit”, shpërfaqën probleme të shumta imediate të shoqërisë kosovare, veçmas të periudhës së pas luftës. Etja për pushte tek “atdhetarët” e dikurshëm, shndërrohet në abuzim nga batakçinjtë e sotëm pushtetor dhe kjo duket se urrehet si murtaja nga autori dhe lexuesit. Populli që kishte vuajtur me shekuj, madje këtë qindvjetshin e fundit ishte përballur me shumë krajata dhe elaborate gjenocidale, që ishin projektuar kundër tij, mezi kishte pritur që njerëzit e sakrificës po vinin në pushtet. Prandaj, edhe dileriumi i popullit ishte i pafund: t’i votojë çlirimtarët. Por, me një mandat pushtetor, këta “çlirimtarë” iu irituan popullit, i cili tani e kuptoi se i ishte ndërruar vetëm samari (lexo: sunduesi). Këta pushtetarë u treguan shumë të zellshëm dhe nepotistë ne rehatimin e njerëzve të vet, myhybve partiakë dhe militantëve fanatikë. Aq më tepër këta burra të pushtetshëm, do të vë në dukje autori, edhe gratë e tyre, shpesh analfabete, ose gjysëm të tilla, do t’i bëjnë të pushtetshme, madje me tituj akademikë dhe mësimdhënëse nëpër Universitete të shumta, që kanë lulëzuar anë e kënd Kosovës.


Pushtetarët uzurpatorë të lirisë tallen me të rënët, që nuk patën fatin ta shijojnë larine dhe përfitimet e shumta nga ajo, që ua mundëson qeverisja e paskrupullt me vendin dhe me njerëzit, sidomos të atyre që dikur i kishin “shokë”. Bosët e profiterët e shumtë të pasluftës thonë me tallje se “ nuk paskan pasur faj ata që kanë rënë për liri, sepse ajo vërtetë qenka e ëmbël, duke sjellë: pasuri, privilegje dhe femra të bukura”. Kështu, thotë autori,”rrahagjoksit e atdheut dhe baballarët e kombit, në vend që të turpërohen, ata krenohen në çdo hap me prapësitë e tyre: tenderët, orgjitë e trafikimet me mishin e bardhë”.


Në vëllimin e tretë të romanit, autori në fillim në formë prologu na ka dhënë lakuriq karakterin dhe synimet e shtetthasve të tij, që i portretizon gjatë gjithë veprës: “Atyre u besonin të gjithë dhe nuk u besonte askush. Në sy të të gjithëve ishin ngapak edhe të famshëm, por më shumë të dyshimtë. Ishin të rrethuar me të gjitha që i kishin ëndërruar, me të gjitha që kishin mundur t’i kishin dhe me të gjithë ata që kishin mundur t’i nënshtronin.Ata kishin luftuar, së paku, ashtu thoshin, që populli i tyre të ecte vertikalisht.Por, tash, si sjellës të fitores që e ndienin veten, nuk mund t’i duronin afër vetes ata që nuk e përkulnin kurrizin para tyre…Për shtetin flisnin vetëm ata, sepse atë të drejtë ia kishin rezervuar vetëm vetes. Donin që me këmbëngulje bota ta quante shtet, atë që e kishin shndërruar në shtetth. Mendonin se ishin të përkryer për ta udhëhequr shtetthin.Ishin shtetthasë të bindur.U bindeshin të gjitha bindjeve të veta, e ligjit nuk i bindeshin kurrë. Dhe e gjitha ajo që vepronin e kërkonin për ta, ishte e drejtë.Sepse, ata ishin shtetthasit.” (III,fq.5-6)


Si njohës i mirë i psikologjisë së nëntokës dhe i bëmave të shtetthasve, Sadiku ka bërë një parabollë të shkëlqyeshme dhe interesante me mitin nga antikiteti përmes “kompleksit të Edipit” dhe lakmisë së sotme pushtetare, pa zgjedhur mjete sundimi. Këtë kompleks, duke zbërthyer honet e errëta e të paeksploruara të ndërdijes, Freud-i e kishte konstatuar shkencërisht se “ajo që më heret është ndrydhur, vie koha që domosdo shpirti e qet në sipërfaqe”. Ideja për ta shtypur të nënshtruarin, u lindë pushtetarëve nga ajo që kanë pasur vet nga të pushtetshmit, kur kanë qenë të nënshtruar (të dënuar nëpër burgje).Kështu ndodhë edhe me mënyrën e dikurshme të shfrytëzimit të atdheut. Derisa e kanë shfrytëzuar të tjerët, pse të mos e shfrytëzojmë edhe ne që sot jemi në pushtet?!


Autori qëllimisht bisedën për plaҫkitjen e atdheut nga pushtetarët, në roman e vendos në odë (në odën e Trullacit), aty ku ishin zhvilluar qindra biseda për shkëlqimin e “atdheut të udhëhequr nga mësuesi i pagabueshëm Enver Hoxha, që e kishte shndërruar Shqipërinë në fanar ndriwues të komunizmit dhe luftën që duhet bërë kundër revizionizmit titistë, që ka tradhëtuar çështjen e internacionalizmit proletar”, në ndërkohë që Shqipëria nën udhëheqjen e xhaxhit Enver ishte, vetëm para Angolës me të ardhura kombëtare dhe me nivel zhvillimi në botë!!! Dhe një prej fatëkeqësive më të mëdha, që vëren autori tek pushtetarët e sotëm, është fakti se ata nuk janë zhveshur nga gëzhoja e diktaturës më të egër dhe e diktatorit, që e patën idol, sepse ata dhe sot e kanë model atë dhe marrin mësim nga teoritë e tij, se si duhen shtypur kundërshtarët!


Duke e shtrydhur artistikisht përditshmërinë kosovare, ku nga çdo anë dhe në çdo hap vidhet atdheu, abuzohet me pasuritë dhe vlerat e tij, ata që duan të jetojnë ndershëm, janë të detyruar t’u duartrokasin atyre që shkelin shkelin ligjet dhe plawkisin pa mëshirë.


