Freitag, 31. Mai 2019

Agim Shehu: Mirupafshim, Shqipëri!


Agim SHEHU

MIRUPAFSHIM, SHQIPËRI!...

Mirupafshim, Shqipëri!
Ika se të dua shumë,
se desha të jem gjallë
dhe ca kohë për ty!

Motorin e avionit
që më largoi Shqipërinë
e vunë në lëvizje 
plumbat që më shtinë.

te helika e tij
dridheshin në ndjekje
rrotat e motorit
që më shtypën për vdekje.

Natën e mirë, tokë Shqipërie!
Sot jam një meteor i djegur
që këputet, e s'di ku bie...

Një zog fluturonte pas avionit.
Në cicërimat e tij me zëra Atdheu
dëgjova emrin tim që thëriste -
"Kthehu!''

S'më arriti dot.
U drodh nëpër erë
e ra mbi një luleshqerë.

Zëri i të mbytyrve në Otranto
zgjatej nën avion nga fundi i deteve -
Atdheu na la këtu të harruar...
merrnai shpèirtrat me vete!..-

"Ku t'ju shpie?
Si ta ngrë kujen tuaj
që as varr nuk ka!.."
Pulëbardhat vinin rrotull mbi ujra
me shpirtrat e tyre në krah.

Fluturoj në veriperëndim
me sy nga hapsirat e Ilirisë.
Në vesh më trokasin gozhdët e arkivolit
që Athina i bën Shqipërisë.

Mbi qiejt e Europës, -
vetëtima me përskuqje
si me gjak Shqipërie.
Një rrufe Kosove
mbante në krah një rënkim Camërie.

Mbi malin e Bardhë m'u zgjat Tomori.
Një ylber i vëndlindjes buzë një shkrepi
më përsëriste legjendat pelazge
që nëna m'i thoshte te djepi.

Nga pas, - vështrimet e njerëzve të mi
më përcillnin në heshtje,
pa folë.
Në sytë e tyre drejtuar nga Europa
zbardhnin arkivolë:

Na mashtruan në "sekondë të bukur" -
'...diktaturës i shkoqëm dhëmbët...'
(i krasitën gjethet,
i shëndoshën rrënjët...)

Natën e mirë, Shqipëri!
Pakëz terr mesnate
me vete ta kam marrë.
(ndoshta, mëngjezi që pret,
më shpejt të të zbardhë!..

S'vdiqa nga goditja...
S'di ç'ëngjëll erdhi
e më pëshpëriti nën zë -
kur Shqipërinë e kanë nisur të vdesë,
është pak të vdesësh për të.

Më pe shtrirë të pëtrgjakur
me sy tërë dhimbje Shqipërie
që birit, të varfër si ti,
në ndihmë dot s'i vije.

Shamia me të cilën do t'i fshije
plagën e prerë,
qe e njomë
me gjakun e bijve të tjerë.

Ika, Shqipëri...
Që të nxirja mallin tënd,
zgjodha një vënd të vogël
e të bukur si ti.

Në dyert e Zvicrës
me plagët e mia në shpinë,
trokita ngadalë me patericë
mos t'i prishja qetsinë...

Hapi derën. Më pa...
Nuk fola...më dëgjoi.
Nuk sillja asnjë gjë të bujëshme,
asnjë shenjë heroi.

Vilhelm Teli doli nga legjenda.
Sa më pa, më njohu që rini
kur te libri i Kë4ndimit
e mbaja në gji.

Gjithëçka m'u lexua te heshtja,
në vështrimet e mia.
Në fytyrë kisha tkurjen e Atdheut
të gjymtuar nga historia.

...Paterica rënkonte.
Filizën ia mbolla me 'punë vullnetare'
të mbushnim blerrim Shqipërinë...
M'u kthye këmbë druri,
të ngarkoj mbi të pleqërinë!

Ecij mbi të
nën pikat e shiut e nën dritën e hënës.
Në fundin e saj
më rri një lule nga varri i nënës.

Kaloj nëpër Zvicër.
I flas botës me dhimbje njeriu.
Me fëshfërimë bari,
mbi gjumin e tij në Lugano
më përkthen Aleksandër Moisiu.

Takoj Ismail Qemalin
tek troket vigan nëpër shtete
e i them -
Flamuri Kombëtar
ka mina sllavo-greke nën vete!

Takoj Nolin në Lidhjen e Kombeve
me shtetin Sovran në dorë,..
e i them - Shqipërisë
i rikthyen 'protektorë'.

Takoj Mid'had Frashërin
te një 'Mbledhje Ballkani'
në Lozanë,
e i them - Venizellos i ri
rri këmbëkryq në Tiranë!

Takoj Konicën
tek vazhdon artikujt rubinë,
e i them - partirat
po e varrosin Shqipërinë.

Takoj Bedri Pejanin,
me Kosovën në krah drejt Atdheut,
e i them - në Prishtinë
po të pret 'Skënderbeu'!

Në Lucernë, Mbretit Zog
i them - këto kohë dimërore
qielli 'Shqipëri'
ka dhe formën e kurorës mbretërore.

Presidenti Uilson...
i përulem me lutje nderimi:
fjalët për kombin tim
t'ia kujtojë njerëzimit!

...Hyj me bastun në klubin zviceran.
Diku në një skaj
më del kafja e thjeshtë në Tiranë...
shokët te dera e saj...

I thërras çdo mbrëmje,
i pres me mëngjezin.
Tek vesh këpucët e mia,
lidh këpucët e tyre
që më presin.

...Mirupafshim, Atdhe!
Me retë e bardha të Alpeve
të dërgoj përqafimet e mia.
Aty brënda kam fëmininë
që ma mban Shqipëria.

Kam lodrat në lëndinat e tua,
vitet me vaj e me këngë.
komentet e nxënësve në maturë
e trishtime spërkatur me hënë.

Aty lashë të parin takim
të dashurisë me gruan
që ecën nëpër kohra
me bukën e fëmijve në duar.

