Sadik Krasniqi: TERRI

Poeti Sadik Krasniqi

 

TERRI

Po del terri në dritë 

terri i skutave të thella

të heshtura të mistershme 

vërshon udhët sheshet aletë 

drita po nxihet

e zezë dita për sytë tanë!

Driton Gashi: NJË KATARSIS ME THUMBA TË KËNDSHËM

Recension për librin „Akademia e zuzarëve“ të autorit Faruk Tasholli

 
„Satiristi i mirë nuk mundet të peshojë, ai duhet të godasë“- shkruan gazetari, publicisti dhe shkrimtari i njohur gjerman Kurt Tucholsky në librin e tij „Fromme Gesänge“ (Këngë të devotshme“), botuar në vitin 1919.

Ky përkufizim i këtij autori të veçantë të letërsisë gjermane vlen padyshim deri në ditët e sotme: „Satira nuk duhet t'a kursejë askend, por të qëllojë secilin, nëse pretendon të jetë e mirë. Asaj i duhet provokimi, ekzagjerimi dhe thyerja e tabusë.“

Kurt Tucholsky me veprën e tij gjeniale më ra ndërmend duke lexuar librin e sapobotuar të poetit, publicistit e gazetarit tonë të madh Faruk Tashollit „Akademia e zuzarëve“. E mora para ca ditësh dhuratë nga autori dhe nuk kisha durim pa e lexuar me një frymë, me shumë emocione e me shumë të qeshura.

Një kënaqësi e vërtetë!
Një katarsis!

Një reflektim për fenomenet jo të mira që na përcjellin neve si komb këto vitet e fundit. 

Një distancim emocional, duke i parë e përshkruar zhvillimet politike e shoqërore me një sy kritik, me një humor të këndshëm thumbues dhe me mjeshtërinë e duhur të një analize të thellë shpirtërore, në veçanti të të metave tona si komb.

Të shkruash në zhanrin e satirës, do të thotë të posedosh ndjesinë e duhur artistike të nivelit më të lartë dhe të jesh në gjendje që mllefin që ke brenda ta shndërrosh në humor. Gjermanët pohojnë se satira është „Königsdisziplin“ (disiplinë supreme) e të bërit art. Kjo aftësi e të shkruarit në fakt nuk mund të mësohet në shkollë ose në universitet, ose e ke dhuntinë nga natyra ose jo.

Faruk Tasholli dëshmon në këtë libër se si autor me përvojë tashmë ka arritur kulminacionin e tij prej krijuesi, duke argëtuar dhe thumbuar lexuesin me ironinë dhe sarkazmin e tij si për shembull në poezinë „Jemi popull fantastik“:
(...)
„Jemi popull rrimë nën hije,
kampion për kangë trimnie,
fluturojmë bre sipër reve,
tavolinave t'kafeneve!“
(…)
Ose me goditjet e forta në poezinë „Cirku politik“:
(…)
„Majë maleve t'Sharrit ç'po bie një tupan
A mbet kush n'Kosovë pa u ba politikan?
Sa për këtë zanat nuk duhet aq punë:
Kur bahet ai tjetri, pse s'e provoj unë?!
Ma mirë me m'thanë thiu se qe ky i ngrati
Gjithmonë mbret i botës mbeti vetëm fati!
A të shajnë gazetat e televizori
Po cilin prej marres jashtë e qiti vorri?!
(…)
Fenomenin e mizogjinisë tek shqiptarët Faruk Tasholli e përshkruan si vijon:
Burrni nëpër oda
Mos iu pickoi grajzi, nuk e tha veç hoxha:
„Gratë janë për kuzhinë e burrat për oda“!
Mirë kanë folë të mençmit: Kajtja ka korinë!
Shqiptarët në oda ndalën historinë!
Burrat musteqoka, burrat mjekërrgjatë
u mbyllën në oda vendosën për gratë,
vendosën për çikat me ka me çu dashni
kur me shku te burri kur m'u kthy n'gjini!
(…)

Përzgjedhja e temave nga autori duket të jetë e shumëllojshme. Por më shumë bie në sy përqëndrimi ke politika, si për shembull krekosja e politikanëve „me kravata rozë“, korrupsioni, paaftësia e tyre për të punuar si duhet, për të marrë vendime të dobishme për shoqërinë dhe për të çuar gjërat e rëndësishme përpara.

Jo vetëm politikanët, por edhe ne të gjithë e gjejmë veten pak a shumë në disa poezi, ndoshta edhe skuqemi pak nga turpi për disa të meta që kemi dhe me të cilat na konfronton Faruk Tasholli:
Lavdatat e tepërta që ja bëjmë vehtes sonë ose njëri-tjetrit.
Mbilartësimi i kombit tonë. 
Xhelozia ndaj njëri-tjetrit.
Të qenit gjithmonë në rolin e viktimës dhe ikja nga përgjegjësia.
Joserioziteti në punë.
Përtacia.
Humbja e kohës së vlefshme.
Mendësia e stërvjetëruar.
Patriarkalizmi dhe mizogjinia.
Me të gjitha këto tema lexuesi ballafaqohet dhe argëtohet gjatë leximit të librit, por në disa raste edhe e qeshura i ndalet në fyt, pasi që autori ia arrin qëllimit të tij, si sensibilizimin për dukuritë negative shoqërore dhe demaskimin e botëkuptimeve rurale dhe mikroborgjeze, të cilat me dekada ose shekuj të tërë na përcjellin si komb.

Poezia satirike të argëton, të thumbon dhe nganjëherë edhe të dhemb.

Kurt Tucholsky, i cili nuk ka lejuar që t'i ndalohet shprehja e mendimit të lirë dhe për një kohë të gjatë ka jetuar në ekzil në Francë dhe në Suedi, zhvillimet politike dhe shoqërore në Gjermani i ka përcjellur nga distanca. Nga perspektiva e intelektualit të mërguar ai ka marrë pjesë aktivisht në diskursin publik në atdheun e tij dhe ka lënë pas veprat e tija të çmuara letrare, të cilat tashmë janë pjesë e trashëgimisë kulturore gjermane.

Edhe ne shqiptarët duhet të jemi krenarë që kemi intelektualë të kalibrit të Faruk Tashollit, i cili emocionalisht kurrë nuk është shkëputur nga Kosova. Në Aachen të Gjermanisë, një qytet me kulturë dhe traditë të lashtë, autori jeton dhe është integruar mirë tash tridhjetë vite. Ai shkruan poezi, prozë, publicistikë, satirë dhe tekste këngësh të njohura për këngëtarët më të mirë shqiptarë. Gjithashtu angazhohet në avansimin kulturor të komunitetit shqiptar.

Uroj që libri të ketë rrugëtim të mbarë, të lexohet sa më shumë nga të gjithë brezat dhe të nxirren mësimet e duhura. Autorit i uroj nga zemra shëndet e shumë suksese dhe e falënderoj për emocionet dhe kënaqësinë që na dhuron.

Faruk Tasholli
Akademia e zuzarëve
Poezi humoristike-satirike
Lena - Prishtinë, 2022

ISBN: 978-9951-29-184-2

Faruk Tasholli: Akadamia e zuzarëve

Milazim KRASNIQI: Poezia humoristike e Faruk Tashollit i ka brenda vetes shenjat e aktualitetit shoqëror e politik të çrregulluar e të degraduar, të kombinuara edhe me shenjat e traditave shqiptare të deformuara a të harruara. Si e tillë ajo është edhe kronikë e edhe kujtesë. Ndërsa, sa i përket vargut poetik, ai oscilon ndërmjet metrit e ritmit të vargut popullor dhe vargut të poezisë së traditës, me synimin që të kuptohet e të pranohet më lehtë nga lexuesi. Përnga synimi që të jetë e angazhuar, poezia e Farukut është në njëfarë ndërlidhnie me frymën e poezisë humoristike të traditës, që kulmet e veta i ka arritur me Gjergj Fishten, me Ali Asllanin, me Rifat Kukajn, me Dritëro Agollin, etj. Faruku ka ngelë nga të paktët autorë qëndrestarë që vazhdojnë ta shkruajnë poezinë me tone e mesazhe humori, ndonëse në ambientin letrar pothuajse të përmbysur, brezat e rinj të lexuesve, të shkëputur shumë nga tradita jonë letrare, mund të ndihen të hutuar para kësaj poezie. Ndoshta është rast që të rinjihen me problemet e aktualitetit dhe me vlerat e traditës, kësaj here nëpërmjet një komunikimi poetik argëtues. Besoj se nëse ia nisin ta lexojnë këtë vëllim poetic, me pak vullnet do t’i bien në fund dhe do të ngelen të kënaqur me përvoja të reja të njohjes së realiteteve shqiptare, kësaj here me dioptrinë e humorit dhe ironisë.