Pushtetarët, të ngritur pa merita në kierarkinë e pushtetit, dehen nga fakti se atë gjë nuk e kishin parë as ëndërr kurrë, kurse sot e kanë realizuar qëllimin dhe shton autori ata kur vijnë në pozitën e papandehur, domosdo abuzojnë me të, sepse e dijnë mirë se kjo shansë më kurrë nuk do tu jepet! (Një herë vie vera kah dera, siç thotë proverbi!).

Rrahim Sadiku në këtë roman stigmatizon dobësitë tona shekullore si popull, që edhepse rob ndër shekuj, nuk mësuam gjë nga romantizmi kombëtar dhe meskiniteti intelektual yni. Shkrimtarët shkruajnë, edhepse askush nuk lexon.Shkruhet më shumë se që ka lexues.Shkrimtarët nxjerrin në dritë ato gjëra që s’mund t’i mbajnë në shpirt dhe të cilat ndoshta “duhet harruar”, siç mësojnë pushtetarët. Intelektualin, nuk e ngushëllon liria e abuzuar, ai nuk gjen prehje askund veç shkrimit.Nga çdo anë sheh duar abuzive, që shkafnjejnë çdo gjë që u del përpara.Ditën dhe natën pyet: përse dhe deri kur kështu?! Por, vetja nuk i përgjigjet!


Duke qenë vet i dënuar dhe persekutuar nga ish sistemi monist, duke kaluar pjesën më të mirë të jetës nëpër duar të sigurimit, në emër dhe për ideale të një shoqërie, e cila e shpërfaqur me të gjitha vlerat e abuzuara të saj, jo që nuk e afron, por e iriton në çdo hap, autori zbërthen në roman fakte dhe të dhëna të sistemit që kishte shtypur bashkëkombasit e tij për decenie.Shpesh në roman, autori ballafaqon forcën e sigurimit të sistemit pushtues me naivitetin dhe injorancën e atyre që futën në vallen e atdhetarisë, por pas pak zbulohen, spiunohen dhe bien si gjahu në rrjetin e merimangës.Nga ata të sigurimit, autori përmend Bozhon me sy gjarpri, Simon, Qahilin, etj. Shërbimi i sigurimit të armikut, madje tallet me sigurimin e vendosur pas luftës në Kosovë, pjesëtarët e të cilit kanë kaluar nëpër duart e sigurimit armik dhe janë shkollë e tyre! Shërbimi sekret i armikut krenohet me faktin se duke përcjellë e koordinuar rrjedhat shoqërore, ka arritur që te shqiptarët të fus ndjenjën e urrejtjes te njëri- tjetri, të mosbesimit si sëmundje, që nga të burgosurit politikë po manifestohet edhe tek popullata e gjerë pas luftës.


Në vërshimin e atij llumi që përshkruhet në roman, ku dukuritë e dëmshme shoqërore dhe negative shpërfaqen me vulg, autori ndalet në zbërthimin e dy segmenteve shumë të rëndësishme, për të konstatuar se pa vendosjën e tyre në këmbë të shëndosha e stabile, nuk mund të ketë perspektivë shoqërore për të ardhmën. Është fjala për sistemin e drejtësisë dhe arsimit, ndër dy shtyllat kryesore të çdo shoqërie të zhvilluar.Sot shoqëria kosovare, mjerisht është sistem i kalbur i drejtësisë, i cili është i korruptuar më shumë se çdo sferë tjetër shoqërore, që në vend që të dënojë fajtorët, shkelësit e ligjit dhe keqbërësit, bashkëpunon me ta! Për klimën e krijuar, vëren me të drejtë autori , të cilën as nuk e ka pritur, për të cilën as nuk ka vuajtur populli dhe tani po ia zë frymën, gati sa ajo paraprake, do të shprehet: “Kurrë më mirë nuk ka qenë! Bëj çka të duash, kur të teket, çka të teket e si të teket, pa i dhënë llogari askujt!Grabit,gjobit, rrah, kërcno, bëj çka të teket dhe prapë je më i miri, më i çmuari dhe më i paprekshmi nga pushteti”! (I,fq.173.) Njerëzit ankohën çdo ditë për padrejtësi dhe kërcënime nga batakçinjtë e shkelësit e ligjit, hajnat denoncohen çdo ditë në polici e gjyqe dhe ato shtiren se punojnë, por të ndikuara nga politika dhe piramida e pushtetit, lëndët, jo që nuk kryhen, por ato vjetrohën dhe zhvlerësohen me vite. Njerëzit që janë në krye të gjyqësorëve, prokurorive,etj.janë kryesisht ata që, në sistemin monist ishin po në ato vende, dhe tash thotë autori, janë të zënë ngusht nga mujsharët e sistemit për fajet e tyre të vjetra dhe mëkatet e tyre dje, duke u shndërruar në çatipë të politikës dhe punojnë sipas urdhërave të urdhërdhënësve oligarkë. Ndodhë shpesh që, gjyqëtarët që kanë dënuar ndonjë prej pushtetarëve të sotëm në vitet ’80 me vite të gjata burgu, sot janë bërë avokatë mbrojtës, që sërish tani të njëjtit persona i mbrojnë nga akuzat e rënda për shpërdorime apo vrasje!


