Tufë me vargje të poetit dhe atdhetarit Alush Canaj

Alush Canaj

Me rastin e 66 - vjetorit të lindjës


ËNDRRA NË KRAHËT E ERËS

Fusha mbylli sytë
edhe qielli
me këngë t`kaltra.
Vrik erdhi gjumi
më çoi te lumi
era në breg
me mori mbi flatra.

Fluroja fushës,
fluturoja malit
sikur me raketë!
Pylthit me lulëkuqe
vizitova një mollëkuqe
n`pallat të zambakut
në katin e tretë.

Peshqit në det
më mësuan not
te i Dashurisë Kep.
As vetë nuk e di
si rashë në thellësi.
Kur më puthi nëna,
unë: sa një plep!

(1969)



ÇKA I DUHET LULES

Lules i duhet uji,
pa ujë s`mund të rritet.
I duhte edhe dielli
n`luhare të kolovitet.

Ndonjë flutur e kopshtit
krahët me pranverë,
t`ia puthë faqet pikaloshe
kur t`i shkon në derë.

Nuk bënë pa puhizën
që shetitë nëpër fushë,
e freskon me shami t`vet,
e gicilitë në gushë.

Një dorë e vogël piktori
i duhet lules laureshë,
ta pikturojë nga dritarja
saherë të buzëqeshë.

(1971)



FLAMURI MBI KULLË

Më ndjekun ujqit
për flamurin mbi kullë.

Copa-copa do të më bajnë
si drenushën e pafajshme,
nëse më kapin në maje të lisit.

Ulurojnë,
lisin duan ta rrëxojnë
po rranjet e tij thellë në Iliri.

Si lumi kur del nga shtrati
zemërimi rritet e rritet
plasin nga inati
Flamuri mbi kullë valvitet.

Kallnor, 1972



FLAMURI S`BIE

Ujqit edhe ditën ulurojnë,
duan të na frikësojnë.

Shqiponja jemi ne,
mbi ta bëhemi rrufe.

Dikush edhe vritet,
flamuri s`bie. Valvitet.

Kallnor, 1972




MRËMË E PUTHA LIRINË

Mrëmë 
e pashë në ëndërr 
Lirinë.
Ishte si manushaqe,
e putha në faqe.

S`kaluam as dy hapa
qentë na lehnin prapa.

S`di si u afruan,
Prangat na i vunë.

(1971)



TE TIRANA

Te Tirana 
Nana, 
edhe motër Zana.
Atë dimër na ndanë
e lisat i vranë. 
Më s`mund të duroj, 
andej do të fluturoj,
aty, ku e kam Nanën, 
e motrën time, Zanën, 
Mëmëdheun, 
Skënderbeun. 
Nëse ujku më vjen pas 
do ta vras.

(1970)



NËNA SHQIPËRI

Atje larg në veri
Nëna ime Shqipëri
si ylber me shtatë ngjyra
lule e çelur, më e mira.
E kam dritë, e kam xhan
korbat e zezë prej saj më ndanë.
Oh, sa keq! U bubu,
AJO pas malesh - unë këtu
Zog do t`bëhem të fluturoj
Nënën time ta takoj
ta puth në faqe si dikur
t`i them në prehër : U bëra burrë.
Ujq e dhelpra më vijnë pas 
dashuri e Nënës do t`i vrasë.

(1970)

Nga libri "Mbrëmë e putha lirinë"

Arif Molliqi: Poezi nga libri "Si kripën të kam dashtë"

SI KRIPËN TË KAM DASHTË


kënga e qukapikut 

në ketë portë ka kohë që s´troket kush
nuk troket as qukapiku
ta bëjë një vrimë të paktën
që botën ta shoh unë

me shelgjet e lëmashkut mbarova një fyell
dua me të t´i thirri vitet e humbura të femërisë
derisa në kopshtin e kujtimeve
po piqen qershitë 

ah sa shumë më pëlqen 
të eci zbathur nëpër kalldrëmin e fshatit
t´i lëndoj gishtërinjtë e këmbëve
duke e shikuar lejlekun si ndërton çerdhen 
mbi oxhakun e braktisur



si më dashtë më përpij dynjanë

s´di ç´ndodhi atje përtej 
por e mbaj mend
një kafshim krejt ndryshe

si më dashtë më përpij dynjanë

e pastaj në mes një përroi
midis dy kodrave vërshoi diçka

në mes  të malit një rudinë
midis deti një ishull
po digjej nga llavë e vullkanit...

o sa të fuqishëm që ishim
përballë njeri tjetrit 
kur pëlcitëm nga ulërima



më thuaj a të marrë për dore

dhe pranvera erdhi
qenka bukur ta shohësh teksa lulja çel një syth 
ushqim për bletë të bëhet

në sy
në gjoks 
ka portretin që ma vodhi 
vjeshtën e kaluar

çudi si nuk pëlcet fara
kur jashtë bën ftohtë
kur brenda dikush digjet

me thuaj a të hesht
a të bërtas
a të marrë për dore
a të fshehu nga syri i keq
më thuaj 
a ta përziejmë këngën me vaj
duke lëshuar klithje



bukuri e egër

fqinja ime është zonjë e rëndë
ajo çdo ditë pi ilaçe kundër depresionit
dhe digjet nga zjarrmi e trupit  

ajo edhe sot është e bukur
ka pamje të çuditshme
vitet që s´i plaken kurrë
buzëqeshje të lezetshme ka

sa herë flet fqinja ime
sikur më thotë:
shtirem e gëzuar kur jam e trishtuar
kur me vjen një orgazme e rrejshme
shtirem se po e jetoj përsëri rininë 
bie përtokë si gjethe e vjeshtës
kur vjen një erë e nxehtë 
m´i thanë fletët
m´i ndal lojërat

kur diçka e egër ulurin në mua 
e kuptoj se janë kthyer zogjtë nga Ballkani 
janë futur brenda kurmit tim
më shpëtojnë nga zjarrmia
nga rrufetë që vijnë për së kthjelli
m´i trembin dhimbjet
që ulërijnë në shtratin tim
qëmoti të braktisur...