Lashë lopatën time të puntorit
në vitet me dënim të zi,
lashë pa bërë vizitën e fundit
në varret e prindërve të mi...

Kam lënë hapur dhe një Dosje Sigurimi
me emrin tim në çdo resht
që të ndjek pas
ku të jesh...

...Sipër gjumit vinë nga larg
zëra të ëmbël gjitoni.
Kam mallin e të ikurit
dhe për ata që s'e donin.

Për zogun që largohej nga ballkoni
se s'gjente thërime,
për mimozën në obor
që ma sillte pranverën
në janarin me thëllime;

për rrugicën time tërë turp,
tkurur nga meraku i vetëm,
që buzë Bulevardit
mbeti e shtrembër tërë jetën...

...Gëlqerja tharë në mur
e ngrirë si muranë
me ankthe pa fund të familjes
që kurrë s'iu ndanë...

Llamba e shuar prerë nga shteti
sheh mbi fëmijët e i kthen në hije,
nëpër raftet e librave, shkrimtarët
pëshpërijnë në terr
drama historie.

...Diç pëshpëriti matanë...
kolltukët bosh rënkonin...
fryma e tim ati, vertëm
pinte duhan te ballkoni...

Një shishe, mbetur përgjysëm
siç e lashë në ikje,
pret të pihet kur të kthehem, 
a të thahet në pritje...

Montag, 27. Mai 2019

Buqetë poetike nga Hajdin Morina

Hajdin Morina

PSALM HYJNOR

Mund t'ua imponosh njerëzve
edhe frikën, edhe robërinë e lirisë,
por jo, kurrë, dashurinë.

Dashuria edhe sot është psalm hyjnor,
me banim vetëm në shpirt.

E paprekshme
nga pushtuesit e kësaj jete.



AKUSTIKA E DHIMBJES

Mbyll veshët
të mos e dëgjoj këngën
kur dehen aedët
e s'ndalen as në Gur t'Shpumë.

Je holluar unazave përbiruar
dhe rrathëve të bajraqeve.

Të dhimbjeve të kam kambanë.



TRINOMI I SHENJTËRISË SË ARBËRISË

Të tretë s'kanë varr,
Gjergj Kastrioti, Gjergji,
Pjetër Bogdani, Pjetri,
Gjergj Fishta, Gjergji.

M'i lanë pa varr,
që unë të falem
e të bie më gjunjë
para tjetërkujt.

E syve të mi drita,
posa shkëputet nga orbita,
para të treve ndalet
dhe merr uratën.

Janë të tretë Arbëria ku është.



CILA JE TI

Je kjo,
thonë je dhe ajo,
jo deri këtu,
jo deri atje,
shumë e vjetër,
tepër e re.

Sepse s'kanë sesi
brenda syve të tu
me matë
krejt çka kam.

As e hollë, as e vogël,
as aq, as kaq,
sepse t'matin pa dashuri,
Arbëri.



PRES

Kam shpresë tash vjen
fjala jote, zëri yt, nëpër eter,
qiellit, mbi Pegasin e kthimit.

Si flutur hrahashkruar
e Naimit,
si dallëndyshe
e Filip Shirokës n'Shkodër.

Më dridh ky tërmet i qetësisë,
ti tashmë ke hipur
mbi fjalën tënde,
mbi zërin tënd,
nëpër eter.

Qiellit tim ti shkruan
hieroglife të çuditshme
me shkronjat që i bart era,
të emrit tim, të emrit tënd.

Tek unë tek vjen nëpër eter.



NUK TË MARRIN PA TË ZHVESHUR

Nuk të marrin me vete
pa të marrë shumëçka ata.

Pak nga fytyra, pak nga emri,
shumëçka nga e ardhmja.

Ata nuk të marrin afër vetes
pa t'i prerë flatrat,
zogu im i ëndrrës.



KAM ME T'VESHË

Kostumin e partishëm
dhe lëkurët e partisë
kam me t'i zhveshë
thellë deri n'ty,
kemi me u dashtë,
si njëherë motit,
unë e ti.

Deri n'mue kam me t'zhveshë,
me bukuri t'moçme me t'veshë.



EKUILIBËR

Ritualit tënd të urrejtjes,
të lutem urremë sa më shumë.

Ritualit tënd të dashurisë,
të lutem më duaj pa fund.

Sepse ky është ritmi, ekuilibri
që e mban gjallë dashurinë
të vallëzojë nëpër orbitë.



POLICËT E REGJIMIT TË VDEKUR

Na torturonin tepër, mbaj mend,
që Republikën e ngjizur n'shpirt
ta abortonim sa më shpejt.

Si sot mbaj mend
sesi torturoheshin prej tyre
vajzat e konviktit numër 5.

Ndonjëra prej tyre
s'u bë nënë kurrë,
nga pasojat e dhunës,
nga ajo torturë.

Ndodh shpesh që nga paslufta
policëve të atyre ditëve
t'u shkojë më shpejt te dera
elektriku, kanalizimi dhe rruga
nga Republika e tyre
dhe nga kjo imja.



VEÇ DHIMBJA E TIJ MË DHEMB

Nuk ma përcaktojnë dot diagnozën
spitalet tona, assesi,
kur më dhemb dhimbja e tij.

Kur mudohet
e nuk mund të zgjohet
t'u japë ilaçe
fëmijëve të Kosovës
që vdesin nga sëmundjet
e pasluftës.

Në fund të fjalimeve të stisura
në përvjetorët e dëshmorëve,
ai hesht ndryshe,
më shumë se çdo gjëmim i kësaj toke.



KA QIELL EDHE DHIMBJA

Ka një qiell edhe dhimbja
larg ndër kujtime,
thellë ndër zemra.

Njeriu ka një qiell
nga i cili bien lot,
siç bien mbi bar e gjethe
bulëza vese
kur avujt e ajrit ftohen
në buzëmbrëmje.