Autori në mesin e shumë dobësive që shfaqën në llumin shoqëror që ka përmbytur shoqërinë kosovare, flet në shumë vende në roman për nivelin tejet të ulët të arsimit në të gjitha nivelet, në ndërkohë që janë shpenzuar shumë mjete për infrastrukturë shkollore, trajnime, mësimdhënie apo tekste shkollore. Çdo ditë hapën e përurohen shkolla të reja, por çdo ditë jepën e falën diploma e tituj pa mbulesë, shiten me para e nepotizëm, gjë që nuk ndodhë gjetiu përveç te ne. Janë hapur mbi 30 Universitete, në ndërkohë që, në këmbë të shëndosha Kosova nuk ka kapacitet për ta mbajtur një të mirëfilltë. Por, universitetet e hapura shërbejnë për të mbuluar veprimtaritë e paligjshme bosët mafiozë, që dirigjojnë gjithëçka në Kosovë, për të pajisur njerëzit e tyre me diploma e tituj, që t’i vendosin pastaj në kierarkinë e pushtetit, siç po ndodhë çdo ditë! Tituj shkencorë akademikë, diploma e doktorantura, jepën çdo ditë pa kritere, me para, pa merita; doktorojnë bijtë para baballarëve e bashkëshortet para bashkëshortëve në komisione, ata pa asnjë vepër shkencore të botuar, vihen në krye të Universitetit! Dhe, kjo është e keqja më e madhe që i ndodhë kësaj shoqërie, vëren autori Sadiku, sepse në sferën e ndieshme të arsimit kudo veprohet pa sens e papërgjegjësi.Ata që nuk duhet, vihen në vendet kyqe në bazë të përkatësive farefisnore, bindjeve partiake, nepotizmit, servilitetit, konkurseve të kurdisura,etj dhe Qeveria mburret për këto suksese! Pra, kudo si nuk duhet, kudo ai që nuk duhet!!!


Por, në atmosferat me njerëz e episode të tilla, që gjatë gjithë romanit të zënë frymën, ndonëse ai lexohet me kënaqësi,( përveç atyre që e kanë “mizën në kapuq”dhe e gjejnë vetën aty) për të parë se deri ku shkon ndërgjegja e mosvrarë pushtetore me prapësitë e tyre, autori na jep edhe galerinë e paktë të personazheve që i vret shpirtërisht kjo atmosferë dhe ndonëse nuk pajtohën me klimën shoqërore, që nuk mund të ndërrojnë rrjedhën e së keqes, së paku nuk dëshirojnë të bëhen pjesë dhe argatë idiotë të saj.


Hekurani është njëri prej tyre.Ai është atdhetarë i vuajtur, i burgosur politik, pjesëmarrës lufte, i larguar nga puna pas lufte, me një përvojë të gjatë profesionale, pse e shihte të arsyshme të kritikonte “shokët” e tij në Qeveri, që ishin të pushtetshëm dhe abuzonin me gjithëçka.Hekurani vuan çdo ditë shpirtërisht nga ajo që sheh tek i ndodhë popullit të tij pas gjithë atyre vuajtjeve: marrëzira të papranueshme, mendjet e ndritura rrugëve(ose pa influencë), injoranca në ballë!


Edhe Bimi në romanin “Shtetthasit” është intelektual me drejtpeshim, që nuk pajtohet me abuzimet që i bëhen vendit, me qëndrim dhe bindje distancohet nga shokët e dikurshëm të “idealit”, me të cilët dikur kishte ndarë çdo gjë, përveç pushtetit dhe fuqisë së tij sot. Edhe Bimi pranon të humb vendin e punës (dënim kapital në shoqërinë demokratike), vetëm pse nuk pranon të bëhet ingranazh i pushtetit, që në çdo hap e shtyp popullin.Përmes Bimit (autori mund të ketë aluduar në veten), vihet re qartë vija e ndarjes midis atdhetarit dhe revolucionarëve, sepse synim i të parit është liria e atdheut, kurse i të dytëve pushteti. Etja për liri e “atdhetarëve” rrahagjoks (në emër të udhëheqësve të luftës), u shndërrua në etje për përfitime materiale.”Realisht, vendi ynë sot është shndërruar në shtet të këpucëlëpirësve. Pothuaj secili që është në pozitë më të ulët, duhet të kujdeset që t’ia lëpijë sa më mirë këpucët atij tjetrit që e ka epror… Sa më këpucëlëpirës të jetë një pushtetar ndaj atyre që ka mbi, e sa më i korruptuar e i paskrupullt të jetë me ata që i ka nën vete, aq më shumë pranohet në masë dhe fiton simpatinë e të tjerëve”(II,fq. 129-130).


Autorin dhe të gjithë ata që i duan të mirën atdheut, i gërryen shpirtërisht fakti se mediokritetet ngritën në nivele akademike pa meritë, por me mujshëri dhe kjo ndoshta na ndodhë vetëm neve në Evropë, problematizon autori.E vërteta në shoqërinë kosovare është bërë “zë Kasandre”, sipas mitit grek, që e thotë të vërtetën, e askush nuk i beson asaj, që shpesh s’ka as kush ta thotë, ose edhe nëse e thotë, ata zëra janë të pafuqishëm, të mekur ose kakofonikë. Gazetarëve, që ftohën në përurime “u mbyllet goja” me mish të pjekur, champagne, ose Ҫhisky nga pushtetarët e bosët e ndërtimeve pa leje, kur përurohën shumëkatshet si “dëshmi e zhvillimit të atdheut”!


Në romanin “Shtetthasit” të Rrahim Sadikut, gjejmë edhe stigmatizimin e plagëve shoqërore, të cilat na përcollën si popull dhe projektuan fatin tonë gjatë shekujve.Të tillë autori e quan hakmarrjen dhe mentalitetin patriarkal që kultivohej ndër ne, si “normë kanonike burrërore” se “i dëmtuari duhet të falë”! Në këtë mënyrë, duke bërë presion mbi viktimën që të falë, ose t’i jap besë dorasit, shpesh nga rrethi është favorizuar dhe i është dhënë e drejtë këtij të fundit në mënyrë indirekte.Kjo ndoshta edhe ka qenë një stimulim për keqëbërësit potencialë, që ndiheshin krenarë për veprën e bërë.