fqinja ime është një zonjë e rendë
ajo çdo ditë pi ilaçe kundër depresionit



si kripën të kam dashtë

diqysh m´u duk se me harroi
thash ti shkruaj letër
t´ia them të gjitha

m´ke n´xanë ngushtë 
e s´mundem me ardhë
sa fort malli m´ka marr
jam mësua me ty 
e s´mundem pa ta thanë

ato që t´i kanë thanë për mu
rrenë t´i kanë thanë
si kripën dashtë të kam

si t´rashë hise nuk e di
veç shumë kam vrapua për ty
me profilin e një çuni të ri

kjo ndodhi kur gati patëm harru
diqysh të untuem njëri-tjetrin e kemi mësy
n´pjesë të mishta gati jemi mbyt

be t´kam ba ëndërr nuk jam kanë
dashtë t´kam 
edhe hiç pa t´thanë



kam bere një kapërcim

në gjeografinë e re 
kam vizatuar një hartë 
që asgjë nuk mbetet në vendin e vet 
të tjerët i lëvizin
kam shënuar rrugën 
shtëpinë ku banoi
madhësitë e dhomave 
nuk i harroj t´i shënoj emrat e të gjallëve

të vdekurit ka kohë që vetëm i kujtojmë

nuk i harroj as dy vaze me lule 
në dritaren e shtëpisë 
as qershinë në fund të kopshtit

po e përsëris të papërsëriturën 
shumë ngjarjeve u kam bërë një kapërcim
nuk e kam harruar
luftën dhe terrorin që e jetuam
që dikush e shënoi si libër i llogarive 
si lista të inventarit shtetëror
qe njëherë shënohen

pastaj arkivohen




lojë më litar 

pashë dhe dëgjova sot në televizion
komisionin kadastral që kuiste një hartë
për tokën tonë atje lart

gjeodezistët bënin ndarje në hartën e dhimbjes
në tokën tonë të moçme vizatonin
siç vizatojnë nxënësit në blloqet e shkollës fillore
sipas pëlqimeve dhe udhëzimeve
të mësuesve

aty bashkë tërhoqën litarin ata
aty bashkë prenë tokën tonë të tjerët
bënë edhe një vrimë të madhe mes atdheut
grusht i ranë
e mbytën të gjithë
e lanë mënjanë

tash po na thonë
për hatër të lëvizjes së lirë
e hëngrëm bjeshkën tonë

pastaj kthehen e na thon 
për hatër të lëvizjes së lirë 
i ramë bjeshkës më grusht



letra e humbur

një letër e gjatë 
me pak fjalë me erdhi
e kisha menduar të humbur

kjo mund të duket si marrëzi
për mos më e harrur e kam kujtuar shpesh
derisa u rishfaq 
një të marte më datën trembëdhjetë 
(thonë se e marta 
dhe numri trembëdhjetë
ndjellin fatkeqësi)

ajo më shkruante
pa i lexuar letrat 
mos i hidh në sirtar
as në zjarr

s´është çudi
gjëra këto që thuhen
kur të vijë malli me porosi 

eh
ç’ varreza të çuditshme  u hapim kujtimeve që vdesin
mbase dashurisë kurrë nuk i dihet

në letrën e fundit më kishte dërguar një amanet.
më shkruaj edhe nën tokë
në adresën ku rri zhveshur



një ngjarje e vrugët

brenda kishte fjalë, ëndrra të paçelura
kishte plotë mendime, enigma të pazbërthyera 
ishte e mbushur si trasta e mërgimtarit

një shtresë e trashë pluhuri ia kishte mbuluar ngjyrën
bashkë me disa vargje për pranverën e gjelbëruar 
për të mos dalë nga harrimi 

brenda e kishte një mister
një alfabet të papërsëritur 
më një kaligrafi të zbehtë që jepte shpirt
duke u munduar ta kapërcej pragun e zhgënjimit
pas një ngjarje të vrugtë 

tash kur e rishikoj letrën kam tjetër dilemë;
mbase mos është skuqur bojë e zezë
nga ato mendime bosh 
që janë dërguar tmerrësisht pa gjë



vajzës  që i pëlqente shiu

ajo rrinte përballë pasqyrës
e shikonte veten lakuriq 

u mundua ta griste pjesën e errët
pjesën ku e shihte urrejtjen 
aty ku i dukej vetja krejt ndryshe 
pas asaj nate që eci nëpër shi 
duke u mundua ta shpërlaj një njollë të zezë në trup 
mbetur nga kohë e keqe
nga një njeri i panjohur 