Bulëza loti syve vesojnë,
sepse dikush larg po largohet,
po shkon...



TË JETOSH PA SOKRAT

Fryu në det një erë plot këngë
dhe magjistrica Circe
i joshi shokët e Odisesë.

Vajza e ishullit
mbante brerore diellore
rreth flokëve.

U dha ushqime e pije deliri,
pastaj me shkopin magjik
në derra i shndërroi të gjithë,
pos Odisesë.

Pas një kohe të gjatë
kur magjistrica mori shkopin
t'i kthente sërish në njerëz,
disa prej tyre Circen e lutën
t'i linte ashtu derra,
në ishull të kënaqen.

Në ishull rron ende
magjistrica Circe
me brerore diellore rreth flokëve.



PAS TË VJELAVE

Marshojnë sot kot
nën gjëmimin
e flakëve të celularëve,
sepse fotografitë
nesër n'arkiva bëhen
burime të rëndësishme
bashkë me shkrimet shkencore
të karagjozëve.

S'kanë ku ta marrin
një kokërr t'hardhisë
për kofinin n'shpinë,
marshimeve shterpë,
pas të vjelave, nëpër vresht.

Pas të vjelave
zgjuar janë somnambulët
mes krismave e flakëve
të celularëve.



KËMBËSOREVE TË HIRIT

1.
Në amfiteatër, në arenë
e faqes detit
sesi s'u ndal ky shi, sesi.

Ranë lot të ngrohtë
mos me prishë era
këmbësoren e hirit të vatrës
që shtroi nëpër mal
djali i mërzitur i përrallës.

2.
Tre mijë vjet njëjtë,
vite të duhen detit edhe tash,
me gjetë vendlindjen,
vendlindjen me pasë.

3.
S'jemi larg,
të dyve na përkund,
pa gjumë në sy,
e njëjta natë,
të dyve na zgjon,
pa fjetur fare,
i njëjti ag.
S'jemi larg.

(Dyrrah, 27.4.2019)



FRAGMENT NGA DHOMA 11

Lulet e kajsisë
përtej grilave
të dritares së vogël
na jepnin shpresë
neve të ngujuarve
në burgun e Prishtinës,
më 1982, në dhomën 11.

Lulet e kajsisë
që harliseshin
pa pyetur hetuesinë.

Aroma e prillit të ringjallur
na zvogëlonte në dhomë
kundërmimin e kovës plastike
të mbushur me urinë
dhe me jashtëqitje tjetër shpesh,
të cilën e zbraznim në banjo
kur gardianët na nxirrnin
në xhiron e shkurtër
me sy poshtë
rreth orës dhjetë.

Udhës sonë të Arbrit
edhe ne të dhomës 11
lamë ca pika gjaku
zyrave të hetuesisë
për shkak të torturave mizore,
për shkak të dashurisë.

Hetuesit, gardianët,
shqiptarë ishin
nga trojet tona etnike,
nga harta jonë e etnisë
dhe më shumë se hetuesit serbë
na torturonin
e nënën na e shanin,
më shumë se ata,
shumëfish.

Sepse në flagrancë
na patën zënë,
në dashuri me Atdheun.



MË THUAJ TI QYSH ME T'THANË LIRI

Në pikë dite
hiqet nga rruga
tabela me emrin e atij
që torturohej
për vdekje
dje në hetuesi,
për ty.

E ti m'i gëzon policët e djeshëm,
udbashët e tmerrshëm.

Më thuaj ti
qysh me t'thanë liri
kur s'është e para Arbëria,
as Naimi, as Ademi.
Partia!



KUR LEXOJ TË SHTUNËN

E shtuna,
si çdo e shtunë,
të zgjon dëshira shumë...

...ta bësh poezi, për shembull,
ëndrrën që pe të premten,
ndezur me ndjenja që s'i ka jeta.

...ose me dalë te lumi, te mali yt,
fëmijërinë me kujtue.

E shtuna ta ndezë dëshirën
me lexue çka ke harrue.

Dhe i hyra stivës së librave.

Në të dy krahët
hoqa e palosa derisa u lodha,
deri te Xha Gorioi,
të cilit stva e librave
frymën ia kish zënë,
si bijat e veta kur e braktisën,
si qiraxhinjtë
në pensionin e vejushës Voker,
në Paris,
në rrugën Nëvë-Sentë-Zhënëvievë.

Xha Gorioi
më shumë se kur isha n'gjimnaz
nisi të më flasë
për Sizifin e jetës
jo vetëm në qytetin e Senës,
por në gjithë planetin
që ka vetëm një kod:
mashtrues ose i mashtruar
do të jesh në këtë botë.

S'ka rrugë tjetër,
as mes, as shteg.

(E shtunë, Rixhevë,13.4.2019)



NËN HIJEN E PIRGJEVE TË BEJTEVE

Biçim poetësh
bëjnë pirgje
me biçim bejtesh.

Nuk është në dymbëdhjetë,
por kurtizanet i ranë kambanës.

Pa vargje poezia,
pa poezi vargjet.

Ulpiana me zjarrminë e trupit
zhvarrimin e Pjetër Bogdanit
e pjek në një tullë prej dheut.



MËKAT ËSHTË TË MOS MËKATOSH

Ti mëkatove
territ të asaj nate
kur të ngresh krye
thanë është mëkat.

Por të mos mëkatosh,
është të mos jetosh.

S'të duhet liria,
s'i duhesh gjë lirisë,
në mos mëkatofsh
në këtë stinë.



JAM

Jam
sepse kam det,
një varkë mbi dallgë
dhe ty në jetë.

Jam
sepse lart mbi mua kam
një qiell të lirë
për të gjithë zogjtë e vendit tim.

Jam
sepse gjoli im
nuk mbetet pa Nosit.

Jam
sepse det kam,
ty
dhe thellësitë
e virgjëra të tij.