     

Nexhmedin SPAHIU: Satira është vetë shpirti i kombit. Faruk Tasholli është Gjergj Fishta i kohës sonë dhe simbol i thjeshtësisë së Kosovës. 

RJEPENI NANËN
(Parodi sipas Nolit te madh)

Ç'asht ajo pa kunorë n'kokë
E rrëzueme shesh për tokë,
Flokëlëshueme fytyrëzanë
Që në kangë i thoshim nanë?!
Ç'asht ajo në diell e ngelun
Me lëkurën e përvjelun,
Ç'asht ajo që za s'po qet
Tek e rjepin djemtë e vet?!

Rjepeni e mos kurseni
Asht ngjitun mos i leni,
Zyrtarë grykësa të pangeshëm
Gjeneralë me ushtarë t'rrejshëm,
Mbahu nan-o rri krekosun
Para djemve t'armatosun,
Do me kmesa do me thika
Që s'i ndal turpi as frika!

Rjepeni e mos u ndalni
Asnji grimcë mos ia falni,
Prefektë rrenca rjepacakë
Deputetë o bothcullakë;
Ju ministra kavalera,
Ju që vidhni në tendera,
Ju që rrini krye shtetit-
E ia rritni pagat vetit!

Ç'asht ajo që ka ulë kry't
Kush i pari ia nxjerr sytë,
Seç po shtyhen kah me shky
Kush n'Europë e kush n'Azi!
Rrinë gojëlidhun akadamikët
Kur e çojnë zanin klerikët,
Sa shumë duron Nan'shkreta
Me djem mbetun te Mesjeta.

Rjepeni e mos pushoni
Se kështu veten forconi,
Politikanë e pushtetarë
Djem të dijes e ofiçarë,
Kush e zen i pari anën
Rjepeni me hez nanën,
Nga Pashtriku e n'Çakorr
Mos i leni vend as vorr!




POLITIKË PËR QEFI

Kur naj hoqi NATO anmikun prej shpisë
Sa shtirë u mësuem me frymë të lirisë?!
Ta rrahim grusht vetin kush s'na qiti prita
Gropa-gropa gjoksat i bamë për merita!

Mendja na u mbush se s'ka kund shqiptarë
Zoti e lëshoi dorën na ktheu n'legjendarë,
E t'i rrokëm kangët që na shkojnë për huji
Dil ku je fsheh dheut Gjeto Bsho Muji!!!

Sa shumë xhamadana u banë vija-vija
N'vend t'Aristotelit erdh Xhemajl Abria
Në Prishtinë nga malet  se ç'u  ulë Kanuni,
Kush pat nji hu gardhi na zuni përfun'i!

Po ky Hipokrati, ku na mbeti ku?
I dolën falltarët:Ti s'ki vend këtu!!!
Dhe iku i shkreti në Greqinë e lashtë
Kambkryq i la burrat në odat me kashtë!

Hajde t'i lamë odat ndryshe e don rendi
Ç'na u nisën burrat – turr kah Parlamenti,
Por „Stop“ tha Europa për burrat e ngratë
S'asht odë Parlamanti mos me hy as gratë!

Haj u zunë keq burrat u banë si rreth defi
Qysh me ba si deshtëm politikë për qefi,
Nëpër fakultete shpejt e zgjatën dorën
Veç me marrë diploma përzunë Pitagorën!

Si shkon politika pa tituj pa grada
Lum që kompjuterat shtypin dekorata,
Por tash u ndal koha si t’i bahet hallit
Na mbeti ky shtet birë në fund t’kavallit.

DITA SHQIPTARE

Mirë mëngjes! Si gdhitë, të dashtun shqiptarë?

A pa kush prej jush ndoj andërr të mbarë?

A sa i lajtët sytë ia nisët me sha me afsh

Ashtu si din shqiptari çdo gja  me ba rrafsh?!

A e nisët mëngjesin me orarin ditor,

Kafeneve të qytetit  me gotë në dorë!

Me biseda të nxehta së pari nga Turqia:

Kishë apo xhami po mbetet Aja Sofija?!

Lene bre Turqinë dilni kah Shqipnia

Për politikë të saj ku na mbet dashnia,

Kur liderët partiakë shahen sy më sy

Merr yrnek  Kosova na bahet Shqipni!

N‘Tiranë shkojnë debatet si turbo-makina

Ç’po çajnë mikrofona trimat nga Prishtina!

Çka thanë analistat mbramë për Mitrovicë

Kush nga ta ma shumë griu pordhë me sakicë?

Se kush nis me hov e kush stopon ligjet

Si thonë, plaka krihet e Stambolli digjet,

Kush me mbërri Europës kush m’u nisë i pari

Jo sot por veç nesër jep fjalën shqiptari!

Dikush shkel historinë tjetri i tall plagët 

Sa s’pëlcasin ekranet për pushtet nga jargët!

N’tribunë t’parlamentit nga kafenetë përballë

Si s’marrin deputetët mësim për rend e fjalë?

Ndokend e lodh kafja, ndokend e zen rakia

Kthehet kambë Kosova për pushim te shpia,

E pas darke televizionet sërish ndizen flakë

Kështu dita shqiptare lind e bahet plakë!!!

TË FALA GRAVE TË KOSOVËS

(Në kohë zgjedhjesh)

O ju të dashtuna, o ju të bukura

O ju pun‘tore , o ju krahflutura;

Kam pak të fala nga fundi i botës,

Për ju trimnesha, gra të Kosovës!

Hajde po e zamë se unë nuk jam burrë

Po ngomëni nji herë se s’më nguet kurrë!

Ju që mund ta sillni gjithë botën me dorë

Pse s’e ktheni mbarë veç atë trohë Kosovë?!

Juve që rrallë burrat iu marrin me t‘mirë

Mos u mashtroni votat me ju shkue lirë,

Ju që shpresat varni drejt në parlament

A s’u ngitë me burra tash e njiqind vjet?!

Sot ndyshuen kohët bota ka t`paprituna

Ç‘ na u mbush Kosova plot me gra të dituna!

Te kutitë e votimit në zgjedhje kur  t‘ shkoni

Vetëm gjininë tuaj, ju lus ta votoni!

Le ta merr vesh bota dhe burrat e përjargt‘

Se vetëm gratë Kosovës ia çojnë zanin larg;

Ato që Beogradit ia prishën keq projektin

Kur s’kishin ma armë tjetër, pos natalitetin!

Dilni gra Kosove, dilni gra kreshnike,

Bani qeverinë si jeni vetë besnike,

Hiqni prej hajnisë burrat në ketë shtet,

Se nuk ia vjedh nana bukën f’mijës s‘vet!

O ju gra Kosove ma t’bukurat në botë,

Niseni ni herë luftën me atë armën votë,

Do t’i shihni burrat tek çojnë kry‘ si huta:

Në ballë t’shtetit tonë kemi veç Teuta!!!

JERUSALEM

(Bisedë satirike me shkrimtarin dhe

diplomatin serb Vuk Drashkoviq)

Hajde Vuçe hajde, ku ma le karremin

A po e sheh tash mirë Jerusalemin?

Rrahe sa e rrahe t’u shurdhu‘ ai gong,

Kinë deshe Serbinë, Kosovën Hongkong!

Seç më erdhe pas kudo që unë shkova,

Jerusalem serb, thoshe, është Kosova!

Dridhe nëpër botë gjithë diplomacitë

Sikur veç ti vetëm i deshe jahuditë!

(Kujtove harrojnë t‘shkretët jahudi

Kur n‘Staro Sajmishte mblodhe 12 mijë?