Është një përshtypje, që e fiton lexuesi duke lexuar këtë roman se, duke pranuar plagët tona gjatë shekujve: hakmarrjen, besën e dhënë çdokujt, përqarjet tona meskine, jokonsolidimin kombëtarë, kokëfortësinë pa argumente, servilizmin, krenarinë e rrejshme, mungesën e vetëdijes kombëtare, etj, autori për plagët tona gjatë shekujve nuk fajëson vetëm të huajt për të pabërat tona. Duke dalur nga gjeografia e bukur, duke i lëshuar, apo duke na i marrë territoret fqinjtë, nuk kemi qenë unikë në mbrojtjen e tyre dhe kësisoji pastaj, kemi kënduar këngë, apo kemi vajtuar për ato territore që s’kemi mundur t’i kthejmë kurrë më e t’i bëjmë tonat, duke hyrë kështu në historinë tragjike dhe, çuditërisht, jemi mburrur me këtë!

Portreti i poetit Lasgush Poradeci nga piktori Luan Jakupi

Sonntag, 22. Februar 2015

Shaban Pllana - Tetë poezi


RRËFIMI I GJYSHIT
( Muhaxhirëve )

kur na përzunë nga shtëpitë
u ula dhe e putha pragun...
nën të fsheha ca fjalë memece.


në degë të dardhës Halilçe
në mes të oborrit
me një pe i vara kujtimet.


shpejt e shpejt e piva
një gllënkë ujë me kovë në bunar
se thonë: uji të kthen shpejt.


u ktheva nga shtëpia
ia shikova çatinë
i thashë:le të këndojë qyqja mbi ty
derisa të kthehemi.


te guri i xhenazes
shkrova me gisht të përgjakur
lamtumirën për varret e të parëve.


të gjashtë kallinjtë e grurit në cep të arës
që nëna i pat lidhur me pe të kuq për bereqet
i putha tri herë.


një kokërr prej tyre e futa në gojë
ta shijoj edhe një herë shijën
e bukës së arave të Topliccës.


me hapa që rëndoheshin nga dhembja
e nisëm vuajtjen e pafund
shtigjeve të panjohura të jetës.


kush s`e dinte se ku do te na ndaleshin lotët
a në Urë të Gallatës
a në shkretira të Anadollit
a përtej Urës së Qabesë
a……ku ta di se ku.




MOLLA E KUQE

natë është
ëndrrës ia fal shpirtin
dhe nisemi...
nën hijen e Mollës së Kuqe
ngjyrosim zërin me dhembje
nëpër tela të shpirtit
përbirojmë një baladë
plot dhembje
plot vuajtje
plot lot
për muhaxhirët.



ROZAFATI

Në muret e kësaj kështjelle
Dikur paten murosur
Nusen e vëllait të vogël


Rozafën

 Nusen e atij besnikut
I cili natë më parë
Nuk i tregoj asaj kushtin
Që ua vuri plaku mjekërrbardhë


E kështjella në gurë
E pavdekësoj nusen
E bërë kurban


E vuri në prehër të legjendës
Që të jetojë në shekuj


Rozafa
Dhe besnikëria e të voglit vëlla.



KUSH DO TA SJELLË DORUNTINËN

Midis dy malesh
Midis ëndrrës e shpresës
Varur në cep të qepallës ...
Të syrit të Doruntines
Rri varur besa e Konstantinit.


Vëlla, syshkruari i motrës
Malli më mbyti malli.


Vija eshtrat hijës tënde në prehër
Eja në kalin e ëndrrës
Të ma shuash mallin.


Nënës
Përtej nëntë konaqesh
I janë shterrur sytë
I është shterrur drita.


Eja drita e syve të motrës
Drita e syve të shterrur të lokës.


Kush do t'ia sjellë nënës
Qyqe Doruntinën, vëlla?!

Besa apo hija e jote
Me erë dheu
Me erë malli?!



BITI KISHTE HYRË NË HESHTJE

Malli m’i ktheu gishtrinjt nga thembrat
Nëpër udhëkryqshkretat e kurbetit përcjell kthimin


Në Laka të Livadhëzës
Thirra me zë sa munda Bitin

Zëri nënës së Bitit si zë fantazme
Pyet me një zë mbytës:
- Kush po e thërret Bitin


I them
- I thuaj Bitit
Po të pret një shok te lendina


Thuaj
- Ja kish mbushur nëna janxhikun fli
Te kroi i Livadhëzës
Ta hamë nën hije të kreksit


T’i biem kroit në gjunjë
E të pimë mall fëmijërie


T’ja marrim një loje me këliçkë
Guxhumat t’i ngrehim lart.


A e di kur i patëm fshehur
Bashkë me ëndrra nën rrasën e kroit


A të kujtohet sa herë
Ia patëm humbur Litit me shokë rend e dhi


E kaligjah patëm shkuar
Ta marrim kliçkën


- Biti nuk është kësajde
Ai ka hyrë në heshtje


Te zabeli i varreve
Moti e ka bërë një shtëpi të re


Një heshtje e zezë si vdekja
M’i mbuloi ëndrrat e fëmijërisë.


Kthehem duke pirë lotë kurbetçari
Për shokët që sa herë po vij
Nga një po gjej të heshtur


Loja e fëmijërisë
Po mbytët në lotët e shpirtit.




LIS NË STUHI
( Akrostik)

A snjëherë s`iu frikësove stuhisë
V etë ballëhapur i dole përpara...
D ite të qëndrosh vertikal

Y llnajave të atdheut
L e të shkruara heroglife lirie

L inde me zjarr në zemër
A sht i fortë i këtij dheu
H yre në vargje këngësh

U a ndeze zemrat shokëve
T ë drejtohen në drejtim të lirisë




U KTHEVA NË VENDLINDJE
(Zahir Pajazitit me rastin e vedosjes së shtatores së tij
në kompleksin memorial në vendlindjen e tij, në Orllan të Besianës)


Ju ktheva vendlindjes...
Ashtu si është më së mirë
I skalitur në bronz.


Më kanë vënë në vargje poezish
Më kanë vënë partitura këngësh
Ku kanë qendisur veprimet e mia


Rehatshëm më rri pushka në dorë
Tyta ende i vjell tym
E gatshme për tjera herë


Unë do të jem prapë me ju
Nëpër beteja nëpër istikame
Nevoja kur ta dojë


Hija ime do t’i trimërojë zemrat
E shpirtrave të rinj
Në luftë për mbrojtje të AtDheut.



