 |
| Grigor Jovani |
(fragmente)
Shënimi im:
Një miku im i dashur nga Kurbini, poet sot, dikur bashkëgjimnazist me mua, mbaj mend disa vite më i vogël se unë, më dërgoi me internet një dhuratë të paçmueshme, që më mallëngjeu shumë dhe më ktheu vite pas. Botimin tim të parë letrar në moshën e adoleshencës. E kishte gjetur tek shfletonte albumin nëpër vite të gazetës lokale “Kastrioti”, të cilës më vonë iu bëra gazetar. Për t’iu treguar ç’ishte ky botim për mua, po shkëpus disa fragmente të romanit tim në dorëshkrim “URA E MBRETIT”, që flasin pikërisht për këto gjëra. Natyrisht, letërsia nuk është autobiografi, por jeta personale përfshihet pashmangshëm në ato që shkruajmë. Ndonëse neve na pëlqen ta përgënjeshtrojmë gjithmonë këtë...
Duke shpresuar mos t’iu mërzis, iu falenderoj paraprakisht për leximin!
Me mirënjohje për Ju,
G. JOVANI
***
“Ky djalë do të na djegë!”, i tha një ditë babai një miku të tij, që kishte ardhur për darkë në shtëpinë tonë.
Mua më ngriu gjaku. Ku më kishte parë?! Dhe përse më kishte lënë të vazhdoja kaq kohë, pa më ndëshkuar rëndë, siç e kishte zakon! Ndjeva një lehtësim të madh në shpirt, kur kuptova pak më vonë se “djegia” nuk kishte të bënte me batariet e skaduara të prozhektorit tim. Fliste në përgjithësi. Për vjershat që shkruaja dhe për librat që lexoja. Atëhere e kuptova. Prandaj ma kishte hedhur në zjarr fletoren e vjershave, siç bënte me heretikët Inkuizicioni në Mesjetë. Që t’i shpëtonte “djegies” së mëvonshme prej saj.
Miku i tij nuk ngjante me shoferët e tjerë, që na vizitonin në shtëpi. Ishte i veshur mirë, jo me rroba tërë vajra, që mbanin erë naftë. Punonte në administratën e Parkut të Mallrave. Babai e quante “shef”. Nuk di ç’e lidhte me tim atë. Di vetëm se kishte bërë të mundur që babai të merrte saurel të ri. I kishte falur gjithë botën. Ashtu si ma kishte falur edhe mua Cubi me prozhektorin provizor, me të cilin lexoja fshehurazi netëve librat heretike. Atë ditë që kishte marrë makinën e re, falë “shefit” në administratë, im atë kishte shtruar darkë të madhe nështëpi. Për mikun e tij.
Kishte ardhur edhe herë të tjera pastaj. Pinin raki me babain dhe miku lexonte pranë sobës sonë të madhe disa ngjarje, që i kishte të shkruara nëpër ca fletë të mëdha. Lexonte me pasion. Kishte një zë prej baritoni. Babai bënte sikur e dëgjonte. Ishte i lodhur dhe i trullosur nga zjarri dhe rakia. Por s’donte kurrsesi t’ia prishte qejfin mikut. Vetëm unë e dëgjoja gojëhapur. Kur më linin aty. Mrekullohesha nga historitë që dëgjoja. Përfytyroja ngjarjet. Si në një film. Miku i babait e kishte pikasur.
“Të pëlqejnë këto që dëgjon?”
“Shumë!”
Më fërkonte kokën me dashuri. Ishte lidhur një pakt i pashpallur midis nesh. Simpatizoheshim. Unë për shkrimet e tij, ai ngaqë e dëgjoja me aq pasion dhe vëmendje, kur babain gati sa e zinte gjumi dhe mamaja nuk kuptonte shumicën e atyre që dëgjonte.
Kur i ishte qarë im atë mysafirit për mua, se “i rrezikoja t'i digjia”, miku i tij kishte treguar interesim të menjëhershëm.
“Pse?! - ishte habitur. - Ç’bën djali? Mua më duket i urtë. Nuk e kam dëgjuar të flasë asnjë fjalë”.
“Lëre, mos e pyet! Më mirë të fliste gjithë ditën, se sa ato që bën… Kam frikë se do të na rrasë në burg ndonjë ditë! Merret me gjëra të rrezikshme!”
Tjetri kishte hapur sytë. Ç’gjëra të rrezikshme mund të bënte ky picirik, që e trembte kaq shumë mikun e tij! Im atë ngrihet me të shpejtë dhe hap një dollap, që e mbante të mbyllur me kyç, në bufenë e madhe. Atje kishte dokumentat dhe paratë. E njoha menjëherë. Ishte një tjetër fletore e vjershave të mia, që e kisha humbur më parë. Nuk kisha lënë vend pa e kërkuar.