JE

Tërmet ish
që më dridhi sot
një kujtim
dhe pantomima jote
e fotografisë.

Dua t'i besoj legjendës,
ti je gjallë
pas shtatëdhjetë
e shtatë bjeshkësh.

Hipa mbi pegasin tim,
po nisem.

Samstag, 25. Mai 2019

Republika e poetes Naime Beqiraj

Naime Beqiraj

REPUBLIKA

Të buta supet e saj
Të buta kalorëse
Për të bartur pesha të rënda

Të reja vitet e saj
Të reja shtalb
Për ta kaluar rolin e urtakes

Edhe dashurinë e ka të brishtë
E brishtë si thes me pupla
Për t'i luajtur të gjithë

E fortë krenaria, e fortë
E fortë deri në mëkat
Mos ta lejoj Atin të drejtësoj

E të qeshurën e bukur
Aq sa hirësia e Solomonit
Nuk mund t’i thotë, jo

I qartë fërkemi i saj
Fluturim plot
Sa me e hup lojën, vetës gola

Dhimbshëm humbja, humbja e saj
Por jo e qeshura prej mushkërive
Me to i kapërcen thepisjet

Kampione ecja e saj
E para del sa s'ia kalon kush
T'i kthejë dhuratat në armiq

I akullt inati, i akullt
Pik’ acar sa hakmarrja
Për t’rënë n'kurthë me vetën

I butë shikimi, i butë
Sa s’mund t’i rezistosh 
T’ia kthesh shpinën, jo besnikërinë

E këndshme e hedhura e saj
E para, e njëqindta, e mijëta
Për ta ushqyer gjarpërin me ambroz

Si erë e ka sundimin
Përditon ngopshëm mirë e bukur
E mandej i përmbys kupat e verës

E mrekullueshme hija
Mrekulli, dëshmi, ringjallje
Për t’i prirë të pabesët
____
"Çmimi e lirisë", në manifestimin "Takimet letrare Azem Shkreli" në Pejë.

Montag, 13. Mai 2019

Sylejman Aliu: PËSHTYRJA E PORTRETIT

Sylejman Aliu

PËSHTYRJA E PORTRETIT

(Tregim)