KËPUCËT

më kanë përcjellë
në çdo rrugë

të lidhura
për këmbët e shpresave
tatëpjetave
u vajtonin majat

përpjetave
u qeshnin taket

gjithnjë në mundime
që të arrijmë lartësive.

Dienstag, 17. Februar 2015

Kolec Traboini - Fajin e ka Hekuba


FAJIN E KA HEKUBA

Perënditë nuk e mbrojtën dot Trojën
se grekët ishin dinakë, i mashtruan hyjnitë
që ndiznin marihuanë a flinin.
Po ka njerëz që shkaqet i gjejnë diku tjetër
tek Hekuba, bija e Cezeut, gruaja e Priamit
që lindi plot 13 fëmijë - edhe Paridin.
E thonë se Paridi ishte shkaku
se shkoi rrëmbeu Helenën e bukur
e të mos kish lindur Paridi
rrëmbimi nuk do kish ndodhur.
Të gjitha i thonë me hamendje - përralla
por Troja prapë se prapë është djegur.

Legjendat mbetën gërmadhash
kur në botë u shpall dita ime
kësisoj e kam dhe unë një Iliadë
dhe një Trojë e kam - shtëpinë time
kthyer dhe ajo në gërmadhë.

Për gjithë këto gjëra që ndodhën
në jetën time - fajin e ka Hekuba
e me Hekubën nënkuptoj Nënën time.
Sepse po të mos kish lindur shumë fëmijë
unë do të isha i vetëm
nuk do ta ndanim kafshatën e bukës
në shtatë gojë të çapëlyera në fëmijëri
dhe një motër e vogël s’do kish vdekur.
Po të mos kishte lindur Paridi
po të mos kisha lindur dhe unë
gjërat do të ishin ndryshe
s’do përjetoja këtë kalvar mundimesh
ku jeta më tërheq përdhuni.

Fajin e ka Hekuba
Hekuba dhe Nëna ime. 

2013 


SHPIRTI DHE FRYMA

Je shpirti i natyrës
valë deti dhe flladi
që përkëdhel fytyrat e njerëzve
je aroma e luleve të pranverës
fryma e qiejve që na i zgjon ëndrrat
edhe kur flemë edhe kur zgjohemi
aty gjithnjë e re dhe e madhërishme
me gjinj të plotë e flokë të harlisur
si lindja e diellit dhe hëna
që zhytet si delfin i gëzuar
nën përkëdhelinë e valëve
gjithçka është dashuruar me ty
se ti je shpirti dhe fryma e gjithçkaje!



TRËNDAFIL NË PORTË

Do kthehem prapë tek portë e vjetër
me trëndafil do ta hap
që t’ mos ketë më mbyllje tjetër
si shtërg i ikur detit larg.

Ti porta ime - shtëpia ime
ti dhembja ime sa një mal... 

Janar 2014 



GJETHE VJESHTE

U zutë për një fjalë krejt kot
si gjethe që rrëzon prej një klithje
të një shpendi që në muzg nxiton
kur stinët janë në ndërrim e në ikje.  

Si të gjeti vallë vjeshta kështu
me ndenjësen përballë në heshtje
dikur ai rrinte aty
e ty të shihte pa reshtje.

Me vështrim e kërkon herë pas herë
aty në kafenenë e vjetër
si zog i harruar dimri
me cicërima për zemrën tjetër.

Tani ti në vetmi nuk flet
po fjalë ke plot në kryengritje
pse vallë të ikte e le
e mbete në këtë vjeshtë në pritje?

Ju pikëlloi vjeshta në sy
erdhi dhe iku
e bashkë s’ju gjeti
të dy…



BIE SHI NË PARIS

Pikat e para të shiut ranë mbi kullën Eifel
pastaj shkitën në krahët e një pulëbardhe në qiej
mbi barin buzë Senës ku dashurohen zogjtë
u lagën karriget në kafenenë e vjetër ku
me mbesën e qenushin rrinte Jacques Prevert

një djalë e një vajzë vietnameze s’e ndalojnë puthjen
u shijon aq shumë puthja nën shi
sikur të ishin në orizoret brigjeve të Mekongut
teksa kalimtarët e lagur mezi gjejnë strehë
nën rrebeshin që do, me çdo kusht ta mundë Parisin

mbi Harkun e Triumfit ulen re nervoze
edhe në varrezat Pierre-Lachaise, mbi gurë
Jim Morrison-i do të këndonte për këtë shi
që tundon edhe nëndheun e të vdekurve
nën qiparisat që elegjojnë pikëllimin e zi

një shitës Biblash ankon nën çadër
po lagen dhe shkrimet e shenjta, o Zot
shkruar kur ende njerëzimi nuk kishte Paris
bie shi, gjithçka në rroposje, thua përmbytet bota
tashmë që Noe nuk gjendet kurrkund

ngecur në kryqëzimin e rrugës Myslym Shyri
ku makinat s’të lënë të kalosh në krahun tjetër
pranë pallatit ku banoj, tek porta
lagem dhe unë që nuk kam qënë kurrë në Paris
sepse kur bie shi në Paris, laget gjithë bota. 

2014 



IKIN YJET

Ikin yjet, ca në Romë, ca në Athinë
dale - u them, ku ikët kështu, mos u harroni
kemi qiell edhe ne, dhe ne ju duam
bëj t’i kthej, ata më tutje, s’i qas dot
kokën kthyer më një anë e ikin tutje.

Ikin yjet, netët tona mbenë pa hënë
ha inat me veten time e rri e them
vatrat tona krejt kukuthe prej mërzie
toka ngrin e qielli zbardh si shtrat qefini
se nuk gjejmë, të mjerët ne, një yll Shqipërie.