(loja më shiun gjithmonë i kujtoi diçka)

ajo lojë 
ai shi
sikur nuk ishte vetëm lojë as vetëm shi
ishte diçka që mundohej t´i shpërlante
fërkemet nëpër rrugë 
që kishin ardhur më lista emrash 
më numra shtëpish
ishin të dehur
të shëmtuar
të rralluar nga fara njeri

fshati më një refugjat

1. kapërcimi i kufirit

në udhëtimin që e mbaj në mend

dikujt edhe mund ti kujtohet

kur dhimbja e ngrinte zërin

duke ecur tinëzisht nëpër një mal të Çekisë

sytë ndjekin çdo çap timin në heshtje

mes vetëtimës së qiellit të tërbuar

natën e mirë i them shtëpisë pa dritare

i thyer i tjetërsuar

i përplasur mbi tokën e gurtë

kur e shtrëngonim fort njëri tjetrin

më duart e dridhura

e diçka e rëndë në mushkëri ushtonte

rrahje ndjej 

rrahje të shpejt të zëmrës

kohë s´kishim të dëgjonim melodinë e natyrës

mendoja se ia di përmendsh këngët

kohë s´kisha të rri ta prisja mëngjesin që po vononte

të porta që më ka braktisur askush nuk më dëgjon

bashkudhëtaret e mi i ka molisur nata

hëna e gozhduar nga një re e dendur

është më e zymtë se buzëqeshja ime

është feneri i fundit që fiket

dhe më thërret të dal në breg

ta kaloj kufirin e dëshpërimit absolut

mbetur i tmerruar dhe s´mund të largohem

ç´është ky udhëtim i dehur

për të cilin më premtuan aq shumë

në veri atje në fund të botes

kur shtëpia më del përpara e më thërret

sa e ngushtë më bëhet këmisha në fyt

në shtigjet e panjohura të një mali

derisa ia besoj sekretet e mia

qiellit të hirtë që rrije mbi mua

afër krejt afër një grua e re

hahet me retë e stuhishme

përmes fletëve të reja të ahut

më lagështinë mëngjesore pastrojmë ballin

nga çanta që mbaj me vete

nxjerr ilaçet fshehtësish

më parë se të ndiej përqafimin e dhimbjes

2. pres radhën të fotografohem

pastaj e kam hedhur shtegun

më gjoksin që dridhej nga dihatja

në një vend të panjohur

jam një i huaj indiferent

që di vetëm të ecë përskaj rrugës

qetësinë e rrejshme mund ta rrënoj

më një këngë të heshtur:

“Dita ka dal e dielli s´ka le”