“Bën nga këto!”, i thotë, duke ia tundur përpara syve fletoren, si provën më flagrante të faji tim të padiskutueshëm.
Miku e kishte hapur dhe po lexonte me durim të gjitha vjershat e mia. Herë pas here buzëqeshte, duke tundur kokën. Ndërkohë më kishte tërhequr pranë vetes. Pranë gjunjëve të tij. Më fërkonte flokët me gishtërinjtë e trashë. Më ngjante kaq e ngrohtë dora e tij. Ndërkohë që dridhesha i tëri nga frika e babait. Si zog i rënë nga foleja, që e ka zënë një dëborë e madhe. Ç’do të më bënte tani! Me proven e fajita tim nëdorë. Cili do të ishte dënimi im? Më kishte kërcënuar se “do më vdiste”... nëse do të vazhdoja të shkruaja nga këto.
Pasi mbaroi së lexuari me durim vjershat e mia, miku i babait ishte ngritur menjëherë në këmbë dhe kishte kërkuar pallton e madhe. I ngrysur, si nata që kishte rënë jashtë. Im atë nuk po kuptonte ç’po ndodhte. Miza e kishte pickuar? I kishte bërë mikut një darkë të tillë dhe ai po ikte akoma pa trokitur gotat e para?! I kishte kërkuar ndihmë për një çështje kaq të rëndësishme, që kishte të bënte me të birin, kurse tjetri po i kërkonte pallton. Po e linte në baltë. Kërkonte të ikte, nga sytë këmbët. Ishte trembur aq shumë edhe “shefi” i tij, nga ajo fletorja e mallkuar e të birit? Sikur ta dinte…
“Këtë fletore do ta marr unë, - më tha mua miku i babait, pasi kishte veshur pallton dhe shallin. Duke mos ia varur dukshëm tim eti. - Do të ta sjell pas një jave. Të shtunën tjetër. Pres të mbushësh një fletore të re. Me vjersha më të mira se këto. Jam i sigurt se mund t’i bësh!”
Pastaj iu kthye tim eti:
“Paskam humbur kohën kot, gjithë këto mbrëmje, që të lexoja shkrimet e mia. Ti e paske shkrimtarin në shtëpi. Do të të rraska djali në burg! Gjynah që je jashtë! Dëgjo këtu! Po mora vesh që i bije më në qafë, qaje saurelën e re! Edhe mua bashkë, si mik! Nuk dua miq injorantë unë!”
Kishte ikur. Dukej shumë i zemëruar. Im atë ishte tronditur shumë. I kishte rënë qielli mbi kokë. Aq më shumë nga ai kërcënimi se mund t’ia merrte saurelën e re. Ç’kishte bërë! Një hall i kishte qarë!
Erdhi mamaja me mezenë në dorë. U habit që “shefi” kishte ikur kështu, pa ngrënë dhe pirë asgjë me babain, siç bënte gjithmonë. Ç’ta bënte mezenë që kishte përgatitur?
“Këputni qafën këtej!”, na ulëriti babai. Të dyve, mamasë dhe mua.
Vetë u shtri tek divani pranë sobës, në guzhinë. Aty ku flinte nganjëherë kur kthehej pas mesnate nga puna. U kthye nga muri dhe u mbulua me xhaketën e vet.
Mamaja më kishte rrëmbyer dhe më kishte fshehur menjëherë brenda krevatit të saj. Në dhomën e tyre. Gjoksi i dridhej nga frika. E njihte mirë inatin e burrit të saj.
Nuk po kuptoja asgjë. Më shumë që pse nuk kishte ndodhur dënimi im. Kur im atë kishte në duar provat e padiskutueshme të fajit tim. Vjershat e mia.
***
Të premten tjetër në mëngjes pashë një vjershën time të gjatë, nga fletorja që kishte marrë me vete shefi i babait, të botuar në gazetën lokale. Kishte zënë gjysmën e faqes së fundit. Nën okelion “Boton për herë të parë”.
“Nuk e dija, që kishim një poet kaq të talentuar këtu!”, tha me të hyrë në laboratorin e kimisë, prof. Samiu.