Gjysmën n’Beograd therre rend me rend

Gjysmën për Hitlerin drejt n’Mathausen!)

Me shpatë drejt Kosovës ngjeshur afër çarkut

Ç’e shalove kalin e Kraleviq Markut;

Por Kraleviq Marku n’qafë t’i la do brenga

Kur ta mori kalin sërish kah legjenda!

Por tash bre Vuçe me mbeti një peng

Bashkë të shkojmë për kafe në Jerusalem!

Te Yll i Davidit botës t’ia vëmë fillin

Ti merre Kremlinin, unë Capitol Hillin!

CIRKU POLITIK

Majë maleve të Sharrit ç‘po bie nji tupan

A mbet kush n’Kosovë pa u ba politikan?

Sa për këtë zanat nuk duhet aq punë:

Kur bahet ai tjetri pse s’e provoj unë?!

Ma mirë me m’thanë thiu se qe ky i ngrati

Gjithmonë mbret i botës mbeti vetëm fati!

A të shajnë gazetat a televizori

Po cilin prej marres jashtë e qiti vorri?!

Flasin e përflasin  ndër dokumentarë

Njiqind komandantë veç për nji ushtar!

Se kur kujtojnë luftën k’ta t’anës paq’sore,

Hap vesh a po flasin a vetë janë nër vorre!

Se kush e vjedh luftën se kush e vjedh paqen

Dil e grahi punës s’ta mban mend kush faqen!

Kur sosen meritat, kangët e lavdisë,

Struket politika nën krah t’Perëndisë!

Thue ujqtë e vjetër u banë ujq të ri

Të parët  në Kishë të parët në Xhami!

Të parët te sofra të parët çojnë gotën

E hop popull-shkreti prapë ua qet votën!

Hajde Zot i madh na jep  pakëz shpresë

Kush premtoi ndryshimin tash sa i zumë besë;

Të dalim nga cirku se na u zu fryma

Po e fikëm zjarrin dro se na djeg bryma!

NA BUDALLTË E DIASPORËS

Na budalltë e diasporës

Rritë me mallin e Kosovës,

Seç i derdhëm lotët gurrë

Po që mend s’u mbushëm kurrë!

Si t’i mbajmë mendtë në kokë

Kur të shkretat shkojnë n’Kosovë,

Dhe s’e dimë jo çka na gjeti

Kur veç trupin mbajmë me veti!

Bashkë me mendjen tonë të ngratë

Andej udhë marrin paratë,

Me djersë tonën zbutet vorfnia

E meritat merr qeveria!

Dhe pushimet kur vijmë n‘atdhe

Tjetër emën kanë për ne,

N’shtëpitë tona n’troje t’parëve:

Po vjen “mu‘ji i budall've“!

Sikur s’ka kund plazhe n’botë

Na budalltë shkojmë n’Kosovë,

Dhe kur vijnë krizat, festat,

Prapë budalltë shtojnë remitentat!

Kot kryejmë shkolla, fakulktete

Shtojmë biznese ndër kontinente,

Kot Europës n‘rend të parë

Kur n’Kosovë mbesim budallë!

Dhe n’foltore parlamenti

Fjalë për ne pa kurrfarë derti,

Si budallë të diasporës

Që s’ia kthejmë shpinën Kosovës!...

TYMTARËT E PARLAMENTIT

(Për deputetët "Naftëtarë")

E nisën me syza me dhambë e dhamballë

Për fundjavë ne Bogë per festa n'Prevallë,

Bash sikurse minit që n'qafê i bie maca

Nē emën të popullit ç'u turrën kah kaca!

Me stil t'Ali Pashës Stamboll e Janinë,

Adresat n'provinca, trupin nê Prishtinë,

Ku iu mbeti kryet kambët ku i kanë?

N'trap i kanë qitë punët, kuajt në revan!

Shihni Parlamentit çka vjellin tymtarêt

Deputetë naftasha kush dolên të parët?

Kush i nxori shifrat kush i zbardhi pistat

Me emna kreshnikësh ç'u randuen listat!

Nga qynga veturash tymi fushës del

A vjen erë qymyri a digjet dizel,

I ka fajet populli që s'ka dru për veti

Keq me pelë për dore u zu deputeti!

Qielli i Prishtinës rand me tym u nxi

Ku mbetën paratë ku t'blejmê energji?

Me fëmi kërthi si të mbahet shpia

Pare hanë motorat, fjalë han Qeveria!

O MOJ SHQYPNI…

(Parodi alla Pashko Vasa)

O moj Shqypni e bukura Shqypni

Ç’burra llaskuca faqen ta kanë nxi?!

E rend me rend o Kështjellë gratçore

Kush mbërriu i pari t’bani shkërdhatore!

Kush ta shiti tokën me sllavët kumbarë

Vend i bani vetes n’piedestal kombëtar,

Kur thikat pas shpine dolën në shesh

Eh, k’ta kosovarët si nuk marrin vesh?

Këndoni ju vasha këndoni ju gra

Si ju kanë mësue t’këndoni pa pra,

Se veç kanga n’jetë e mban gjallë shqiptarin

Si në histori të mbramin dhe të parin!

Sall kryeministrit mos ia ngani kumbarën

E zotnon kallashin ma mirë se kitarën,

Jashtë e qet kangën, andrrën mban për veti:

Me i gju shqiptarët si keca kah deti!

Qysh me i pru sllavët nëpër monopate

Si ranë në Ballkan tu lanë pas Karpate,

Qysh me i ra Korçës me valle nër tupan

Me fitue betejën si n’Gazimestan!!!

U ba çka u ba punët po shkojnë zvarrë

Ku i mbetën popullit disa baballarë?

Turr me intervista me ia çel udhën,

A ç’dreq i ngulfati që gojën e rrudhën?!

O moj Shqypni e bukura Shqypni

Ç’burra llaskuca n’kurriz t’kanë thy?

Ata që kah Parisi po e ngrehin zanin

Mos me e lanë vetë Esad Pashë Toptanin

DHIA E MAREFCIT

Dhia e Marefcit zbriti në Prishtinë

E po ecë me naze ngadalë trotuarit,

E lodhun e shkreta pa përdorë makinë

Kërkon në mos has dyqan të floktarit!

Ç’të duhet floktari mori kafshë e malit?!

Ndjehet se e tallin zonjat me shikime;

Ju që lidhni flokët bash si bishti i kalit

Pse i tallni shoqet me frizurën time?

Në ndejat me kafe kur shfaqni frizurat

Vjen emni i im në kulm të sikletit,

A nuk i m‘suet keq me folë edhe burrat:

Kush t’i preu flokët si dhi e Marefcit?!

Edhe unë frizurën, thashë, ta baj si ju

Së paku t’i ngjyj pak kimet e shpinës,

Se edhe burrat po i ngjyjshin kështu 

Flokët thinja-thinja në mes të Prishtinës?!

Dhia e Marefcit sheshit rrak e tak

Me thundrat si take ecë për mrekulli,

Po thotë vetë më vete pse nuk kthehem pak-

Të rri n’parlament a në qeveri?

Dhe si zonjë niset drejt kah parlamenti

Te kambët e kalit diçka nuk merr vesh

I k’qyr n‘vitrinë brinat a i ka me veti

A mos ia ka marrë ai kalorësi n’shesh?!

N’derë të qeverisë e ndalë policia:

Këtu nuk lejohet me hy dhen e dhi!

Po pse ma ndaloni, nervozohet dhia,

Du me i pa në zyra krejt çobantë e mi!

Kthehet me dëshprim udhës së Marefcit

Tu kalu çdo breg tu kërcy çdo gropë,

Në Prishtinë s’kish lule, dru as erë të gjethit

E krenohen burrat:Na jemi Evropë!!!