Zot ma ruaj mendjen, i pëshpërit vetes

kam frikë se ëndrra jetën ma kopjon

duke mërguar udhës së qumështit në orbitë

çfarë zbehtësie imagjinuese

nga e cila pres ardhmëri pres një botë

korridoreve shkallëve e bodrumeve

në mes shumë dhomash eci

ma bëjnë foton time

më pamje nga e para e nga anash

mëzi e njohë vetën

në një kartë që ma varin në qafë

më sytë që më verbohen nga net pa gjumë

më ca numra serik të koduar si refugjatë

poshtë fotografisë kanë vënë një adresë

mëzi e lexoj më zërin e shterur

dhe nga mungesë e dashurisë

që shpreh gjurmët e dëshpërimit

por ai regjistrim në librat e refugjatit

nuk ishte vdekja e ime

dhe as që ishte plaga e trupit tim

ishte më tepër

zjarri i verbër përbrenda shpirtit

kërkimet e mija sterile

drejtë një porte të mbyllur

3. e varur diku

letër fëmijëve u kam shkruar

edhe gruas

e di se ajo letër kurrë nuk u bie në dorë

vazhdoj zakonin të dërgoj letra sa herë gjendemi larg

e di 

posta nuk punon 

është kohë lufte atje

me sa duket asgjë nuk ka ndryshuar

por letrën e radhës e nisa

nga dhoma ku kam kollen e keqe

kam ethe e zjarrmi

por do të dal breg liqenit

është e premte 

kalon postieri andej

përgjigje do pres

ulur mbi një guri të ftohtë

duke i dëgjuar valët dhe erërat

një ditar të jetës e lexoj derisa pres

askush nuk më njeh

shoh fqinjë me hundë të madhe fshehur prapa perdeve 

më shikojnë

jam i vetmi refugjatë në fshat

mua më duket se ata

mendimet e mia dhe ëndrrat nuk m´i shohin

njohja mund të jetë e dhimbshëm

pritjet në atë vend çdo ditë u zgjojnë frikën e fjetur

për mua të vetmuarit e të panjohurit

vetëm për mua vetmitarit që lëviz më orar

nuk më njeh asnjë shtëpi në fshat

as pylli as fusha e as liqeni për rreth

4. të Liqeni

të Liqeni i Schverinit* 

rastësisht e takova një grua 

nisi të m´i tregojë kofshët 

edhe vagjinën ma tregoi

megjithatë vazhdoj të ec breg liqenit 

recituar vargje të Getës

sa budalla që s´kuptoj asgjë

prapë më vjen rrotull duke më pyetur

a jam ai refugjati i fshatit

ai i vetmi

të isha me i mençur do të ikja

sapo ajo m´i hapi sytë e ngjalës

kur shëtit lart e poshtë pa u largua nga unë

kërkon vend për t´u shtrirë

ishim vetëm ne dy

të flisnim për asgjë s´kishim qejf

prandaj rrinim të heshtur

me shikim nga kofshët e bardha

si barkat e ankoruara të peshkimit

kur ajo hidhet mbi liqen

unë e ruaj ditë e net

po të vdes si refugjat i vetëm i fshatit

kush më qanë 

kush do të mbaj zi

që atë ditë para meje shkretinë

në lagunën e liqenit asnjë pulëbardhë s´rri

__________

 * Liqe në Gjermani, ne Republikën e Meklenburg-Voperman

i rikthej lojërat nëpër rrugët e fshatit

i mbaj mend rrugët 

mëngjeset e stinëve që ndërroheshin

lojërat symbyllas 

ku fshihesha në kaçakun e qenit plot morra

si te tjerët dhe unë duhej të fshihesha diku 

të mos mbetesha gjithmonë i fundit 

mbaj mend kur na rrihte gjyshja 

ia trembnim pulën këlleqke në çarranikun e vogël

në arën e fqinjit vidhnim fasule 

e bënim tremb për rrush

arrat e Bregut i shkundim me gjithë dushk

mbas pëllumbave  vrapoja e në shkollë shkonim vonë

kur erdhën vitet tjera erdhën kujtime ndryshe

mbi dardhën lonçe 

mbi mollën sherbete hipnim 

ta shihnim  Rrushen me vajza tjera

kur e matnin gjoksin e fryrë

eh sa herë me shokë i ndanim dashnoret 

dhe sa herë jemi rrah mes veti për Rrushen

kjo është me e mira

kjo me takon mua 

thoshim të gjithë

te gjitha i kujtoje dhe zemra sa nuk më plas 

kujtimet kur më shfaqen e më vijnë pas

Grigor Jovani: Fragment nga "Ura e Mbretit"

Grigor Jovani

“BOTON PER HERE TE PARE”
(fragmente)

Shënimi im:
Një miku im i dashur nga Kurbini, poet sot, dikur bashkëgjimnazist me mua, mbaj mend disa vite më i vogël se unë, më dërgoi me internet një dhuratë të paçmueshme, që më mallëngjeu shumë dhe më ktheu vite pas. Botimin tim të parë letrar në moshën e adoleshencës. E kishte gjetur tek shfletonte albumin nëpër vite të gazetës lokale “Kastrioti”, të cilës më vonë iu bëra gazetar. Për t’iu treguar ç’ishte ky botim për mua, po shkëpus disa fragmente të romanit tim në dorëshkrim “URA E MBRETIT”, që flasin pikërisht për këto gjëra. Natyrisht, letërsia nuk është autobiografi, por jeta personale përfshihet pashmangshëm në ato që shkruajmë. Ndonëse neve na pëlqen ta përgënjeshtrojmë gjithmonë këtë... 
Duke shpresuar mos t’iu mërzis, iu falenderoj paraprakisht për leximin!
Me mirënjohje për Ju,
G. JOVANI