          - Ju! – bërtiti koloneli dhe nxitoi të merrte pamje sa më madhështore. – Ju do të dëgjoni britma e klithje tmerrësisht të thekshme, por në vend se t’ju dridhin ethet, ju do të ndieni një shqetësim të ëmbël, mbizotërues dhe, menjëherë pas kësaj, duhet të fillojë t’ju rrëmbejë një shkrirje e lehtë, e butë, aso që zgjojnë lezmin e shpirtit. Fill pas kësaj, do t’ju kaplojë një mall shfrenues për të harruar çdo gjë që ka emrin e mëshirës. Do të truponi kryq e tërthor me flamurin e hakmarrjes, që do ta valvitni ngadhnjyeshëm nëpër hirin e shkrumbtë, që do të leni pas vetes. Do t’ju pushtojë pahetueshëm ankthi i gjakut, por kjo menjëherë do t’ju kalojë. Atëherë do të nisemi! Ku? Do të pyesni. Do t’ju them! Deri këtu na sjell ëndrra, ëndërrimi ynë i kahershëm, që fjolla-fjolla është ngritur dhe e ka pushtuar tërë këtë qiell mbi këtë tokë të egër. Në fillim, siç e dini, ardhja jonë ishte e pahetueshme, e qetë, e paqshme, herë me grosh e herë me helm, herë me mjaltin e gjuhës e herë me dhelpërinë e shpirtit. Kjo ishte vetëm një provë e ardhjes jo të rëndomtë. Ata që erdhën me flakë e me zjarr nga kjo tokë u përzunë me flakë e zjarr! Ne erdhëm ndryshe dhe në djepin e një mëshire, që e gjetëm në këtë sofër, e përkundëm ëndërrimin tonë të sotëm… 
          - Ashtu është! Rroftë ëndrra! – thirri turma me uniformë. 
          - Mendimi – vazhdoi koloneli gjithnjë me dorë të shtrirë, sikur me të donte të mbledhte në grusht blerimin e ri të tokës së vjetër. – është njësoj si ëndërrimi. Edhe nëse mendojmë pa mbarim, të shtrirë në shtratin e kotësisë e të gjakut të pagrishur, është njësoj sikur të përçartemi symbylltas… Ne moti kemi sharruar në ëndrra, që të zgjohemi në këtë kohë, të nxitur nga pezmi dhe urrejtja ndaj këtij llumi… 
          - Përpara! Përpara! – përsëri bërtiti turma, duke rrahur tokën me shputa. – Poshtë fëlliqësirat! Rroftë ëndrra!
Kolonelit, për një çast, iu rrënqeth i tërë trupi. Pas pak, posa piu ujë nga gota e kristaltë, nisi prapë: 
          - Në këtë truall, ku me shekuj është mbarsur krenaria bishtake, nuk mbijnë lulet! Jo, jo! Nuk mbijnë, fare! Në vend të tyre, njeriu këtu gjenë therra e murriza, dëllinja e fier, miza e bagla! Të gjitha këto mund t’i gjeni e t’i hasni kahdo. Po lule, lulet është e pamundshme! 
          - Poshtë therrat! Poshtë baglat! – u shkreh në britma prapë uniforma e blertë. 
          - Dhe… do të bien poshtë! Dhe do t’i shkelim! Dhe do t’i vëmë në mengene! Dhe do t’i shtypim! Njerëz e bimë! Bimë e bagla! Këta kokëfortë të pabindshëm, që nuk ditën t’i falin kurrë këtij kontinenti të bukur ndjenjën mashtruese të shpirtit dhe të bindjes, vërtet, do t’i tredhim! Anin e grave, këtë shtrat të kobshëm fëmijësh bishtakë, do t’ua mbushim me borën e ndyer të dimrave tanë industrial! Le të pjellin, pastaj, bushtrat...! 
          - Poshtë ani i grave! Poshtë pjella e tyre! 
          - Do t’i vrasim, siç i kemi vrarë vazhdimisht! Do t’i shtypim, sikur i kemi shtypur gjithmonë, por kjo s’do të mjaftojë, sepse ëndërrimi ynë tash është rizgjuar për shkelje të reja! Pjellës do t’ia shkurtojmë shëndetin! Ja, kjo është, në pika të shkurtëra, ëndërrimi ynë tashmë i zgjuar! Ne…
Fjalët e fundit të kolonelit s’u dëgjuan fare nga duartrokitjet e shfrenuara të turmës së rreshtuar. Ai piu edhe pakëz ujë e, pastaj, mori prapë pozitë mbizotëruese, duke dashur kështu, që në mrrolat e ballit të gjerë, me një reliev të shëmtuar eshtrash kërcënues, të mbledhë gjithë hidhësinë e pelimtë, që vetëm pas pak çastesh do të derdhet megjave të blerta të fushës dhe u bë gati të fliste edhe më me zjarr. Në atë çast, njëri nga turma i tha një tjetri diçka në vesh dhe ky, me një turr të turpshëm dhe kenguror, vrapoi drejt tribunës. Me të parë këtë koloneli përnjëherë e humbi pamjen e vet mbiztoëruese, që kishte marrë vetëm pak më parë, u gërmuç, duke ia afruar veshin atij që kishte marrë vrapin drejt foltores. Fjala në vesh filloi. Të tjerët prisnin me ankth. Koloneli, njëherë u zbeh, filloi të dridhet, t’i shtrëngojë grushtat, por pas pak, sikur filloi t’i kërcente mustakja nga një gaz, që mundohej më kot ta frenonte. Më vonë, atij që erdhi me vrap dhe i pëshpëriti në vesh, ia rrahu supet me dashamirësi, duke i treguar me dorën tjetër rrugën kah duhej të largohej.
Fytyra e qeshur e kolonelit bëri të ndritet e tërë turma e blertë. Ajo filloi të lëkundet e të përkundej shkujdesshëm në krahët e një të papriture të gëzueshme, që prisnin të shpërthente, si një befasi e ëmbël.
A nuk ju thashë? Bishtakët e këtushëm duhet tredhur! Jo duhet! O, zot! Sa keq e thashëë! Po të themi kështu, humbim diçka nga koha dhe do të dukemi sikur zvarritemi me hamendje drejt këtij akti të domosdoshëm! Ndaj xhuxhmaxhuxhëve të tillë shekullin do ta bëjmë njëvjeçar dhe botën ta lëmë pa kohën e tyre!
Poshtë koha e tyre! Poshtë xhuxhimaxhuxhët! – brohoriti turma dhe filloi të valvitej si gjethet e zverdhura.