Gjerdan me poezi nga Haxhi Muhaxheri

 NËNA DHE ATDHEU

Nëna dhe Atdheu
Atdheu dhe Nëna
Janë dy pole
Që pėrkundin një flamur

Po po
Nëna është Atdhe 
E Atdheu…
Atdheu është Nënë

04. 05. 2022



LUTJET E BABAIT

Sa herë përmendet Rahoveci
kujtoj babain tim Bajramin
që për çdo mëngjes
bënte një lutje 
(lutje krejt të pazakonshme)
përderisa shpëlante fytin
me lëng rrushi

E diku atje
atje në një cep të e atdheut
flinte dielli mbi hardhi

19 Maj 2022




LUFTA

Sa herë që qielli 
ndizej prej vetëtimave
dhe njëra pas tjetrës
zbrazeshin rrufetë
nëna vraponte 
të mbyllte dritarët e shtëpisë
që e keqja t’mos hynte brenda

- Luftë e madhe bahet biro
thoshte ajo

Dhe lutej e lutej e lutej
që dragonjtë
të vrisnin kuçedrën

Pastaj 
degjoheshin kambanat
dhe dielli befas çelte sytë

23 Maj 2022




HEROI IM

Ai dukej bash si një vigan
dalur prej legjendave

Kishte sall nje plis 
nje flamur e një atdhe 
dhe s’i duhej asgjë tjetër

Mark Avdyli i Ndreajve
trup me trup
ndeshej me bajlozët
dhe më sy shuante rrufetë

25 Maj 2022




GRUAJA DHE DETI

Sa herë që vë kokën
mbi gjoksin e një gruaje
më hapet vetëtimthi
portë e qiellit
dhe para më shfaqet 
derë e parajsës

Sa herë që puth valet e detit
befas më del para sysh
imazhi lakuriq i një perëndeshe

Dhe sulem e sulem e sulem
dhe zhytem e zhytem e zhytem
dhe çartem e çartem e çartem
por fundin deitit kurrë s‘ja gjeta  

Sa i vockël më duket vetja o Zot

Qershor 2022




TË MALI TOMORR

Aty 
natë për natë
zbresin perënditë
për të bekuar priftërinjtë
që fshehurazi vranë veten
porsa groposen
(thellë - thellë
tej zemrës së tokës)
arkën e besëlidhjes

26 Korrik 2022





DËSHIRË

Tri ditë jetë
kisha me i dashtë bre
sall edhe tri ditë
me t‘pa 
Ty
o Rezelindë
si zgjoheshe
mëngjeseve

(atje 
në Dibër të Madhe)

përderisa dielli
prajshëm 
shihte ëndrra
mbi liqe

19 Nëntor 2022





AJO DHE MEDVEGJA

Më shfaqen ëndrrave
duke shpëla plagët
në Lumin e Lotëve

Dridhem
ethet më zën
humb dhe shikimin

Pastaj
si krismë qielli
më vjen zëri i Minës
dhe papritmas
para më del i madhi Zot
duke vizatuar
faqës së dielltë
harten e atdheut

19 Nëntor 2022




VEZËT E DJALLIT

Ka vite e vite
që kërkojmë
vezet e djallit
(gjithandej)
rreth e rreth 
shtëpisë

(ti thyejmė
një herë 
e përgjithmonë)

por fshehur keq i ka
qerratai
si gjën dot njeriu

Shpėtoje o Zot Arbërinë

23. 11. 2022




BIJA E MEDVEGJËS

Lidhur i ka 
rreth qafe
perënditė

Errë e ndritë
kurdo

Thonë dhe Zeusit
vjedhur ia ka magjitë

Hëna do lind hero

23.11.2022




ZERO

Një zero e madhe
po sillet universit

Dreqi e marrte

Shumëzoje
si të duash

Zero prapë mbetet

23.11.2022




JEMI NJË

Po po - një jemi 
përbesë - jemi një
sa herë qëllojmë
që të jemi dy

Zero e madhe
thyhet syve të gocës
që mė fije floku
qëndisi flamurin

E diku përtej hënës
bëjnë gjumë të rehatshëm
kujtimet e diellta për Atlantidėn
dhe plisin e bardhë të Zeusit

28 Nëntor 2022




LULE ME AROMË MEDVEGJE

Sa herë që ëndrrave 
më shfaqesh Ti moj
në sytë e zemrës 
mbin një tjetër lule
dhe dielli ulet prajshëm 
mbi çatitë e parahënorëve

Mbijnë e mbijnë lule
lule me aromë Medvegje
dhe në galerinë harresës
(diku të Mali i Tomorrit)
zë e flet arkë e besëlidhjes

14. 12. 2020




HYJNESHË Ë MEDVEGJËS

Ti moj
ke lëshuar rrënjë
thellë brenda meje
bash si një lule parajse

Bën jetë të rehatshme
hapsirës së shpirtit tim

(në çdo frymëmarrje
në çdo rrahje zemre
në çdo pikë gjaku)

Hyjneshë e Medvegjës

22. 12. 2022

Mendime për poezinë "Lule Medvegje" të poetit Haxhi Muhaxheri

Shkruan: Mehmet RREMA

Misioni i poezisë, i kësajë pjesë të rëndësishme të artit, është që nëpërmjet fjalës së bukur, të hyjë në shpirtin e lexuesit, të ngjallë tek ai emocione të bukura, qofshin këto dhe emocione që shprehin dhimbje. Kjo nuk ka rëndësi. E rëndësishme është që ato të vijnë si pasojë e njohjes së mirë të një realiteti, nëpërmes fjalës, përshkrimit me vërtetësi të një panorame apo ndjenjave; gëzim apo hidhërim. Nëse poeti ka ditur t'i paraqesë këto me vërtetësi reale, ato do të depërtojnë në shpirtin e lexuesit dhe do të zgjojnë ato ndjenja, ndoshta të fjetura, ndoshta në gjendje heshtje, por që janë në pritje të një shkëndije, për të krijuar atë gjendje shpirtërore të lexuesit, të ngjashme  me atë të poetit në çastin kur ai mori frymëzimin për të shkruar. Nëse arrihet kjo kur lexuesi paditur të ketë përfunduar së lexuari një poezi, ulet e mendon dhe para syve të mendjes i shfaqet e njëjta tabllo që ju shfaq poetit, atëherë poezia e ka arritur qëllimin e sajë, është përqafuar nga lexuesi dhe i ka dërguar mesazhin që poeti kishte për qëllim. Ashtu si gjithë artistët tjerë dhe poetët, dalë nga gjiri i kombit të tyre, në mision kanë ndërgjegjësimin e lexuesve, në mënyrë që ata të radhitet krah forcave përparimtare. Këtë mision e kryen shumë mirë poeti ynë Haxhi Muhaxheri.

Në poezitë e tij me pak fjalë dhe shumë mendime ai është një zë i fuqishëm, i cili i këndon vendit dhe kombit të tij. Ai nëpërmes poezisë së tij, e cila, padyshim është një gurë i gdhendur bukur në monumentin e poezisë shqipe.

Ndjenja e tij poetike realizohet brenda strukturës ritmike dhe figurave të vargut. Kjo është mënyra poetike për të bashkëjetuar me dukuritë, fenomenet, objektet që e kanë frymëzuar poezinë Haxhi Muhaxheri. Gjuha poetike e poezisë së tij është ndërtuar mbi bazën e metaforës, një metaforë e zgjedhur me kujdes dhe ndëtuar mbi bazën e truallit patriotik ku është rritur dhe frymëzuar poeti. Kosova, duke qenë një trevë ne bukuri e pasuri të shumëta natyrore, ka qenë gjithnjë  një lule në ëndrrat e korbave, të cilët e kanë ëndërruar tavkenë të tyren me çdo mjet e kusht. Nga ana tjetër, ky popull heroik, ka pasur rezistencën e tij të pashoqe, kundër pushtimit, zhdukjes apo asimilimit.  Kjo rezistencë heroike ka qenë tabani ku janë frymëzuar heronjt dhe artistët. Ndoshta kjo është arësyeja që Kosova në çdo kullë ka një hero e në çdo vatër ka një poet, i cili nuk resht së kënduari heroizmave të popullit të tij. Duke qenë se ju ka dashur të përballet me armiq të egër të çdo shkallë të egërsisë, popullit, e bashkë me popullit dhe poetëve, u është dashur të përpunojnë leksikun, në mënyrë që të mos bëheshin objekt i persekutimeve. Në këtë kontekst, metafora qe ajo që i ndihmoi për të shprehur sa më bukur idenë e tyre. Metaforat janë si të thuash baza mbi të cilat njësitë e tjera semantike të përçimit të ideve dhe ndjenjave që përcillen, imazheve që formohen etj. Metafora e Muhaxherit shpreh mjaft bukur botën dhe psikologjinë e shqiptarit në të gjitha trevat ku jeton, madje ajo ka krijuar një marrëdhënie të ngushtë me lexuesin

Krijimtaria poetike e Haxhi Muhaxherit është e pasur me mendime dhe filozofinë e popullit tonë. Poezia e ti, është e thellë në mendime dhe e gjërë në hapësirë  duke përfshirë gjithë hapësirën ku jetojnë shqiptarët duke u bërë kështu një poet i përqafuar nga të gjitha trevat, pasi si vetë u këndon të gjithëve. Ajo shpesh ngjan si një bisedë e qetë, ulur në majë të një kodre, ku para syve i shfaqet e pafundme, e bukur, e mahnitëshme, e magjishme hapësira shqiptare, ku mund të ulen vetëm "Parahënorët".