Ikin yjet- ikin vajzat në tjetër dhé
n' shtëpitë tona mbemë si qyqet pa fole… 

1 Gusht 2014 



PROFECIA

Zoti të ka krijuar për të shkruar poezi
sa kohë që të ka falur me dhuntinë e dhembjes
pa t’i mohuar të gjitha bukuritë
të trupit e të mendjes
ti duhet të bindësh për këtë shpallje qiellore
jo duke besuar tek mrekullia
por duke mëkuar dashuritë e vuajtjet
e duke ngjizur me to vargje përditë
kur të jetë mishëruar profecia
triniteti yt do të jetë i përkryer
( trupi, mendja dhe shpirti)

...se, Zoti e parathotë
por poeti vetbëhet. 

9 qershor 2008 



QIEJT IA PLASIN SHIUN GJOKSIT TIM

tdheu im është Shqipëria ime
me dy pëllëmbë fushë e një grusht male
në krah e shpatull kam detin
përballë dyndje të frikshme
të cilat nuk di si i përballoi historia
e mua më lindi këtu

Atdheu është sa dy grushtat e mi
që pafundësisht i mbështes në kokën time
tek mendoj kalvaret nëpër të cilat kaloi
populli im

më thoni të këndoj për popullin, e do të këndoj
më thoni të këndoj për gjysh-stërgjyshërit e mi
më thoni të këndoj për Gjergjin e madh
për gratë që u hodhën prej shkëmbit të zi

por mos më thoni të këndoj
për çfarë më shohin sytë
natyrën, zogjtë, pemët, luginat e lumenjtë
të vrarë e shqyer si mo Zot ma keq
retë do të mblidhen si vajtojca pagane
sa kënga ime do t’ia plasë vajit
e qiejt do t’ia plasin shiun gjoksit tim. 

2014



SAMURAJT E FJALËS 

Një pjeshkë u rrëzua në kopësht
nata elegjoi në qiell
aroma u var nëpër degë.

Nimfa e lakuriqtë m’u shfaq
mbi liqenin e kaltër të lotit
më puthi në sy dhe u zgjova.

Fëminija më erdhi ndajnatë
-Jam Krishti- më tha- hape portën.
Po unë, as shtëpi e as portë nuk kisha.

M’u shpallën ferri e parajsa
Shën Pjetri me kyçet ia mbathi
veç Purgatori kish mbetur i lirë.

-Ik – i thashë vesit. Ai ndali
më mikloi me fruta të ëmbla
dhe strehëz i bëra sërish.

Desha që ajo të vinte
i shkrova emrin në një letër
e hodha nga balkoni në rrugë.

Yllin tim do ta zbres në tokë
në vend të tij do të shkoj të digjem
se për poetët nuk qenka kjo botë.

Përtej vajzës që dua është deti
gjiu i kaltër me dritë e valëza
dy kodra dhe bregu.

Valëkaltra mbi këmbët e mia
anija shkon drejt perëndimit
rana poshtë meje rrëshqet.

Mali zgjat hijen tej lumit
kështjella përkundet legjendash 
klithma ujnash ikin në det.

Samstag, 14. Februar 2015

Poeti i afërsisë dhe dashurisë

Nga Don Lush GJERGJI 

Me Fehmi Korçën jam takuar për herë të parë më 8 qershor 2013 në Grykën e Karadakut, në Dunav, me rastin e manifestimit kulturor “Trekëndëshi Poetik i Paqes”. Ishin shumë poetë shqiptarë, nga të gjitha viset e Kosovës, Shqipërisë, Maqedonisë, Malit të Zi, si dhe nga diaspora. Gëzimi, malli, dhembja, atdhedashuria hetohej në çdo fytyrë, shtrirje të dorës, përshëndetje dhe përqafim. Ishim një familje e madhe dhe e larmishme kulturore dhe shpirtërore.

Karadaku ynë i Idriz Seferit, rezistenca shumëshekullore, ambienti i bukur dhe piktoresk, këtij takimi i jepte kolorit dhe ngrohtësi, zgjonte kujtime, frymëzonte fjalë dhe mendime për të tashmen dhe të ardhmen tonë.

Ndër shumë fytyra të njohura dhe të panjohura ishte edhe Fehmi Korça, që kishte ardhur nga diaspora, Gjermania. Ishte i gjatë, mjaft korpulent, më një buzëqeshje tipike dhe karakteristike, që shprehte dhe dhuronte njëkohësisht gëzim dhe dhembje. U afrua, më përshëndeti dhe më përqafoi ngrohtësisht e miqësisht. Mundohesha ta njihja, por pa sukses.

Më tha: “Unë jam Fehmi Korça, burri i Elira Halimit, bijës së arsimtarit tuaj të dikurshëm në Zhegër, të ndjerit Hamza Halimit, dhe të shoqes tuaj të shkollës, Bedrije Halimi. Ju mua nuk më njihni personalisht, por unë Ju njoh mirë Juve, sepse jeni për ne fytyrë familjare”.
Pas këtyre fjalëve, mua m’u hapën horizontet e reja. Në mua vlonin shumë kujtime, përjetime, malli, nderimi dhe falënderimi, dashuria. Biseda, shoqërimi dhe takimi ynë vazhdoi tërë ditën, në rrënzën e Dunavit, te kisha e “Shna Prenës”, me shumë kënaqësi dhe shmallje. Hetova se ishte shumë i përmallur, i përvëluar nga mërgimi dhe largësia.

Herën e dytë u takuam në Prishtinë në Rezidencën e Ipeshkvisë së Kosovës pranë Katedrales “Nëna Tereze”, kur ma dhuroi vëllimin e tij poetik “Nuk jam larg” Poezi, Waso, Tiranë 2011. Përkushtimi i tij ishte ky: “Me shumë respekt për mikun – vëllaun tonë, njeriun që më dashuri mbjell farën e tolerancës dhe mirëkuptimit ndërnjerëzor, Don Lush Gjergjit, nga autori. Prishtinë, me datë 14. 06. 2013”.

Përshtypja ime ishte që ky njeri diçka po ngutej, po kërkonte dhe rikuperonte. Luftonte me kohën, e cila rridhte pa mëshirë, me hapësira shqiptare, që gjithnjë “zgjeroheshin”, si dhe me vetveten. U morëm vesh për t’u takuar së shpejti në Gjilan.