Lartmadhërisë së tij, perandorit tonë të madh, të ndritur e fuqiplotë midis Sheshit të Heshtur, ia paskan pështyrë sytë! Portreti i tij, me pamje kuptimplote prej dëlirësit të Ballkanit nga fëlliqësirat shëmtuese bishtakësh, i pranishëm gjithkah nëpër muret e Sheshit, qenka pështyrë! Pastaj, o, zot! Pastaj, sikur kjo të mos mjaftonte, ata… ata me një ngjyrë të verdhë, krejtësisht të verdhë e me një duhmë të rëndë, ia paskan zgjatur veshët madhërisë dhe poshtë, nën portretin e tij, aty ku është zbrazëtirë e bardhë letre, me do shkronja të shtrembëra të një alfabeti të çuditshëm e kobndjellës, paskan shkruar…
          - Lepur! – bërtiti njëri nga turma dhe sakaq heshti.
          - Lepur?! – vazhdoi i habitur koloneli. – Po ç‘lepur, o i mallkuar! Ç‘lepur! Gomar, gomar e paskan shkruar!
          - Uuuuuu!...
          - Po kush e paska bërë këtë? Ë?
          - Bishtakët! – tha turma me një gojë! – Kush tjetër pos bishtakëve!
          - E, ku do t’i vëmë ata tash?
          - Në mengene, në mengene! – klithi turma e ndezur.
Përnjëherë ra një heshtje e mbytur. Kolonelit, sikur iu sosën fjalët, por në fytyrën e tij prej larg vërehej një zjarrmi përvëluese, që shtypej ndërmjet dhëmbëve të nofullave të tij të gjera. 
          - Rrofshin mengenet! Poshtë bishtakët! Poshtë pështyma e tyre! – bërtiti ai që i kish folur në vesh Kolonelit!
Edhe të tjerët brohoritën të çliruar nga heshtja e rëndë dhe e pakuptueshme.
Koloneli hodhi një shikim përmbledhës mbi turmën e bërë prush nga një zjarrmi e papërmbajtshme. U përbi. Ngrehi gotën e kristaltë me ujë të thartë dhe piu. Pastaj, atë e lëshoi me kujdes, sikur i dronte shpërthimit të saj në spirra e do të derdhej mbi turmën e blertë, që tash dukej më e mbledhur dhe si në mrizim. Vuri duart mbi foltore, duke i zgjeruar krahët, kurse kokën e peshoi në anën e djathtë, sikur përgjonte flladin, që vinte e ia trazonte ato pak fije floku, që e miklonin lëkurës së hollë. O, zot! Sa pak flokë kishte koloneli dhe si i ngjyente ato me këna të kuqërremtë! Ndenji kështu një trohë herë, pastaj sikur kish përgjuar diçka të çuditshme kah e djathta, nga kish vënë vesh, ngriti grushtin kah perëndimi, por nuk tha asgjë. Grushti i varur në erë dukej sikur ishte ngrehur mbi gjithë turmën dhe e bënte atë më të përulshme dhe më të vogël, vetëm aq sa ishte grushti i tij. Fytyrat e qeshura të njerëzve turmorë, që kishin të veshur atë uniformë të blertë e të shijaktë, menjëherë i kaploi një trishtim trazor. U tkurën, u shtrembëruan dhe sikur morën trajtën e njëmendësisë së tyre shpirtërore. Heshtje. Tribuna, ai shesh ku mbillej ajo krenari ëndërrimtare dhe ai kërcënim torturues, që përzihej me një frikë të llahtarshme, dukej plotësisht e zbrazët. Nëpër të lodronte vetëm heshtja e rëndë e një ndjenje të çuditshme, që ngrinte në ajër lëvizjet e grushtave dhe zërat, që rridhnin nga përrockat e një kontinenti të largët...
Turma befas filloi të përmendej. Një qiell i përhimtë mbrëmësor mbuloi tribunën dhe foltoren, kurse do zëra të largët e tinëzarë nisën të dëgjoheshin si era. Perëndimit, ngadalë, filloi t’i sosej skuqja, kurse peizazhin kish filluar ta mbulojë terri…
          “Do t’i hipja në bark, në fund të barkut!... Jo, jo! Në fillim do t’i afrohesha. Me mjaltin e lëngjshëm të syve do ta shikoja dhe do t’i qëndroja përbri… Asgjë s’do të flisja! Ajo, natyrisht, do të tkurej, do të mblidhej si macet e egërsuara, do të kërleshej, por, siç e kanë zakon këto, s’do të nxirrte zë… Ajo s’do të fliste, kurse unë do të qëndroja i heshtur. Qëndrimi në afërsi dhe heshtja e ëmbël mbjellin mashtrimin… Heshtja e gjatë krijon nervozë dilemash. Prandaj, këtë duhet mbushur me ëmbëlësinë e syve dhe me shprehjen besnike të fytyrës. Kupën e besimit mund ta mbushë edhe mashtrimi. Megjithatë, trishtimi s’do ta lërë ta kuptojë këtë. Ndjenja për mbrojtje do të mbizotërojë; arsyeja do të mbyllet si në guacë. Nëpër këtë korridor të fshehtë të qëllimit do të zvarritet akti i torturës. I gjithëpushtetshmi, që ka një mbizotërim të plotë mbi çdo lëvizje, s’e ka lehtë të lozë role të tilla, siç detyrohem të bëj tash… Po, ajo s’do të lëvizë! Do të qeshë… Pastaj, prapë do të qeshë! Do të rri e stepur, e kërleshur… Do ta bëj edhe një hap kah ajo: afërsia e rrejshme, kjo distancë e zbehtë, e ndanë, çuditërisht pahetueshëm, të vërtetën nga tortura. Çdo grimasë në fytyrën e saj, ngadalë do të shndërrohet në mpirje! Ato do të duken të ngrira, kurse e gjithë ajo që fshihet pas tyre, nis të dalë, të shpalohet dhe në këtë shpalim do të ndjehemi të dëmkosur… Kjo do të ma përkujtojë historinë. Historia! Ha, ha, ha… Para fuqisë sonë kjo s’guxon të ndihet e gjallë as si hije e kaluar, as si dritë e sotme! Nga jashtë do të vijnë zëra të ndryshëm: klithje vajtuese, britma alarmuese, por megjithatë, pas pak çdo gjë do të bjerë në gjumë… Ajo përsëri do të ndjehet e vetmuar midis heshtjes dhe kërcënimit, midis natës dhe ditës së shpresës. Nëpër këtë gjysmëdritë ajo do të shohë se këtë mjaltë të syve të mi s’do ta kuptojë kurrë! Do të vërejë në gjithë këtë heshtje dhe në këtë kumbim të errshëm se buzëqeshja ime do ta trishtojë, do ta gërmuçë, do ta bëjë më të kërleshur, më të dridhur… Atëherë do t’i flasë me gjuhën e saj… Ajo do t’i lëshojë supet menjëherë disi lodhshëm dhe gëzueshëm. Do të ofshajë shlirshëm e pastaj do t’i shkundë krahët dhe do të kthehet kah dritarja.
          “Përse heshtje? Unë s’e dija se je i gjuhës sonë!”