LULE MEDVEGJE

Sa herë që ëndrrave 
më shfaqesh Ti moj
në sytë e zemrës 
mbin një tjetër lule
dhe dielli ulet befas
mbi çatitë e parahënorëve

Dhe mbijnë e mbijnë lule -
lule me aromë Medvegje

14. 12. 2020

Sa herë që ëndrrave më shfaqesh… Sa herë më shfaqesh… Është diçka, diçka kaq e rëndësishme për poetin tonë Haxhi Muhaxheri, e cila i shfaqet në ëndërr, i paraqet në imagjinatën e tij kur është zgjuar, i sjellë para syshë, sigurisht panorama dhe ngjarje, të cilat, në gjendje, herë të fjetura, herë gati për të shpërthyer në britma të fuqishme, saqë do të bëjnë malet të dridhen, do të bëjnë tokën të ulërinë nga dhimbja, drurin të thahet e gurin të çahet, por vetëm njeriu, njeriu i fortë, më i fortë se shkëmbi, njeriu poet, poeti Haxhi Muhaxheri do të duroi. Poeti bije të flejë, por gjumi nuk e zë, dhe kur e zë, e bën të trazuar. E bën, sepse atje larg, larg, por shumë afër brenda shpirtit të tij, ndodhet një copë atdhe mbi të cilin, janë ngulur thellë dhëmbët e helmeta të bishës, është Medvegja, është shpirti dhe ëndrra e poetit. Në Medvegjë dielli nuk mund të lëshojë as dritën lirisht, as ngrohtësinë, sepse krahët e korbave të zi ja kanë zënë rrugën dhe Medvegja ka vetëm ftohtë. Medvegja, qysh se erdhën korbat, jeton ditët, vitet, dekadat shekujt e akullit. Në atë tokë dëgjohen vetëm zhurma shurdhuese e hapave të rënda të bishave, bijtë të djallit.

"Sa herë më shfaqesh në sytë e zemrës"... Medvegja me problemet, dhe privacionet e sajë, me hidhërimet dhe gëzimet, është pjesë e shpirtit të poetit Haxhi Muhaxheri. Ka hyrë dhe i del para syve të zemrës, ashtu si një jetim, mbetur pa nënën e tij që endet rrugëve duke kërkuar pak dritë, pak ngrohtësi. Por drita dhe ngrohtësia janë aq larg, sa e bëjnë poetin tonë të lëshojë piskamën për ata, të cilëve, veshët ende nuk u janë shurdhuar. Ajo tokë e bukur, bekim i vetë Zotit Diell, ai popull i martirizuar, i nëpërkëmbur, jeton ditë të errëta. "Dhe mbijnë e mbijnë lule…lule me aromë Medvegje" thotë poeti duke ndezur një flakadan shprese. Vetëm shpresa e mban gjallë, i jep forcën për të duruar dhe shikuar drejtë së ardhmes

. 
Seç më erdhi në mendje poezia e famëshme e poetit tonë të rilindjes Pashko Vasa
"Por sot, Shqypni, pa m'thuej si je?
Po sikur lisi i rrxuem përdhe,
Shkon bota sipri, me kambë, të shklet
E nji fjalë t'ambël askush s'ta flet". 

Kërkon Medvegja një fjalë të ëmbël, për t'ja zbutur disi plagët e rënda, por kujt, përveç poetit mund t'i shkëputet një pikë loti, kujt mund t'i rrahë zemra njësh me zemrën e Medvegjës, kush mund t'ja njohë plagët më mirë se poeti. Medvegja herë shikon nga Evropa, t'i thërrasë ndërgjegjes së kalbur, të rishikojë gabimet e historisë dhe t'i rregullojë, herë shikon nga trungu, të shkundet nga letargjia dhe të hapë krahët për t'a futur në gjirin e saj, sepse është e drejta e vet. Pret Medvegja, por … pak janë ata që ja njohin dhimbjet popullit të martirizuar të kësajë krahine.

"Unë, biri yt, Kosovë t’i njoh dëshirat e heshtura,
t’i njoh ëndrrat, erërat e fjetura me shekuj,
t’i njoh vuajtjet, gëzimet, vdekjet,...". 

Kështu shkruante poeti ynë i shquar Ali Podrimja duke ndjerë dhimbjet e forta për Kosovën, Kosovën martirë. Dhe sot pas kaq kohësh, një tjetër poet thërret me zë të lartë "Sa herë më shfaqesh, Ti moj… në sytë e zemrës" I shfaqet bashkë me dhimbjet, me "dëshirat e heshtura" me "erërat e fjetura". Ti moj…i drejtohet pa e fshehur dhembjen e madhe, e cila e shtrëngon mu në zemër aq  sa si nxjerrë këtë thirrje, e cila i buron nga thellësia e shpirtit "Ti, moj', Ti moj që historia të paska rezervuar vetëm dhimbje. Po pse moj, pse vallë vetëm Shqiptarët qenkan të destinuar të vuajnë kaq shumë?!

Dhe më tej poeti ynë Haxhi Muhaxheri, duke i kënduar Medvegjës -"mbin një tjetër lule"- Mbin një lule në sytë e zemrës së poetit sa herë që në sytë e zemrës apo në ëndrrat e tij të shumta i shfaqet Medvegja, para poetit tonë shfaqen lulet që mbijnë njëra pas tjetrës duke mbushur livadhin e shpirtit me aromë Medvegjes. Ndërsa dielli, Perëndia e etërve tonë, më në fund, i mahnitur nga kjo bukuri, ulet për të pushuar në panoramat e bukura të kësajë cope të atdheut tonë, të kësajë cope të martirizuar në shekuj por kurrë të dorëzuar, kurrë të lënë në harresë nga poetët tonë të nderuar. Kurrë nuk e le Haxhi Muhaxheri.

20 Djhetor 2022

Murat Aliaj: TRE BREZAT DHE RAKIA

 Tregim nga Murat Aliaj

TRE BREZAT DHE RAKIA

       Çdo familje ka diçka të mallkuar, që s’do ta shikoj në shtëpinë e vet. Ne kishim më tepër se sa një, që i ndryshonim sipas situatave, por të pandryshueshme kishim neverinë për rakinë. Dhe jo më kot. Ajo na kishte kushtuar shtrenjtë, duke na lënë plagë të pa shëruara prej tre brezash. Prej saj iku i plagosur rëndë gjyshi. I mori gojën dhe e la të dergjej si deng pa markë në një qoshe, derisa mbylli sytë përjetësisht. Po kështu edhe babai nuk i shpëtoi këtij fati, megjithëse duke iu trembur fatit të gjyshit, ai u bë më specialist në përdorimin e rakisë. E pinte me raste si terjaqi e si mjeshtër i saj. Kur i erdhi fundi, gratë e shtëpisë thanë se ai ia shkurtoi vetes rrëskun, duke mos u ndarë nga rakia. Unë që e dija mirë sa i përkorë ishte ai, nuk  mund t’i besoja këto fjalë grash, por as mund të hahesha me to. Sepse në mënyrë të heshtur tek ne ishte vendosur një ligj: rakinë e pinin burrat, por konkluzionet i bënin gratë.