***
          “Ky djalë do të na djegë!”, i tha një ditë babai një miku të tij, që kishte ardhur për darkë në shtëpinë tonë.
Mua më ngriu gjaku. Ku më kishte parë?! Dhe përse më kishte lënë të vazhdoja kaq kohë, pa më ndëshkuar rëndë, siç e kishte zakon! Ndjeva një lehtësim të madh në shpirt, kur kuptova pak më vonë se “djegia” nuk kishte të bënte me batariet e skaduara të prozhektorit tim. Fliste në përgjithësi. Për vjershat që shkruaja dhe për librat që lexoja. Atëhere e kuptova. Prandaj ma kishte hedhur në zjarr fletoren e vjershave, siç bënte me heretikët Inkuizicioni në Mesjetë. Që t’i shpëtonte “djegies” së mëvonshme prej saj. 
Miku i tij nuk ngjante me shoferët e tjerë, që na vizitonin në shtëpi. Ishte i veshur mirë, jo me rroba tërë vajra, që mbanin erë naftë. Punonte në administratën e Parkut të Mallrave. Babai e quante “shef”. Nuk di ç’e lidhte me tim atë. Di vetëm se kishte bërë të mundur që babai të merrte saurel të ri. I kishte falur gjithë botën. Ashtu si ma kishte falur edhe mua Cubi me prozhektorin provizor, me të cilin lexoja fshehurazi netëve librat heretike. Atë ditë që kishte marrë makinën e re, falë “shefit” në administratë, im atë kishte shtruar darkë të madhe nështëpi. Për mikun e tij. 
Kishte ardhur edhe herë të tjera pastaj. Pinin raki me babain dhe miku lexonte pranë sobës sonë të madhe disa ngjarje, që i kishte të shkruara nëpër ca fletë të mëdha. Lexonte me pasion. Kishte një zë prej baritoni. Babai bënte sikur e dëgjonte. Ishte i lodhur dhe i trullosur nga zjarri dhe rakia. Por s’donte kurrsesi t’ia prishte qejfin mikut. Vetëm unë e dëgjoja gojëhapur. Kur më linin aty. Mrekullohesha nga historitë që dëgjoja. Përfytyroja ngjarjet. Si në një film. Miku i babait e kishte pikasur. 
          “Të pëlqejnë këto që dëgjon?”
          “Shumë!”
Më fërkonte kokën me dashuri. Ishte lidhur një pakt i pashpallur midis nesh. Simpatizoheshim. Unë për shkrimet e tij, ai ngaqë e dëgjoja me aq pasion dhe vëmendje, kur babain gati sa e zinte gjumi dhe mamaja nuk kuptonte shumicën e atyre që dëgjonte. 
Kur i ishte qarë im atë mysafirit për mua, se “i rrezikoja t'i digjia”, miku i tij kishte treguar interesim të menjëhershëm.
          “Pse?! - ishte habitur. - Ç’bën djali? Mua më duket i urtë. Nuk e kam dëgjuar të flasë asnjë fjalë”.
          “Lëre, mos e pyet! Më mirë të fliste gjithë ditën, se sa ato që bën… Kam frikë se do të na rrasë në burg ndonjë ditë! Merret me gjëra të rrezikshme!”
Tjetri kishte hapur sytë. Ç’gjëra të rrezikshme mund të bënte ky picirik, që e trembte kaq shumë mikun e tij! Im atë ngrihet me të shpejtë dhe hap një dollap, që e mbante të mbyllur me kyç, në bufenë e madhe. Atje kishte dokumentat dhe paratë. E njoha menjëherë. Ishte një tjetër fletore e vjershave të mia, që e kisha humbur më parë. Nuk kisha lënë vend pa e kërkuar. 
          “Bën nga këto!”, i thotë, duke ia tundur përpara syve fletoren, si provën më flagrante të faji tim të padiskutueshëm. 
Miku e kishte hapur dhe po lexonte me durim të gjitha vjershat e mia. Herë pas here buzëqeshte, duke tundur kokën. Ndërkohë më kishte tërhequr pranë vetes. Pranë gjunjëve të tij. Më fërkonte flokët me gishtërinjtë e trashë. Më ngjante kaq e ngrohtë dora e tij. Ndërkohë që dridhesha i tëri nga frika e babait. Si zog i rënë nga foleja, që e ka zënë një dëborë e madhe. Ç’do të më bënte tani! Me proven e fajita tim nëdorë. Cili do të ishte dënimi im? Më kishte kërcënuar se “do më vdiste”... nëse do të vazhdoja të shkruaja nga këto. 
Pasi mbaroi së lexuari me durim vjershat e mia, miku i babait ishte ngritur menjëherë në këmbë dhe kishte kërkuar pallton e madhe. I ngrysur, si nata që kishte rënë jashtë. Im atë nuk po kuptonte ç’po ndodhte. Miza e kishte pickuar? I kishte bërë mikut një darkë të tillë dhe ai po ikte akoma pa trokitur gotat e para?! I kishte kërkuar ndihmë për një çështje kaq të rëndësishme, që kishte të bënte me të birin, kurse tjetri po i kërkonte pallton. Po e linte në baltë. Kërkonte të ikte, nga sytë këmbët. Ishte trembur aq shumë edhe “shefi” i tij, nga ajo fletorja e mallkuar e të birit? Sikur ta dinte…
          “Këtë fletore do ta marr unë, - më tha mua miku i babait, pasi kishte veshur pallton dhe shallin. Duke mos ia varur dukshëm tim eti. - Do të ta sjell pas një jave. Të shtunën tjetër. Pres të mbushësh një fletore të re. Me vjersha më të mira se këto. Jam i sigurt se mund t’i bësh!”
Pastaj iu kthye tim eti: 
          “Paskam humbur kohën kot, gjithë këto mbrëmje, që të lexoja shkrimet e mia. Ti e paske shkrimtarin në shtëpi. Do të të rraska djali në burg! Gjynah që je jashtë! Dëgjo këtu! Po mora vesh që i bije më në qafë, qaje saurelën e re! Edhe mua bashkë, si mik! Nuk dua miq injorantë unë!”
Kishte ikur. Dukej shumë i zemëruar. Im atë ishte tronditur shumë. I kishte rënë qielli mbi kokë. Aq më shumë nga ai kërcënimi se mund t’ia merrte saurelën e re. Ç’kishte bërë! Një hall i kishte qarë!
Erdhi mamaja me mezenë në dorë. U habit që “shefi” kishte ikur kështu, pa ngrënë dhe pirë asgjë me babain, siç bënte gjithmonë. Ç’ta bënte mezenë që kishte përgatitur?
          “Këputni qafën këtej!”, na ulëriti babai. Të dyve, mamasë dhe mua. 
Vetë u shtri tek divani pranë sobës, në guzhinë. Aty ku flinte nganjëherë kur kthehej pas mesnate nga puna. U kthye nga muri dhe u mbulua me xhaketën e vet. 
Mamaja më kishte rrëmbyer dhe më kishte fshehur menjëherë brenda krevatit të saj. Në dhomën e tyre. Gjoksi i dridhej nga frika. E njihte mirë inatin e burrit të saj. 
Nuk po kuptoja asgjë. Më shumë që pse nuk kishte ndodhur dënimi im. Kur im atë kishte në duar provat e padiskutueshme të fajit tim. Vjershat e mia.