          “Flisnin sytë! S’ju mjaftonte kjo?”
          “Jo! Nëpër dritën e tyre shpërthente diçka që unë s’e kuptoja dhe që më fuste tmerrin.”
          “Pasojë e kujtesës së freskët! Harresa e kësaj kujtese është poaq larg sa edhe besimi ndaj këtyre!”
Menjëherë do të pasojë një heshtje e rëndë. Nata do të vijë hajnisht dhe do të mbushë çdo skutë. Ajo, pa e vënë re trazimin tim, do ta ndezë bishtukun. Nata e dhomës do të ndriçohet zbehtë.
Prapë do t’i flasë në gjuhën e saj. Do t’i them se ka ardhur tash një kohë që kërkon guxim!
Ne duhet, patjetër duhet të themi atë që na djeg shpirtin dhe kujtesën. Të themi se pa këtë ndjenjë, që ka nisur të na shtypet me dhunë, ne nuk do të mund t’u përngjajmë atyre që na lindën, se … Atë me siguri do ta dridhë një shqetësim fishkëllues i një entuziazmi të shfrenuar dhe, dikur, do t’i bjerë derës me këmbë e duar, me fuqinë e njeiut të tërbuar. “Kur? Kur? Kur?”
Kur? Qe! Tash! Tash!... Kushtrimi do të shkapërderdhet si jehonë nëpër kohë!... Ajo do të qajë, do t’i shkulë flokët, do ta puthë armën, e pastaj me sy të përlotur do të ndalet para meje, si një bishë e mundur. Sytë e saj të lagur do të rrëshqasin e do të përplasen në dritare… Me të shpejtë, pastaj, pa vënë re më asgjë, do ta hapë dritaren dhe do të shtijë thellë në qiellin e natës. Errësira, si një gji i ftohtë, do ta valëzojë kumbueshëm këtë jeh krisme, ndërsa mua, menjëherë do të më teket një gaz i papërmbajtjshëm. E habitur do të ndalet para meje. “Përse qeshni? – më thotë buzëvajë, duke u munduar t’i fshehë lotët. – Ju qeshni, kurse unë s’e di përse e bëni këtë!...”
Unë s’mund ta ndalë të qeshurën.
Ajo nuk qanë më.
          “Zgjimin ua kam borxh juve!” – do të thotë pas pak krenueshëm dhe menjëherë do të vrapojë t’ia vërë shulin derës. O, zot! E gjithë ajo natë e sketërrshme, gjithë ky mashtrim, që vinte nga gjuha e saj, të cilën ajo aq shumë e donte, që s’ia kishte aspak dronë, u mbyllën me shulin e derës së saj. Këtë gjuhë edhe unë e flas mirë, por ç‘iu desh asaj ta vërë shulin? Tash kemi mbetur fillikat vetëm: unë dhe ajo. Fillikat vetëm në këtë botë: unë dhe ajo! Unë me gjuhën e saj, ajo me mashtrimin tim!
Ia ledhatoj llërat, ia thith vështrimin e kallur, ia djeg shikimin… E siguroj se do t’ia dalim, patjetër do t’ia dalim… Ajo prapë nis të qajë… Armën s’e lëshon nga dora. O, zot! Me ç‘forcë e mban atë! I afrohem edhe më afër. Ia dëgjoj dihamën e ashpër, e cila i shpeshtohet me shumë! I flas edhe për shumëçka tjetër dhe në hirin e votrës bëj skica me krënde dhe vijat nëpër hi i zgjas deri te flaka, që lëpihet grykës së zezë të oxhakut dhe i them se këtu, afër flakës, ne do të arrijmë t’ia dalim! Nëpër flakën e madhe ne do të lëmë gjurmë… Dihatjen e saj të shqetësuar më nuk mund ta duroj! Ajo edhe pak do të shpërthente, do të turrej kështu nëpër natë me armë në dorë dhe do t’ia nisë flakës.
Një erë e keqe vjen nga jashtë. Mbyllet aty ku qëndrojmë ne. Nata derdhë qetësinë e zukamshme, në hirin e së cilës ngadalë, si pështyma e kërmillit, mbillet mashtrimi. Unë ia lidh flokun me gishtrinjtë e dorës së djathtë. Shkapuris nëpër to: një ngrohtësi gruaje fillon të endet lezshëm nëpër qëllimin tim të njëmendtë. E zbehë atë, e ndrynë, e përkëdhelë, e mund, e tund… Djersa e qetë, e brishtë si tambli… Ajo erë e keqe do të mbushë përsëri gjithë hapësirën e errët të dhomës.
          “Do t’i vëmë flakën!” – do të thotë ajo me shikim të perënduar. – “Torturën do ta shkulim me torturë! Do t’ia pështymë sytë perandorit të tyre; këtu dhe kështu le të jetë e nismja: sytë e tij le ta mbajnë shkëlqimin e pështymës sonë për tërë perandorinë!
Gaca e kurreshtjes sime do të nisë të mbulohet me hirin e një epshi të rrejshëm. Prapë do t’ia ledhatojë llërat, pastaj, supet, kraharorin, qafën, veshët…
          “Do t’i poshtërojmë! Do t’i therrim në bri dhe do t’i përzëmë nga ngrohtësia e kësaj toke!”
Në vatrën e saj të mllefit do të kallet një zjarr përvëlues. Mbi këtë zjarr do të nxjerrë kokë urrejtja hakmarrëse. Do të më mbulojnë djersët. Nga misht e saj të lagur nga djersa do të nisë përnjëherë të më vijë ngrohtë dhe, si i djegur, do të shkoçem prej saj. Ajo s’e vëren të vërtetën. Do të mbyllet në kullën e entuziazmit dhe prej atje do të sodisë vetëm fuqinë e zemrës, që hap krah pa kohë. E mbyllur në këtë kullë murtrashë, ajo do të flasë, do të shajë, do të bërtasë dhe grushtin do ta hedhë në lartësi të pakapshme… Qenien e saj do ta rrëmbejë përnjëherë një fuqi e re dhe ajo do të shikojë gjithnjë andej kah bjeshkët e fshehura në errësim. Jashtë terr. Brenda do të hyjë prapë ajo erë e keqe, do të hyjë… Unë me duart e dridhme do t’ia përthekoj belin, pastaj ato do të fillojnë të rrëshqasin kah nënsjetullat lehtë-lehtë. Ledhatueshëm. Ajo dihatshëm do të derdhë shikimet në errësirën e zezë dhe me forcë do të m’i mbajë duart në kraharorin e saj… 
          - Të dalim! Të dalim tash, menjëherë! – do të pëshpërisë ajo dhe do të më sulet në kraharor. 
          - Të dalim? 
          - Tash! – do t’i them duke u përbirë rëndë. 
          - Po! Pse? A mos është herët? A s’pritëm mjaft? Tash jemi më shumë… Tash të njoha edhe ty.