         Unë që i takoja brezit të tretë, duhej të korrigjoja gabimet e dy të parëve. Me sforcim e privime të mëdha, ia arrita deri diku, por këto ishin më tepër arritje të sime shoqe, se sa të miat. Kush tjetër më shumë se ajo, mund ta dijë se çfarë dëme u më shkaktonte rakia? Madje ime shoqe arrinte deri aty sa të analizonte dëmet që rakia na kishte shkaktuar ndër breza, edhe pse nuk e pati fatin t’i njihte të mëparshmit e mi. 

         Ne kishim arritur suksesin që po shkëpusnim çdo lidhje të shtëpisë me rakinë dhe kaq nuk është pak. Duhet thënë se triumfe të tilla nuk arrihen lehtë. Madje shpesh ato janë aq paradoksale, sa të bëjnë t’i kthehesh sërish rakisë, sepse është më e lehtë të përballosh dëmet e saj, se sa rrebeshin e egër anti raki.

         Atë dimër e kalova keq. Sinjalin e vuajtjeve e dha një dhëmballë e prishur, e cila po bëhej e padurueshme. Asnjë pikë rakie s’mund të gjendej, për të më qetësuar dhimbjet. Kush mund të besonte se neve, të rriturve mes pjergullave e vreshtave, do na mungonte rakia? Për të më bërë ta harroja kurimin tradicional me raki, ime shoqe më gjendej pranë duke zbrazur gjithë njohuritë e saj mjekësore e duke më ngopur me çaj e aspirina, të cilat i shoqëronte me ndonjë mallkim për rakinë, si të ishte ajo shkaktari i prishjes së dhëmballës.

        —Të paktën duhet të pranojmë se në këtë rast rakia mund të shërbejë si një qetësues i dobishëm— i thashë unë duke pritur që të ma plotësonte dëshirën.

       —Në asnjë mënyrë s’duhet të të shkojë mendja tek rakia,—shfryu ajo si të kisha zënë në gojë vet djallin e zi— Ti e di mirë se ç’dëme ju shkaktoi ajo.

       —Po mua më dhemb dhëmballa e për këtë s’mund të bëjmë shkaktare rakinë. Disa pika sa për qetësim, s’do ishte keq që...

       —Asnjë pikë se të bëhet ves dhe pastaj...

        Pastaj... dihej që mund të përsëritej historia e tmerrshme e brezave, të cilët ishin masakruar nga rakia dhe unë e mbyllja gojën e u bindesha kurave të saj me çaj e me lëng bliri, që as më ftohnin e as më ngrohnin.

         Erdhi dimri dhe pa u qetësuar akoma dhëmballa, filloi gripi që të merrte frymën. U bllokova fare, por edhe të më shihte duke tundur këmbën, nuk hapte rrugë për të ma sjellë gotën e rakisë. Reumatizma gjithnjë ka qenë kërcënimi im më i madh. Si të mos mjaftonte bllokimi i hundëve, më pllakosi edhe një kollë që m’i zbërtheu kokallat. Nuk do ishte e tepërt një pikë rakie, që ta thithja me hundë e t’i zbërtheja kanalet e frymëmarrjes. Po ku ta gjeja atë të bekuarën, këtu ku edhe për kallot e këmbëve, bëjnë shkaktare rakinë? 

          Im vjehërr ishte prodhues i madh rakie. Vet nuk e pinte. Madje kur e ziente rrushin, për t’i mbajtur një gradë fortësie, e provonte duke derdhur disa pika në zjarr dhe e vlerësonte gradacionin e saj, sipas ngjyrës së flakës. Ishte shumë i përkorë vjehrri, ndaj nuk vuante nga sëmundjet e rakisë, por vuante nga ca sëmundje të tjera edhe më të rënda. Sidoqoftë, ai nuk hoqi dorë nga prodhimi i saj. Ishte e vemja gjë që e kishte me bollëk e i mbyllte shumë halle. Shtëpia ishte e madhe e fisi akoma më i madh. Ndaj kudo që shkelte nuk i mungonte shishja e rakisë, të cilën e linte si dhuratë.

         Sëmundjet e mia ndoqën njëra tjetrën dhe u hap lajmi se vështirë ta nxirrja atë dimër. I shqetësuar, erdhi edhe vjehrri për të më parë. Atë vit ai sa e kishte zier rakinë dhe iu duk pa vend që të më linte pa një pikë. Me vete kishte marrë nja tre bidonë rakie, në të cilët kishte shkruar nga një etiketë me emrat e personave, të cilëve do u dorëzohej. Këtë vogëlsi ime shoqe nuk e vuri re dhe shpërtheu në një ligjëratë të egër antialkol:

         —Çfarë bën kështu baba?! A s’kemi thënë që duhet të ruhemi nga dëmet e rakisë?

         —Kemi thënë moj bijë, por kjo sikur nuk shkon. Të çojë babai raki tek miqtë e të dashurit e të lërë pa një shishe dhëndërin!

        —Jo. Dhëndëri ka bërë vullnetarisht divorc me të.

         E vërteta ishte se dendur e kisha menduar divorcin me time shoqe, por me rakinë s’kisha arsye. Ndaj e dëgjoja si merhum arsyetimin e saj, e cila me aq zgjuarsi argumentonte kthimin e domosdoshëm në jetën pagane, pa raki, duhan e produkte të tjera, që e dëmtojnë shëndetin e njeriut. Dhe jo vetëm unë, por edhe i ati i saj detyrohej t’i bindej e ta merrte prapë me vete, gjithë bidonat e  sjellë nga fshati.

          Sado që vjehrri është me sëmundje sheqeri, ne e pritëm me liker e me lëngje frutash. Ime shoqe është xhahilë e madhe. Mbrojtëse fanatike e ligjit të prohibicionit. As ndaj të atit s’pranonte të bënte ndonjë lëshim. Kurse unë vuaja më tepër kur syri më shkonte tek bidonat prej të cilëve asnjëri s’ishte për mua. Vjehrri më kishte fshirë përfundimisht nga lista e përdoruesve të produktit të tij.

          Në fund të javës, kur do largohej për në fshat, mori përpara tre bidonat dhe duke më rrëfyer etiketat, më la porosinë:

          —Këto i kam për ca njerëz që u jemi borxhlinj. Ky Petrua që e ka të shkruar këtu adresën, është doktori që na shpëtoi nga vdekja mbesën, kurse ky Nakua është avokati që na shpëtoi nga burgu atë derdimenin e ngatërruar në allishverishe. Kur të shërohesh, çojua në shtëpi dhe bëju të fala prej meje.

          Unë tunda kokën gjithë pikëllim. Si mund të shpërndaja rakinë e vjehrrit nëpër dashamirë, kur për vete nuk më kishte sjellë asnjë pikë? Të nesërmen e përcollëm vjehrrin me autobuzat e linjës, kurse për porosinë e tij unë nuk u kujtova më. Nuk desha të kujtohesha, për të plotësuar me dorën time një porosi që më fyente, derisa një ditë më përmendi ime shoqe:

        —Këtë porosinë e babait sikur e harrove fare!

         —Nuk e kam harruar, por jam në pozitë të vështirë e s’di si të bëj se në vend t’i vë vetulla, mund t’i nxjerr sytë.

        —Pse?

         —Sepse kjo raki nuk bën për miq të tillë të nderuar. Si duket e paska prishë dorën vjehrri...

        —Kështu është kur rakinë e nxjerrin njerëz që nuk ia dinë vlerën— tha ajo gjithë keqardhje.

        —Nuk është puna se ai nuk i di vlerën, por qenka bërë tamaqar dhe ka rendur pas sasisë. Pastaj... sikur i ka marrë edhe pak thartirë. Ndoshta është ngutur për ta zier pa u fermentuar mirë mushti.

        —Po si do ja bëjmë?!

        —Nuk e di, por nuk më lejohet ta turpërojmë vjehrrin, duke ia plotësuar porosinë. Një herë për një herë, lere aty në batar, sa të staxhionohet pak e mos e ndryshon cilësinë.

        —Po babait si do i themi kur të na pyes.