***
Të premten tjetër në mëngjes pashë një vjershën time të gjatë, nga fletorja që kishte marrë me vete shefi i babait, të botuar në gazetën lokale. Kishte zënë gjysmën e faqes së fundit. Nën okelion “Boton për herë të parë”. 
         “Nuk e dija, që kishim një poet kaq të talentuar këtu!”, tha me të hyrë në laboratorin e kimisë, prof. Samiu. 
Mbante gazetën në dorë. Ishte befasuar. Nuk mund ta besonte, që unë, nxënësi i tij, që nuk i kishte zbërthyer deri më tani asnjë formulë kimike në dërrasë, mund të mbushja me vjersha gjysmën e një faqeje gazete. Por ishin shkruar me shkronja të zeza në faqen e bardhë. Siç shkruante ai me shkronja të bardha në dërrasën e zezë. Lexoi para klasës vjershën time tëgjatë. Të gjithë kishin kthyer kokën nga unë. E dinin që më pëlqenin këto, por se do të arrija të botoja diçka time në gazetë... Mua nuk më mbante klasa. Më dukej sikur fluturoja jashtë saj. Si Aladini, mbi qylimin e tij fluturues. Më ngjante sikur shikoja një ëndërr dhe kisha frikë mos zgjohesha. Nga pas, Pashkja më ngacmonte me stilolaps në brinjë. Siç dukej, fluturonte edhe ajo. Bashkë me mua. Në të njejtin qylim. Më erdhi turp t'ia kërkoja gazetën mësuesit. Digjesha ta shikoja të botuar vjershën time. Ishte ndryshe nga botimi i parë, tek gazeta “Pionieri”. Para shumë vjetësh, kur isha në fillore. Atëhere ishte një vjershë dystrofëshe, të cilën ma kishin ndryshuar krejt. Tani e gjitha ishte e imja. Dhe në një organ për të rriturit. 
E bëra timen gazetën ditën tjetër. Në darkë. Ma solli në shtëpi vetë miku misterioz i babait. Tani ishte bërë edhe i imi. Ia la në dorë fillimisht tim eti. Babai nuk u besonte syve. Shikonte dhe rishikonte fillimin e faqes. Ishte shkruar i plotë emri im. Me shkronja të mëdha. Kishin kaq vlerë ato që shkruante i biri, sa kishin zënë kaq vënd në një gazete?! Për herë të parë nuk i kishte cilësuar “budallallëqe” në mendjen e vet. Kaq gjë e kuptonte. Nuk mund të ishin të tilla, kur i pranonte gazeta. Pastaj, nuk ishte budalla edhe ky miku i tij. E nderonin të gjithë. I kishte bërë edhe atij vetë kaq ndere. Prej tij e kishte saurelin e ri. Biles, jashtë rradhe. Makinë që fluturonte. Jo si ajo e vjetra. Një e dy në ofiçinë… 
          “Na, moj, na bëj atë peshkun, që solla mbrëmë!” i thiri mamasë.
E ruanim për të të nesërmen, tek frigoriferi i komshiut, se do të na vinte dajua nga Tirana. Nuk gjeje peshk kur të tekej në qytetin tonë. Por kishte gëzim dhe gëzim. Ky i sotmi ishte i paparashikuar. I kalonte gjithë të tjerët. Shiko këtu, ç’kishte bërë ai bimboja i tij! Kush do ta besonte! Kishte mbushur gazetën!
U ngrit të merrte shishen e rakisë. Nuk dinte ç’të bënte, si ta falenderonte mikun! Por tjetri e kishte mendjen tek unë. Befas i isha bërë njeriu më i afërt në atë shtëpi. Më dorëzoi fletoren me vjersha, siç kishte premtuar dhe më mori pranë. Nxori nga çanta një tufë me libra dhe m’i la në duar. 
          “Lexo këto! I zgjodha për ty. Do të të sjell të tjera, kur t’i mbarosh”.
          “Po mësimet? Mos harrojë mësimet!”, guxoi të ndërhynte im atë, sa për të thënë ndonjë gjë, si prind. Në fund të fundit, isha fëmija i tij.
          “Edhe unë kam përsëritur maturën dy herë. Kam mbetur në klasë, në matematikë, - qeshi miku. - Por nga librat nuk u ndava kurrë. Ato më bënë ky që jam tani”. 
Im atë nuk e ngau më tej. Nuk dinte dhe shumë nga këto! Shofer ishte. Mezi kishte bërë disa klasë të fillores. Në fshatin e tij të largët. Sa për të mësuar gërmat, për shkrim dhe këndim. Të cilat nuk i nevojiteshin tani.. Por në ishte që edhe i biri të bëhej i nderuar, si miku i tij, nuk do ta kishte problem. Le të lexonte edhe librat jashtë shkolle. Le të bënte edhe nga ato... këngët... Të mbushte fletore të tëra. Kur i quanin “të pa rezikshme” edhe gazetat...