Takimi ynë i tretë ishte në Gjilan, te familja e bashkëshortes së tij, Elirës, për t’u takuar edhe me Bedrije Halimin dhe familjen e tyre. U kënaqëm, u çlodhëm dhe shmallëm me shumë kujtime nga fëmijëria dhe rinia jonë. Premtimi im ishte ky: “Së shpejti, me rastin e parë që do të vizitoj Gjermaninë, do të vij në Nyrnberg”.

Mirëpo ky takim i paraparë dhe i dëshiruar nuk u plotësua kurrë. Ndodhi diçka e papritur, lajmi që Fehmi Korça kishte vdekur. U shtanga dhe trondita në shpirt dhe në zemër. Me familjen e tij – tonë, që tashmë ishte krijuar, ndjeva dhembje dhe pikëllim të madh, disi një lloj faji që ndodhi gjithçka kaq shpejt dhe në mënyrë të papritur. Më 30 gushte 2013 në varrezat e Gjilanit, para varrit të hapur, miqve të përlotur dhe të përmallur, hetova dhe përjetova thënien: “Kur zemra është e plotë, goja është e zbrazët”, teksa mbajta fjalën time lamtumirëse, një lloj vazhdimi i takimeve, bisedimeve, dialogut tonë të shkëputur. Tashmë fliste vetëm heshtja, dhembja, loti, shpresa, amshimi.

Fehmi Korça, për mua, është një Njeri, Vëlla, i cili, nëpërmes poezisë shprehu dhe dhuroi ndjenja të pastra dhe të thella njerëzore, patriotike, mallëngjyese me vlera sublime dhe virtyte të lashta dhe të tashme, një testament shpirtëror dhe kulturor për “gjakun tonë të shprishur” siç thonë Arbëreshët tonë, kushtuar çdo shqiptari në tokat tona apo në mërgim. “Nuk jam larg” titulli i kësaj përmbledhjeje, mendoj unë, ishte për Fehmiun moto-ja dhe credo-ja e tij, mbi të gjitha dëshira dhe përcaktimi jetësor dhe poetik, që vërtet të jetë afër, bashkë, një, me çdo njeri vëlla apo motër.

Dhe sikurse të ndihej i robëruar dhe i cunguar nga kufijtë kohor dhe hapësinor, ai “shpërtheu” këtë jetë dhe këtë botë, tejkaloi botën e vogël shqiptare dhe tokësore, për ta shijuar dhe gëzuar matanë dhe amshimin. Largësia, mërgimi, malli, jokomunikimi, indiferentizmi, shthurja jonë kulturore dhe shpirtërore, tek ne dhe në botë, gjithnjë e shqetësonin dhe mundonin. Ai ishte “pengu” i mallit, dashurisë, vetmisë, largësisë. Shi për këtë “iku” fizikisht, për të qenë shpirtërisht sa ma afër dhe një me ne.

Testamenti i tij “Nuk jam larg”, na thotë se është afër nesh, me ne, dhe ne me të. Dikur ai në Gjermani, e ne në trojet tona stërgjyshore. Tani ai në amshim, ne ende në këtë tokë dhe jetë.

Komunikimi mes Fahmi Korçen, familjes dhe miqve të tij vazhdon edhe nëpërmjet veprës postume “Përtej poleve të jetës” Poezi, The Balkans Free Press, 2014, në redaksinë e Valentina Dafa dhe recenzentit Gentijan Banaj, që është promovuar në Kuvendin Komunal të Gjilanit (28. 04. 2014) , me pjesëmarrje të familjes dhe miqve të tij dhe të poezisë.

Jeta, komunikimi, afërsia, vëllazëria, dashuria vazhdon, kuptohet, tash ndryshe, me fuqinë e fesë dhe të uratës, me frymëzimin e dashurisë. E dogji malli dhe largësia. E rrëmbeu mërgimi dhe vdekja. E pranoi dhe përqafoi amshimi dhe pavdekësia.

Tash unë jetoj dhe komunikoj me Fehmi Korçën nëpërmjet kujtimeve, fesë, uratës, poezisë, miqësisë dhe vëllazërisë posa të nisur, pavdekësisë së amshuar.