         —Mos e vra mendjen se diçka do i themi dhe ai do e kuptojë se gjithçka e bëmë për të mirën e tij, për t’i ruajtur nderin.            

           Kaluan disa muaj dhe me ardhjen e pranverës, vjehrri ja behu i përtëritur e gjithë gaz. Pranvera kishte ardhur e bukur në fshat dhe pemët kishin çelur sythet.

         —Këtë vit parashikojmë bollëk, se rrushi  u krasit në kohë dhe me spërkatjet do u qëndroj në kokë. Por nuk më thatë si shkoi porosia e shpërndarjes së bidonave?

          Unë u ngrysa e tunda kokën i dëshpëruar, kurse ime shoqe po më shihte në sy, si do dilja nga situata. T’i flisja mjeshtrit për cilësinë e prodhimit të tij, sikur nuk shkonte, ndaj përdora mënyrën tjetër.

         —Keq!- i thashë i dëshpëruar.- Ndodhi diçka që më vjen turp ta them, por që kjo s’ndryshon gjë. Porosia nuk vajti në vendet për ku ishte nisur.

         —Pse?

         —Sepse unë bëra gabimin e rëndë që s’mund ta çoja pa e provuar. Por gllënjka e parë solli të dytën dhe e fundit solli hatanë e madhe. Mora një taksi dhe u nisa. Por kur zbrita, harrova për ku isha nisur. Po kështu edhe bidonat i harrova në taksi.

        —Për këtë qenke mërzitur ti? Të na marrin të keqen, se neve po na zë rakia rakinë. Do sjell tjetër për ta.

         Dhe vjehrri është burrë që e mban fjalën. Dërgoi të tjerë bidona dhe kështu unë arrita dy suksese. Edhe vura në vend nderin e vjehrrit, edhe në shtëpi e hoqa mallkimin e vjetër për rakinë.

Prend Buzhala: BASHKËBISEDIMI LIRIK ME KOHËT

Shkruar nga Prend Buzhala

(Sinan Sadiku: “Poezi”, klubi letrar “Nositi”, Dardanë 2021)

 
Te tre librat poetikë të Sinan Sadikut: “Rrobat e Engjëllit” (2000), “Shigjetat e Lakmisë” (2009) dhe “Nata rri zgjuar” (2019), të përfshirë në botimin më të ri me titullin “Poezi”, vijnë në 60-vjetorin e lindjes së poetit, si kurorë e shumëfishtë. Të botuar gjatë dy dekadave të fundit, në Kosovën e lirë, në një kohë vlimesh letrare me rryma e zhvillime paradoksale, shpesh kontradiktore, në një kohë që solli edhe anarki vlerash; këto vëllime dëshmojnë edhe për një qëndrim të rreptë të autorit: që të publikojë  sa më rrallë libra letrarë, së paku një libër në një dekadë, kundruall vërshimit të botimeve të panumërta letrare.
 
1. Libri i parë:
ose lirika e ikjes si shpëtim deri te kthimi brenda vetes
 
Poeti bisedon me kohët, me jetën, me vetveten e me protagonistët e tij lirikë. Te libri i parë kjo kohë na shfaqet me hijen e saj të rëndë, të lodhur me peshën e ekzistencës së vështirë, gjithë plagë. Folësi lirik merr rolin e poetit: është ai çasti kur ai nuk dëshiron të flasë për kohën e tij. Simetria kontrastive e thënies është gjetur me mendjemprehtësi krijuese: është ai çasti dramatik i një situate kur ai shkruan plagosshëm, i lënduar.
 
Koha ime
të lutem
shumë të lutem
mos m’i prek plagët
e mbuluara me hi
se edhe gurët
do të pikojnë gjak
e gjëma e tyre
do t’i pikëllojë yjet
e do t’i shterë lumenjtë
o koha ime

(Poezia “KOHA IME”)
 
E, si t’i iket kësaj gjendjeje? Kësisoj, edhe ciklet e vëllimit të parë (Le të vijë pranvera, Ku e harruam urtinë dhe Lulejetës), duan ta theksojnë këtë ikje nga situata e tillë: ato shënjojnë kthimin kah ripërtëritja e jetës, cikli i parë; kultin e urtisë te cikli i dytë dhe kah vizionet e çiltra e të kthjellëta të jetës dhe realitetit, cikli i tretë.
Kjo ikje, e thurur nga inspirimet e ngazëllyera të jetës dhe pamjeve të saj, gjithsesi që është një mënyrë për ta kuptuar atë më mirë, nën cipën e të cilës gëlojnë plagët. A e bën këtë ikje për t’iu shpëtuar plagëve, sëmbimeve e therjeve të tyre, apo për të krijuar një situatë të re qëndrese ndaj vuajtjeve shpirtërore që ende lëndojnë aq shumë nga kjo e kaluar? Edhe nëse ka një konceptim të tillë ku lexojmë këngë butësie, ai i trajton edhe fjalët e tij të zgjedhura poetike me butësi. Në këtë  mënyrë, mbulohet një gamë me shtrirje bukur të gjerë tematike, ideore e motivore, me ndjeshmëri elegjiake, baladash të jetës, ndjenjë melankolie e përjetime peizazhore të gjetura; ai nuk e harron edhe Lutjen e tij engjëllore kundruall këtij realiteti të vrazhdë, shteg shpëtimi  dhe si grishje ndërgjegjësimi:
 
Vite të tëra kotem
u  besoj ëndrrave të mira
e plagët më rrjedhin gjak
 
Tanimë nuk mund ta gjejë
as vetveten
kam harruar të flas
 
Nuk e di ku më qet kjo rrugë
as të eci as të rri
nëse heshti bëj mëkat
nëse flas nuk e di
 
Më ruaj nga vetvetja o Zot
sot në mot përmot
 
(poezia LUTJE)
 
Nëse ka ikje të tilla poetike, çfarë na sugjerojnë vargjet e punktet tematike të lartësuara, atëherë jo vetëm lutja, po edhe disa poezi tjera na e sugjerojnë, pra, edhe rrugën e kthimit brenda vetvetes, në gjirin e realitetit. Ai nuk e humb këtë rrugë kthimi, sepse  ai kërkon yllin e tij:
 
Nuk di ku më qet kjo rrugë
as të eci as të rri
nëse flas një mëkat
nëse heshti dy a tri
 
Sa e errët është kjo natë
edhe yjet i ka fshehë
kërkoj yllin e mëngjesit
në këtë natë natë të zezë
 
Kjo do të thotë që arti poetik e heton se realiteti është aq i pasur, ashtu sikundër është e larmishme jeta vetë.
 

2. Libri i dytë:
ose kërkimi i lirimit nga iluzionet
 
Kurse poezia vjen si ditar shpëtimi dhe urtie. Është ai ditar, kur njeriu është peng i shumë vendimeve në jetë, i prangosur nga shumëçka, por ai ëndërron të fluturojë, qoftë edhe imagjinativisht deri te yjet. Kësisoj, dorëshkrimi poetik merr formë, na ligjëron nëpërmes metaforës dhe figurës letrare, me urtësinë e fjalës na sugjeron se ku e kah duhet ta dërgojmë atë trastën e iluzioneve tona, pasi ajo është stër-rënduar aq shumë nga faktet e rënda të së përditshmes, nga zhurmat apo nga kronikat e zeza (Na mbyti heshtja/ zhurma na i prishi veshët/e fjalët lëshojnë mjegull). Mund të jetë edhe mot me erë e furtunë, një kohë përsëri e rënduar, pasi as vargjet nuk zgjidhkan asgjë! Madje, poeti dëshiron të çlirohet edhe nga ky iluzion. Kështu, te libri i dytë, përpos urtisë, na rivjen sërishmi përsiatja për kohën, tashmë me thënie më të begatshme lirike:
 
Poeti im i dashur
koha jote dhe koha ime një
 
janë ndërruar
vetëm numrat në kalendar
 
Asgjë nuk ndryshuan vargjet
(poezia ME MIGJENIN)
 
Edhe te libri i dytë vjen ajo përplasja dramatike e poetit midis realitetit dhe imagjinatës, midis jetës dhe frymëzimit.
 