***
Të hënën isha bërë personi i ditës në gjimnaz. Më mburën përpara gjithë shkollës së rreshtuar për gjimnastikën e mëngjesit. Vetë drejtori, vëllai i madh i Cubit. Më njihte qysh kalama! Gjithë ditën me të vëllain isha. Por qenkësha ndryshe nga harami i tij… shkruaja vjersha. Madje, m’i botonte edhe gazeta…
          “Bëjini mirë ushtrimet gjimnastikore! Nuk është angari! Fizkultura formon sportistë të ardhshëm. Siç lindin prej leximeve poetët dhe shkrimtarët. Kemi edhe ne poetë në gjimnaz. Biles shumë të mirë. Që na nderojnë!”
Tha emrin tim. Duke tundur para të gjithëve gazetën. E gjithë shkolla u kthye nga unë. Doja të hapeshe dheu e të më përpinte. Nga turpi. Për herë të parë kasha tërhequr vëmëndjen e të gjithëve. Edhe të vajzave. Që dikur as që donin të dinin për prezencën time.
Nga pas, Cubi ma futi me shqelm.
          “Idiot! Na bëre rezil! Na sheh gjithë shkolla!”
Në klasë Pashkja lexonte çdo orë vjershën time. Duhet ta kishte mësuar përmendësh. Kishte kaluar nga libraria e qytetit dhe kishte blerë gazetën e saj. I tërhoqi vëmendjen mësuesja e fizikës të fuste gazetën në çantë. Por ajo të sajën. Në pushimin e madh, kur po dilnim nga klasa, u fërkua memua dhe gjeti rastin të më përshpëriste:
“Poeti im!”
Kur u ktheva në drekë në shtëpi, pashë se im atë nuk kishte shkuar në punë. Do ta kishte makinën në ofiçinë. Me sqepar në dorë, diçka gozhdonte në një dollap të vogël me dy rafte, ku kisha rreshtuar librat e mia. Këtu e dy javë mund t’i mbaja lirshëm. 
          “Ç’bën, baba?”, e pyeta, nga një frikë e beftë, se mos m’i zhdukte librat përsëri.
          “Po të shtoj ca rafte përsipër, - m'u përgjegj i qetë. - Nuk mjaftojnë”. 
Më tregoi me kokë një thes aty pranë. E hapa dhe m’u zu fryma nga e papritura. Ishin libra. Me dhjetra libra të reja. 
          “Ku i gjete këto?”
          “Në librari, ore, ku t’i gjeja tjetër, në minierën e kromit? Bleva ç’kishte. Mbase të hyjnë në punë. Unë s’di dhe kaq për librat. Shikoji vetë... Pastaj blejmë të tjera”.
Vazhdoi të gozhdonte mbi komonë e vogël dërrasat e lëmuara në ngjyrë are. M’u mbushën sytë me lotë. Nuk e prisja kurrë që im atë të sillte libra në shtëpi. Për mua. 
          “Fffaleeeminderit, o ba!”
Kur emocionohesha shumë, nuk më dilnin fjalët. Më mbyllej brava në fyt. Ose më dilnin të stërgjatura. Për dreq! Doja ta falenderoja. Ta përqafoja, as që bëhej fjalë. Kjo nuk kishte ndodhur kurrë. Nuk ma lejonte. Edhe pse më kishte djalë të vetëm. E pra, do të jepja gjithë botën për një përqafim. Gjysmat e librave të mia. Veç të më thoshte një fjalë të mirë. Të ngrohtë. Si dora e mikut të tij shkrimtar mbi kokën time, që më kishte mbetur në kujtesë.

***
Nuk e harroj kurrë atë njeri. Mikun e babait. Dhe timin. Tani ka vdekur. Tepër vonë e mora vesh kush ishte në të vërtetë. Kur u bëra edhe unë si ai. E kuptova se ato që lexonte burri i pashëm dhe misterioz, gjatë adoleshencës sime të parë, ishin tregimet e tij. Duhej t'i kishte tani nëpër libra. I gjeta librat që kishte botuar nëpër kohë. M’u kujtuan tregimet që na lexonte pranë zjarrit. Ngjarjet që kisha dëgjuar. Nuk arrita kurrë të komunikoja më me atë njeri, tashmë unë në pozitën e gazetarit. Të botuesit më vonë. Nuk e dija ku ishte. A më mbante mend. A e dinte ç’kishte bërë për mua. Babain tim të ndjerë sigurisht që do ta kujtonte… 
Nuk di si më ndodh kjo, gjithmonë: shumë gjëra i mësoj vonë në jetë. Zbuloj papritmas se dikush, që dikur ka ndikuar ekskluzivisht të ardhmen time, është larguar nga jeta. Pastaj mendohem i trishtuar: po unë nuk kam pirë as edhe një kafe me këtë njeri! 
Nuk mund të jetë rastësi. Më ka ndodhur disa herë.

(Nga “URA E MBRETIT”)

Përmbledhje me poezi të zgjedhura nga Anton Marku

Anton Marku

QIELL, ATDHEU IM

Viteve me shumë e pak zero
në dyert e njerëzve
engjujt trokasin 

para hedhin gurin
dhe nisen lartësive

kot dhomave ngujohen
zvarranikët

deshëm apo nuk deshëm
ftesës sate
nuk mund t’i thuhet jo

dje si sot
sot si nesër

tek Ti shpiejnë
të gjitha rrugët
Hyj.




GOZHDUAR NË TË DJESHMEN

Dje ishte më mirë
ai ishte aty

sot 
një grua
u zgjua e ve

e përhumbur
u mundua
tu jape jetë
çasteve të fundit me të

copëzat e mbetura
t’i mbledh

një flutur
zuri vend
mbi fustanin e saj të zisë

gjumi i zuri
pranë varrit të tij

vajtose e bënë
kokë më kokë.




KUDOQOFTË

Dritë
pa hije

fshehur
në mjegull

jetës i dhuron
lule të bardha 

një qiri
afër teje
ndriçon

vajton shpirtin

diku. 




VJESHTË NË VARREZA

një shqiponjë e zezë
dy kuaj të kuq
tri lule të bardha

pas një qerre

mbi të 
një aktivol i hapur

edhe sot
kostarët
kanë përvjelur mëngët

mes drunjëve
presin dritën

në mijëra copëza.