Mbante gazetën në dorë. Ishte befasuar. Nuk mund ta besonte, që unë, nxënësi i tij, që nuk i kishte zbërthyer deri më tani asnjë formulë kimike në dërrasë, mund të mbushja me vjersha gjysmën e një faqeje gazete. Por ishin shkruar me shkronja të zeza në faqen e bardhë. Siç shkruante ai me shkronja të bardha në dërrasën e zezë. Lexoi para klasës vjershën time tëgjatë. Të gjithë kishin kthyer kokën nga unë. E dinin që më pëlqenin këto, por se do të arrija të botoja diçka time në gazetë... Mua nuk më mbante klasa. Më dukej sikur fluturoja jashtë saj. Si Aladini, mbi qylimin e tij fluturues. Më ngjante sikur shikoja një ëndërr dhe kisha frikë mos zgjohesha. Nga pas, Pashkja më ngacmonte me stilolaps në brinjë. Siç dukej, fluturonte edhe ajo. Bashkë me mua. Në të njejtin qylim. Më erdhi turp t'ia kërkoja gazetën mësuesit. Digjesha ta shikoja të botuar vjershën time. Ishte ndryshe nga botimi i parë, tek gazeta “Pionieri”. Para shumë vjetësh, kur isha në fillore. Atëhere ishte një vjershë dystrofëshe, të cilën ma kishin ndryshuar krejt. Tani e gjitha ishte e imja. Dhe në një organ për të rriturit.
E bëra timen gazetën ditën tjetër. Në darkë. Ma solli në shtëpi vetë miku misterioz i babait. Tani ishte bërë edhe i imi. Ia la në dorë fillimisht tim eti. Babai nuk u besonte syve. Shikonte dhe rishikonte fillimin e faqes. Ishte shkruar i plotë emri im. Me shkronja të mëdha. Kishin kaq vlerë ato që shkruante i biri, sa kishin zënë kaq vënd në një gazete?! Për herë të parë nuk i kishte cilësuar “budallallëqe” në mendjen e vet. Kaq gjë e kuptonte. Nuk mund të ishin të tilla, kur i pranonte gazeta. Pastaj, nuk ishte budalla edhe ky miku i tij. E nderonin të gjithë. I kishte bërë edhe atij vetë kaq ndere. Prej tij e kishte saurelin e ri. Biles, jashtë rradhe. Makinë që fluturonte. Jo si ajo e vjetra. Një e dy në ofiçinë…
“Na, moj, na bëj atë peshkun, që solla mbrëmë!” i thiri mamasë.
E ruanim për të të nesërmen, tek frigoriferi i komshiut, se do të na vinte dajua nga Tirana. Nuk gjeje peshk kur të tekej në qytetin tonë. Por kishte gëzim dhe gëzim. Ky i sotmi ishte i paparashikuar. I kalonte gjithë të tjerët. Shiko këtu, ç’kishte bërë ai bimboja i tij! Kush do ta besonte! Kishte mbushur gazetën!
U ngrit të merrte shishen e rakisë. Nuk dinte ç’të bënte, si ta falenderonte mikun! Por tjetri e kishte mendjen tek unë. Befas i isha bërë njeriu më i afërt në atë shtëpi. Më dorëzoi fletoren me vjersha, siç kishte premtuar dhe më mori pranë. Nxori nga çanta një tufë me libra dhe m’i la në duar.
“Lexo këto! I zgjodha për ty. Do të të sjell të tjera, kur t’i mbarosh”.
“Po mësimet? Mos harrojë mësimet!”, guxoi të ndërhynte im atë, sa për të thënë ndonjë gjë, si prind. Në fund të fundit, isha fëmija i tij.
“Edhe unë kam përsëritur maturën dy herë. Kam mbetur në klasë, në matematikë, - qeshi miku. - Por nga librat nuk u ndava kurrë. Ato më bënë ky që jam tani”.
Im atë nuk e ngau më tej. Nuk dinte dhe shumë nga këto! Shofer ishte. Mezi kishte bërë disa klasë të fillores. Në fshatin e tij të largët. Sa për të mësuar gërmat, për shkrim dhe këndim. Të cilat nuk i nevojiteshin tani.. Por në ishte që edhe i biri të bëhej i nderuar, si miku i tij, nuk do ta kishte problem. Le të lexonte edhe librat jashtë shkolle. Le të bënte edhe nga ato... këngët... Të mbushte fletore të tëra. Kur i quanin “të pa rezikshme” edhe gazetat...
***
Të hënën isha bërë personi i ditës në gjimnaz. Më mburën përpara gjithë shkollës së rreshtuar për gjimnastikën e mëngjesit. Vetë drejtori, vëllai i madh i Cubit. Më njihte qysh kalama! Gjithë ditën me të vëllain isha. Por qenkësha ndryshe nga harami i tij… shkruaja vjersha. Madje, m’i botonte edhe gazeta…
“Bëjini mirë ushtrimet gjimnastikore! Nuk është angari! Fizkultura formon sportistë të ardhshëm. Siç lindin prej leximeve poetët dhe shkrimtarët. Kemi edhe ne poetë në gjimnaz. Biles shumë të mirë. Që na nderojnë!”