Pushoftë në Paqe dhe Lumturi!
___________
Huazuar nga zemrashqiptare.net

Freitag, 13. Februar 2015

Mallkimi i poetit

Rrëfenjë nga Namik Selmani

        Këtu e vite të shkuara poeti Xhevahir Spahiu shkonte me hap poeti në zyrën pas pallatit të Kulturës në Tiranë ku aso kohe ishte libretist. Ishte një mëngjes i freskët nga ato që poeti kishte dëshirë që t’i kalonte diku në vjeshtën e Malindit e të Çepanit. Diku në Frashër apo mes burrave të urtë të Dibrës. Diku në Frashër apo mes liqeneve të Dumresë ku njeriu ngatërrohet gjithmonë duke i llogaritur saktësisht në numër e në emrat e tyre aq të bukur…
        Para se të hynte në zyrë e kishte për zakon që të përshëndetej me dy ullinj të moçëm, shumë të moçëm që ishin përballë zyrës së tij. I përshëndeste me sy, me duar, me krenarinë e madhe e të pashprehur se ato i kishte mbjellë dikur një gjysh që ishte njëherësh edhe stërgjyshi më i moshuar i të gjithë shqipfolësve.
        Me ndonjë varg të mbetur përherë i freskët e asnjëherë i kalbur në zahirenë e pambaruar poetike spahiane. Ndoshta pikërisht në ato ditë të trazuara të ndërrimsistemeve do të ketë mërmëritur monologun e papërsëritshëm: “Ah, sikur të më harrojë vdekja /si harron ullirin! Ah, sikur!” Brenda hapësirës së pamatë të infrastrukturës së tij poetike ai meditonte për ullinjtë. Për ata që shikonte e prekte, por edhe për ata që formonin kurorën ullishtore të Beratit, të Vlorës, të Çamërisë…Për kuvendet e panumërt që bëheshin në hijen e tyre. Për dasmat e panumërta ku djemtë uroheshin për të bërë djem më të fuqishëm se ata vetë. Për vallet e shartuara me blerimin e tyre. Për kurorat e fitimtarëve që bëheshin me gjethet e tyre hyjnore. Për kuleçet e festive të gatuara me vajin e tyre. Për plagët e kurrizëve të burrave të ftohur në ditët e betejave të përgjakshme që mjekoheshin me to…
        Po, ah, ç’kishte ndodhur? Ullinjtë nuk ishin më aty!!!!! Ishin prerë nga disa duar të panjohura për tërë natën. Një njeri i panjohur i kishte ngarkuar në natën e errët. Dikush i kishte transportuar në një vend të panjohur. Mos vallë i kishte dërguar në Skrapar për t’iu dhënë pak freski apo për t’i shtuar edhe më shumë lavdinë lavdimadhit dhe Mbretit të Këngës Demir Zyko? Mos kishin shkuar që të zbusnin sadopak dhimbjen e fshehur çame që prej shumë vjetësh në Arpicë, Paramithi, Gumenicë a në Filat? Mos?!
        Ç’thua kështu more poet?? A mos të ka zënë jermi e harron se çka po flet në këtë mëngjes të zakonshëm Tirane?
        Ullinjtë ishin prerë e mbi tokë kishin lënë disa gjethka të vogla. Nuk kishin mundur dot që të mblidhnin pak lëng të blertë ulliri për ta vënë në një Muze Ulliri me degët e ullinjve shumëshekullorë të mbjellë në vitet kur Tirana ishte a s’ishte disa kasolle të vetmuara buzë një lumi e pranë një kodre. Si në legjendat bashkëkohore, ullinjtë, mbase më të moçmit në Shqipëri e në Ballkan, ishin zhdukur nga harta e kryeqytetit të shqiptarëve për t’u zhdukur po kaq tragjikisht edhe nga harta e kujtesës popullore.
         Në atë vend do të bëhej një hotel me shumë yje. Nuk e mbante zyra. Turfullonte si kalë i plaguar poeti. Si Kostandini pa Dhoqinën. Si deti pa bregun. Si Skrapari pa dollinë. Si Prizreni pa Lumëbardhin ujëkristal që i kalon mes përmes si një kordele e blertë. Si Berati pa Tomorin. Po kujt t’i fliste? Kujt t’i qahej? Kujt? Kuujt?
        Atë çast ia behu në zyrë miku i tij nga Shkupi shkrimtari dhe esteti Ali Aliu.
        -Po ku ishe fshehur, more Ali? –gati sa nuk sokëlliu poeti. Aliu vinte nga Prishtina i malluar për Shqipërinë e miqtë.
        Para turfullimit të mikut të tij nga Tirana ai mbeti si i ngrirë.
        “Mund të presësh ullinjtë e Petrelës që janë 2000 vjeçarë? Po ata të Babicës që janë 2200 vjeçarë?- vazhdonte të meditonte a të thërriste poeti duke harruar traditën shqiptare të mikpritjes së tij me një përshëndetje fjalëëmbël për mikun e largët e të afërt.
        -Si ç’të kem, more Ali! Kanë prerë ullinjtë më të moçëm të Tiranës. Më gjej një kryeqytet në të gjithë botën që të ketë ullinj në zemrën e tij! Po ç’është këtej e tutje pa këta ullinj Tirana? Hë, më thuaj e mos më beso po të duash. A ka mallkim më të madh për ata që i kanë prerë ato? A mund që t’i ecë mbarë atij që ka në plan e që ka paguar për këtë vend kaq shumë? Iu thafshin krahët! Këto nuk i them unë, por e thua edhe ti, edhe të tjerët. E thonë të gjithë…
        U hap më vonë një gropë. E madhe, e stërmadhe. Si një kuçedër gojëzjarrtë. Një gropë që me vite të tëra me radhë kutërbonte erë plehu, erë krimi, erë… Një gropë që i hoqi edhe filizat e fundit të ullinjve që mund të kishin mbetur në palcën e dheut tiranas. Të tre MONUMENTEVE. Të tre vëllezërve degëblertë… Njëlloj me Monumentet e shkronjëtarëve të shquar shqiptarë Naim Frashëri dhe Abdyl Frashëri, për të cilët në ish truallin e Persisë fjalëmençur vetëm pas disa vitesh me aq kurajo poeti e dashurie për fjalën e kombit të tij do të propozonte që bustet e tyre të zbukuronin sheshet e lulëzuar të Teheranit
        - Hej, mos u bëfsh kurrë themel shtëpie, hoteli a ç’dreq ndërtese, moj gropë që more me vete ullinjtë më të moçëm të Tiranës!- mallkoi me sytë gati të përlotur poeti me sytë nga sheshi i boshatisur.- As kasolle bagëtish mos u bëfsh!
         ...
Dhe mallkimi i poetit zgjati, zgjati, zgjati mbi 20 vjet. Edhe deri tani. Dheu kurrë nuk u ngjiz që të bëhej “nënë”. Mbase edhe sot pas vitesh mallkimi i poetit duhet të bjerë mbi ullinjprerësit e Beratit, të Vlorës, të Myzeqesë, të Ballshit…për të shpërthyer sërish në vargjet filizëblertë. Jo pak po rreth 20 poeti ai ka bërë për ullinjtë.
         Bëj të vdes në një ulli, /bëj të vdes, por nuk vdes dot./o ulli më merr nënë rrënjë!

         Tek tregonte, fërkonte paksa gjurin e tij të sëmurë. “Larg sëmundjet nga poetët!–gati sa nuk thirra unë në atë çast me zë të lartë në gjysëmerrësirën e kafe “Evropës” me doktor Pandeli Çinën dhe me gazetarin e “mësuesin e arkeologëve “ të Skraparit, të mirënjohurin Nuri Çunin.
         Mos të zëntë kurrë mallkimi i poetëve! MOOS!