PËRGJITHMONË 

Edhe kur
të jem larg
mos e shuaj
dritën

lëre natën
të digjet

zemra jote
në timen rrahë

derisa
shpirti të këtë frymë.




FLOKËKALTRA

Mëngjesi hodhi
një copë drite
në det

larg nga bregu
anije e bardhë
lëkundet valëve

një zog i zi
hap krahët
mbi ujëra ecë

dritare e hapur
përplaset nga era

nata
ju dorëzua shiut

mbi mur
u shtri
hije e huaj

shpirti
në trupin e saj
u dridh.





VITET E DRITËS
(Kryetrimit-Gjergjit)

Nga lindja në perëndim
rrokullise gurin

tokës së të parëve tu
mbi zjarr ece

prushin e flakës së shuar
mblodhe atdheut

u miqësove me shiun
mur kështjelle u bëre

vetëtimave u preve rrugën
sa herë u takuan
qiellit mbi ty

me fytyrë nga deti
diellit i fole

një dimri të madh
era të zgjati dorën
të prekësh retë

kohës i plasi buza
liria u zu peng
mes shkëmbinjëve

pesë shekuj.

LIRIA

Të jesh i lirë

do të thotë

të miqësohesh me shiun

pa pasur drojë

nga vetëtimat

sot

të nesërmes

t’i japësh shpirt

të kapërcesh vetveten

e prapë të hysh

në lëkurën tënde

asnjë litar

të mos e lidh fjalën

erërave të shtëtitesh 

e të mos mjaftoj koha

me jetën

të bësh dashuri çdo ditë 

në shtratin e ëndërrave tua.

KRONISTI

Sylodhur 

tërë ditën u end

fushës së mëllenjave

era e barti

mjegullave të murme

një ujk i bardhë

i dëftoi rrugën

tek lugu i thanave

takoi lahutarët

në pesë kroje

lagu buzët

në mbrëmje

darkoi me kalorësit

e ardhur nga larg

natës i mori erë

të nesërmen

u baltos jeta

dheut të kuq

vdekja u përkund

tokës së tymnajave

vajtoset zunë

vendin e vashave

dielli

u zhvendos diku tjetër

ujërave të mëdha u arratis

ai nuk e shkroi

as dhe një fjalë

shpërlau duart dhe iku

andej nga kishte ardhur

askush nuk i besoi

gjërat që tha

pos varrëmihësve.

NDRYSHE

Kohës

i plasi buza

të gjitha fijet e dritës

u këputën

në anën tjetër të erës

shëtiten fjolla bore

gurë të bardhë

nën ujë

marrin frymë.

PUHIZË

Unë doja

më shumë nga ti

ti

gjithçka nga unë

frymë mora

nga goja jote

hukamë

brymë

e bardhë

puthjet lanë dhomën

pa e kafshuar natën

atë natë.

NESËR

në botën time

le ma shumë 

se sa more 

ma tepër

se vetëm një gjurmë

po u takuam prapë

n’përtjejetë

n’grykë kemi me u marrë

si këtyne herave

me po atë zjarr

me po at’ mallë

që shkrin.

BRENDA MEJE

Edhe pse

gjunjët tanë

nuk u prekën ndonjëherë

ti fle çdo natë

në ëndrrrën time.

Anton Marku u lind më 15 gusht 1971 në Gjakovë, ku kreu shkollën e lartë pedagogjike ‘‘Bajram Curri”-dega gjuhë dhe letërsi shqipe. Fakultetin juridik e përfundoi në Universitetin e Prishtinës, ndërsa në Universitetin e Vjenës magjistroi shkencat politike (studimet ballkanike dhe evropiane). 

Ka nëntë vite që jeton dhe punon në Austri. Shkruan kryesisht poezi për të rritur, por dhe prozë të shkurtër. Deri më tani ka botuar tetë libra me poezi. Disa nga veprat e tij janë përkthyer edhe në gjuhën angleze, gjermane, rumune, ruse, arabe dhe kroate: 

1. ‘‘Cikloni i dashurisë’’, (2000)

2. ‘‘Gjurmë mbi hije’’, (2002)

3. ‘‘Dielli i mesnatës’’, (2004) 

4. ‘‘Vizioni blu’’, (2010)

5. ‘‘Në duet me vetveten’’ (2012)

6. ,,Du meine Stimme’’ (në gjuhën gjermane‘‘Ti, zëri im’’), (2018)

7. ‘‘Ishujt e Jetës’’ (2018)

8. ‘’Islands of life’ (në gjuhën angleze ‘‘Ishujt e Jetës’’), (2018)

Ai po ashtu është prezantuar edhe në disa revista dhe antologji me poezi dhe tregime të shkrimtarëve me origjinë të huaj që jetojnë në Austri, si dhe në antologji të krijuesve shqiptarë në mërgim.

Anton Marku është anëtar i Lidhjes së Shkrimtarëve të Kosovës, Lidhjes së Krijuesve Shqiptarë në Mërgatë, Lidhjes së Shkrimtarëve të Austrisë, i PEN Klubit të Austrisë, Organizatës së Autorëve të Austrisë-IG, i Klubit letrar ‘‘Gjon Nikollë Kazazi” të Gjakovës si dhe i Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Krijuesve Shqiptarë në Austri ‘‘Aleksandër Moisiu’’.

Anton Marku, M.E.S, MA, Vjenë/Austri (anton.marku1@gmail.com)