Më janë thyer
krahët e imagjinatës
kroi i frymëzimit
ka shterur
e muzat
më kanë braktisur
 
Poezinë ai nuk e dëshiron vetëm si strehë të tij lirike. Ajo është venstrehim ku e shpall solidarësinë me dhimbjen, vuajtjen, kryengritjen kundër së ligës.
 
Çka t`i bëj
dhimbjes
çka t`i bëj
vetmisë e zhgënjimit
dashurisë e shpresës
kur të çohen në kryengritje
dhe të kërkojnë
strehim në vargje
 
Tashmë ai e shqipton të vërtetën e jetës dhe poezia bëhet dëshmia më autentike e gjallimit vetjak. Poeti tashmë e ka krijuar prizmin e fjalës së tij. Folësi lirik është feniks i krijimit vetjak poetik, pasi flaka e jetës ka marrë hove të reja, dhe dëshminë e kësaj flakë, poezinë, e ka shndërruar në hirin e vetvetes.
 
Kur reshjet
ta ndryshuan ngjyrën e flokëve
të vetmin mik pate mjerimin
 
U dogje nga vetmia
asnjë stinë nuk të përkëdheli
 
Hiri është dëshmi se aty ka pasur zjarr, ka pasur ngjarje e përjetime dramatike. Ti duhet të rilindësh nga ai hi, nga ajo dëshmi, si feniksi krijues.
 
t’i rizgjoj kujtimet e fjetura
të fëmijërisë
e të rilindem
 
këndon te libri i parë.
Apo:
 
Këndoje këngën e ecjes me bujë
këndoje atë këngë me lëvizje e besë
me zërin e zemrës këndoje he burrë
këndoje të tillë që ngjallë lind shpresë
 
te libri i dytë. Apo:
 
I doje ngjyrat
luaje kënaqeshe me to
 
Me të kuqen
atdheun rilinde
 

3. Libri i tretë:
nga qëndrimi dyshues deri te pasioni për jetën
 
Mirëpo, te libri i tretë, që në titull poeti e shfaq skepticizmin e tij, mosbesimin dhe qëndrimin e tij dyshues:
 
Në këtë natë këtë mesnatë kaq të gjatë
asgjë s’ka ndryshuar në rendin e yjeve
në etjet tregimet as mençurinë e pyjeve
mbetur si klithmë si mallkim si lëngatë
 
Nga ana tjetër, ekziston, pra, e vërteta e dinjitetshme, çfarë është vetë e bukura në jetë apo në art, me mbresa të pashlyeshme, aty ku folësi lirik e vë jetën e tij nëpër vargje. Folësi lirik vetëm mund t`i drejtohet Tjetrit: mbahu, miku im! Gjërat më me vlerë qenkan miqtë, ëndrrat dhe kujtimet. Janë vargje të jetës, sepse ky folës lirik e ka gjetur harmoninë e tij, jeton në lidhje të natyrshme e në pajtim me universalen. Qëndron më afër burimit të jetës. Edhe tani, te libri i tretë poetik, nuk është e habitshme përse poeti e përsos prirjen e tij për paralajmërime, qortime apo për profetizomë lirike, sepse vetë krijimi poetik i paraprin jetës.
 
Edhe këngën edhe këngën
desha ta fus në vargje
për t’i shëruar veshët
nga zhurmat e turmat
 
Desha të bëj vargje
me diellin e vendlindjes
me fjalët e nënës
me buzëqeshjen e vashave
... dhe këngën
 
Përpos të bukurës, poeti aspiron edhe të mirën në jetë, ndryshe, ekzistenca jonë nuk do të kishte kuptim.
 
Dita më e bardhë
në portën time
aromë pranvere
 
Ta përqafosh jetën, të bukurën, dhe ta jetosh me pasion atë, duke humbur e duke fituar në këtë lojë, siç thotë nganjëherë folësi lirik i kësaj poezie; kjo do të thotë se ajo iu takon atyre që dinë të shkojnë pas asaj që e duan.
Tone elegjiake e një tis prej baladash jehojnë gjithandej nëpër vargje. Humbjet e jetës kanë qenë të mëdha, rrënimet e vlerave po ashtu.
Tashmë në gjirin e realitetit të tillë, kaq pikëllues, përsëri kërkon rrugëdaljet, për ta gjetur arsyen për shpresë, për ta gjetur drejtpeshimin e vetvetes, kohës, për ta rigjetur forcën e tij. Ndryshe, një libri të mirë, po qe se i mungojnë mesazhet e tilla, atëherë te lexuesi lënë shijen e hidhur të dëshpërimit, të mbështjellë në lëkurën e trashë të mëkatit, siç shprehet me figurë poeti. Poetit i dhemb kur e shkuara largohet sa më shumë prej nesh me trashëgimitë e saj të vyera, dhe e ndien veten të lënduar, kur e ardhmja nuk premton diçka. Së këndejmi, përmes vlerave të realizuara artistike, poeti risjell gjithnjë ato lidhje të magjishme e të mrekullueshme me jetën, si duhet jetuar ajo, si i dhuron energji lexuesit. Ai bën art për njerëzit. Qoftë edhe me poetikën e kontestimit. Libri i tretë vjen si shumë e grumbullimit të përvojave krijuese dhe jetësore, si dhe i intensitetit e dendurisë së këtyre forcave dhe përvojave. Khalil Gibran do të shprehej: “E djeshmja nuk është veçse kujtimi i sotëm, dhe e nesërmja është ëndrra e së sotmes.”
Libri, në ciklin e fundit, ngërthen edhe lirika me përjetime të emocionit të bukur të dashurisë, si ndjesi e përjetshme e së bukurës, intimitetit, përkryerjes si kategori estetike:
 
Sa e sa herë të pata thënë
 
e përkryera është trillim i poetëve
po ti kurrë s’e kuptove
 
Ideali arketipor i poetëve për këtë ndjesi e për të bukurën, mbetet gjithnjë një realitet i ndërtuar artistik mbi modelin ideal të realitetit.
 

4. Në dalje
 
Lirika e Sinan Sadikut, e krijuar këtu, nëpër disa dekada e në këto hapësira, na dëshmon se këto kohë e hapësira janë tonat, me ne brenda nesh, jo thjesht si hartë gjeografike, por si entitet yni. Ato i kemi krijuar e mbrojtur me qenien tonë. Në to ecën e rrjedh koha jonë. Në të tre librat poeti përçon jo vetëm përvojën e tij të pikësynimeve dhe kundrimeve lirike mbi botën tonë dhe realitetin; por  na e dhuron edhe sintezën e bukur artistike për to:
 
Është
edhe engjëll edhe djall
edhe parajsë edhe ferr
 
Letër e shkruar
 
që e lodron i hunit e i konopit
është libri
(Poezia “Libri)
 
Përtej semantemës libër, poeti personifikon kohët, aty ku folësi lirik është banor i përhershëm dje, sot e nesër, si qenie gjithëpërfshirëse e ekzistencës sonë. Le ta themi, pra, që të tre librat janë kika a maja të këtij subjekti lirik të kohëve, me shpresën e ardhjes së një tjetër qenieje jetëdhënëse, humane, shpirtbutësie e shpirt-etnie:
siç e thotë në vargjet e fundit të librit:
 
Do të vish një ditë
kur acari ngrinë
me zjarrin e zemrës
ta ngrohësh shtëpinë
 
Dhe ti vjen e shkon
pret s’pret flet
asgjë nuk harron
as valët në det
 
Pothuajse, në të tre librat, ky subjekt lirik personifikon njeriun tonë kundruall së keqes së pushtimit dje, dhe kundruall së keqes së lakmisë e mallkimeve tjera mbi ne, në të tashmen. Është ndërgjegjja e tij që ligjëron me dorën e shtrirë të humanizmit.
Poetët janë ëndërrimtarë të papërmirësueshëm, siç na e thonë poezitë “Ëndërr poetike” dhe cikli “Midis ëndrrave” te libri i parë; “Nisma” te libri i dytë”; apo “Liria”, “Ëndrrat”, “Një zog më buzëqeshi” etj. te libri i tretë.
Pa ëndrra, bota mbetet e shkretë.

Nëntor 2021