Tha emrin tim. Duke tundur para të gjithëve gazetën. E gjithë shkolla u kthye nga unë. Doja të hapeshe dheu e të më përpinte. Nga turpi. Për herë të parë kasha tërhequr vëmëndjen e të gjithëve. Edhe të vajzave. Që dikur as që donin të dinin për prezencën time.
Nga pas, Cubi ma futi me shqelm.
“Idiot! Na bëre rezil! Na sheh gjithë shkolla!”
Në klasë Pashkja lexonte çdo orë vjershën time. Duhet ta kishte mësuar përmendësh. Kishte kaluar nga libraria e qytetit dhe kishte blerë gazetën e saj. I tërhoqi vëmendjen mësuesja e fizikës të fuste gazetën në çantë. Por ajo të sajën. Në pushimin e madh, kur po dilnim nga klasa, u fërkua memua dhe gjeti rastin të më përshpëriste:
“Poeti im!”
Kur u ktheva në drekë në shtëpi, pashë se im atë nuk kishte shkuar në punë. Do ta kishte makinën në ofiçinë. Me sqepar në dorë, diçka gozhdonte në një dollap të vogël me dy rafte, ku kisha rreshtuar librat e mia. Këtu e dy javë mund t’i mbaja lirshëm.
“Ç’bën, baba?”, e pyeta, nga një frikë e beftë, se mos m’i zhdukte librat përsëri.
“Po të shtoj ca rafte përsipër, - m'u përgjegj i qetë. - Nuk mjaftojnë”.
Më tregoi me kokë një thes aty pranë. E hapa dhe m’u zu fryma nga e papritura. Ishin libra. Me dhjetra libra të reja.
“Ku i gjete këto?”
“Në librari, ore, ku t’i gjeja tjetër, në minierën e kromit? Bleva ç’kishte. Mbase të hyjnë në punë. Unë s’di dhe kaq për librat. Shikoji vetë... Pastaj blejmë të tjera”.
Vazhdoi të gozhdonte mbi komonë e vogël dërrasat e lëmuara në ngjyrë are. M’u mbushën sytë me lotë. Nuk e prisja kurrë që im atë të sillte libra në shtëpi. Për mua.
“Fffaleeeminderit, o ba!”
Kur emocionohesha shumë, nuk më dilnin fjalët. Më mbyllej brava në fyt. Ose më dilnin të stërgjatura. Për dreq! Doja ta falenderoja. Ta përqafoja, as që bëhej fjalë. Kjo nuk kishte ndodhur kurrë. Nuk ma lejonte. Edhe pse më kishte djalë të vetëm. E pra, do të jepja gjithë botën për një përqafim. Gjysmat e librave të mia. Veç të më thoshte një fjalë të mirë. Të ngrohtë. Si dora e mikut të tij shkrimtar mbi kokën time, që më kishte mbetur në kujtesë.
***
Nuk e harroj kurrë atë njeri. Mikun e babait. Dhe timin. Tani ka vdekur. Tepër vonë e mora vesh kush ishte në të vërtetë. Kur u bëra edhe unë si ai. E kuptova se ato që lexonte burri i pashëm dhe misterioz, gjatë adoleshencës sime të parë, ishin tregimet e tij. Duhej t'i kishte tani nëpër libra. I gjeta librat që kishte botuar nëpër kohë. M’u kujtuan tregimet që na lexonte pranë zjarrit. Ngjarjet që kisha dëgjuar. Nuk arrita kurrë të komunikoja më me atë njeri, tashmë unë në pozitën e gazetarit. Të botuesit më vonë. Nuk e dija ku ishte. A më mbante mend. A e dinte ç’kishte bërë për mua. Babain tim të ndjerë sigurisht që do ta kujtonte…
Nuk di si më ndodh kjo, gjithmonë: shumë gjëra i mësoj vonë në jetë. Zbuloj papritmas se dikush, që dikur ka ndikuar ekskluzivisht të ardhmen time, është larguar nga jeta. Pastaj mendohem i trishtuar: po unë nuk kam pirë as edhe një kafe me këtë njeri!
Nuk mund të jetë rastësi. Më ka ndodhur disa herë.
(Nga “URA E MBRETIT”)
Keine Kommentare:
Kommentar veröffentlichen