Dalim. Dalim me turr. Nata na fsheh mrekullueshëm në gjirin e vet të errët. Ajo do të vrapojë, do të vrapojë si e çmendur drejt Sheshit të Heshtur, kurse unë, i bërë qull nga djersa, do t’i vihem prapa. Ajo s’do të ndalet. Hapi i saj është i shpejtë. Sheshi i Heshtur, si për çudi, do të duket si në gjumë. A ishte kjo nata e parë që Sheshi flinte kaq qetë? Këmbët e saj në këtë ngarendje trokëllinin nëpër kalldrëm.
          - Hej! Ndal! – do t’i them asaj me pëshpëritje dhe do të shikoj anash. – Unë më tutje nuk shkoj!
Pëshpëritjen time do ta marrë era. Ajo do të vrapojë edhe pak dhe do të ndalet para portretit të perandorit, që rrinte ngjitur gjithkah mureve të Sheshit.
          - Shoku perandor… Shoku shputa! Kam ardhur në emër të dritës, të zemrës e të mendjes të të pështyjë...! Po të pështyn populli… dita e re… - i thotë ajo dhe me britma e shqyen qetësinë e natës dhe derdhë tërë pështymën në fytyrën e perandorit…
          “O, zot!”, do të mendoj si i tërbuar. “Nesër perandori do të shikojë qytetin e stërpikur me pështymën e kësaj bushtre!”
Ky mendim menjëherë do të më këthejë tek e vërteta; paletat do të më ndrisin në supe, kurse lezmi, si farë e keqe, do të kullohet përnjëherë nga gjaku im… Atëherë do të vrapoj, do të vrapoj… Do të kumbojë vetëm nata e heshtur. Qielli, si një tyl i lubardhtë, do të mblidhet e do të mblidhet, si një varrë e pashërueshme. Më bëhet se mund ta prekim edhe me dorë, do ta shkapurisim, t’ia heqim rreshkën e shërimit, për të stërpikur edhe ne botën me qelbin e qiellit të vrerosur. Hapësira do të më duket e vogël, krejtësisht e vogël, nëpër të cilën bota do të sorollatet si një gogël xhepi. Mbi këtë botë boshe dhe të kurmëzuar do të flejë nata në natë, Sheshi i Heshtur në Sheshin e Heshtur, madhëria e tij perandorake në madhërinë perandorake, pështyma fëlliqake në pështymë, poshtërimi në këtë poshtërim, fyerja në fyerje, urrejtja në urrejtje, shkatërrimi… dhe mbi këtë shkatërrim, si një bollë katullaqe, do të qëndrojë emblema jonë e rrëzuar.
Në urën e hekurt, nëpër të cilën hyhej në Shesh, qiellin e përhimtë të natës e shponte shtiza. Poshtë shtizës, te këmbët e parmakëve të urës – një flamur i shqyer. Do ta shikoj lumin poshtë; ai lumth i pastër, që përditë belbëzonte me buzët e shkumëzuara dhe me vullnetin e bindjes, përnjëherë më bëhet se kullonte vetëm pështymë, ajo pështymë, që tash rrëshqiste nëpër sytë e perandorit e derdhej si në kanalizim në lumin që kalonte nën urën e hekurt…
… ajo tash do të kthehet… Ja! Ajo po kthehet… Në dorë mban diçka. Ç‘është ajo që mbaka në duar? Është diçka e bardhë. Ah! Portreti i perandorit tonë… Jo, jo! S’është, jo! S’është i perandorit tonë, them. S’është, s’është! Portreti paska vesh të gjatë. E njoh unë perandorin tonë… Ai bile ka veshë shumë të vegjël… Ë? S’vërehet mirë… Perandori? Jo, Jo! Gomar është, gomar… Prit! Aiiii! Në paça perëndi, them i trishtuar, ai është perandori ynë… Nuk qenka gomar, jo! Perandori, për krishtin, perandori… Me fuqinë e njeriut të trishtuar, do ta rrëmbej për flokësh; do ta shkumbulloj, do ta sjell si rrokaçë, midis urës së hekurt e do ta shtrij në tokë… Do të shikoj për një çast kah qielli, duke shfryrë i gëzuar dhe, pastaj, me një qetësi dehëse, do t’i hip në fund të barkut dhe gjithë shkumën përshtyrake e neveritëse të kësaj qenjeje, do t’ia nxjerr andej kah pëshurret…
Qetësia e plumbtë, që e kishte mbuluar tërë turmën, e zgjoi kolonelin nga këto mendime, i cili menjëherë përjetoi boshësinë e kësaj ëndrre. Me t’u zgjuar ai e gjeti grushtin ende të ngritur në ajër. Tash, kur i ra ndërmend për këtë, e përplasi mbi dërrasën e errët të foltores me një rrëmbim lemeritës. Kjo rapëllimë e trembi turmën ushtarake, e cila me të dëgjuar rënien e grushtit, qëndroi gatitu dhe brohoriti e përgjumur: 
          - Poshtë rrapëllima! Poshtë trembja!...
          - Dëgjoni – tha koloneli pasi piu ujë nga gota e kristaltë, duke mos ua vënë veshin atyre brohoritjeve. – Dëgjoni! Unë e gjeta, e zbulova me mjeshtri të rrallë atë që e pështyri perandorin tonë të madh… Ja! Me këtë kokë zbulova se kush e pështyeka lartmadhërinë e tij…
          - Rroftë koka juaj! Rroftë koka juaj e mençur...! – bërtiti prapë turma dhe sakaq u shafit prapë e përgjumur.
          - Kjo njollë e zezë në kartën e kontinentit tonë, që bishtakët e quakan Kosovë, kjo na e pështyeka perandorinë dhe bukurinë e ëndrrës sonë… Le të shkruhet, pra, ky vit në faqet e verdha të historisë, si i fundmi për pjellën e re, sepse ata që janë për t’u tredhur, do t’i tredhim, kurse anin e grave do ta mbushim me borën e majave më të larta...
Ata që e dëgjonin menjëherë kthyen kokën kah majat e larta dhe atje mbollën vështrimin e tyre të akullt.
Koloneli edhe një herë përplasi grushtin në dërrasën prej arrës të foltores dhe, pastaj, duke i fshirë djersët, që kokrra-kokrra ia kishin mbuluar ballin, bërtiti: 
          - Hijen e zezë të këtij kontinenti të bukur do ta mveshim me bardhësinë e borës dhe të akullit dhe do ta shterpësojmë sa më parë! Përpara!
Turma u tollovit dhe sakaq mori prapë qëndrim gatitu.
Dikur vonë, ashtu të përgjumur, u nisën ta shterpësojnë njollën e zezë në hartën e kontinentit të bukur…