Ibrahim Kadriu dhe romani "Të vdekurit e gjallë"

Recension nga Pal SOKOLI

Ibrahim Kadriu: "Të vdekurit e gjallë", roman, Koha, Prishtinë 2017

         Romani i shkrimtarit Ibrahim Kadriu, “Të vdekurit e gjallë” përfshinë një periudhë të caktuar kohore, një klasë politike të caktuar dhe gjithë krajatat e popullit në këtë rast të shqiptarëve të Kosovës gjithashtu në një hapësirë të caktuar. Prandaj edhe citatit, “Luftën e bëjnë heronjtë, qeverisin maskarenjtë dhe fitojnë horrat” te Viktor Hygojt, Ibrahim Kadriu ja ka gjetur fushat e shtrirjes ne Romanit e tij, i ka shtrirë personazhet sikur peshkatari i mirë rrjetën e peshkimit dhe i tërheqë rrëfimet e personazheve duke i lidhur mirë si një tërësi letrare. Ky roman përfshin një periudhe  gati njëshekullore dhe karakterizohet me studim historik ne kohe dhe hapësire të njohur gjeografike si  dhe përfshinë  njohuritë teorike, tematike te historiografisë përkatëse nga autori Ibrahim Kadriu.
         Fabula e këtij romani fillon me personazhin e parë  David Petriçin i cili i ofenduar nga një nofkë ofenduese “Derr shqiptari” nga i ashtuquajturi baba i tij Radomir Petriçi fillon dyshimi për identitetin e tij të vërtetë. Në fillim ja pashë për të madhe se përse autori deshifron aq herët përkatësinë e mundshme të tij nacionale, por pastaj pashë se ajo nofkë ishte një cytës dhe nxitës i ngjarjeve dhe e vetmi rast për ta kapërcyer depresionin qe kishte kapluar Davidin pasi i ashtuquajturi baba i tij ja përsëriste sa herë qe kthehej nga Cafe “Carica” në shtëpi të ai dhe e shoqja e tij Viktoria. Edhe pse kishte raporte te tilla me te ashtuquajturin baba, një ditë duke kaluar përskaj Cafe “Carica” sheh të ashtuquajturin baba qe kishte acaruar marrëdhëniet me miqtë e tij. Davidi i ndihmon babait te tij për te dalë fitimtar dhe dëgjon edhe nofkën tjetër” Kopil Shqiptar” për te dhe për Radomirin si baba i kopilit shqiptarë.
         Edhe pse nga ai moment Radomiri bëri kthesë në qëndrimin e tij ndaj Davidit, ky i fundit nuk ju nda kërkimit të identitetit të tij. Ne Spitalin e Paliqit, Davidi i gjënë të gjitha të dhënat për të dhe prindërit e vërtetë të tij. Agon dhe Blerina Dreni nga Prishtina ishin prindërit e tij. Shkrimtari ynë Ibrahim Kadriu këtë ngjarje e bazon në fakte historike dhe se ngjarja nuk është shumë larg nga rrethi shoqëror i shkrimtarit. Fati i rikthimit te Davidit është i përcjell me përjetime dramatike në jetën e tij. Për çudi si model të një shqiptari qe ai nuk i njihte më parë në Novi Sad,  e qe përmes Mirelës një studente nga Rumania njohu Bledar Prushin që është si protagonisti i dytë i këtij romani.
         Bledar Prushi- (para se të burgosët quhej Safet Proja) duke qenë dëshmitar i një ngjarje qe kishte ndodhur në magjistralen Deçan-Gjakovë kur në një postbllok të policisë serbe nen komandën e policëve u ndal një makinë me targa nga Peja-Pe dhe ju kërkuan dokumentet, vozitësi në vend të dokumenteve i tregoi tytën e një revoleje dhe vrau policin në vend. Edhe pse nuk kishte të bëj me rastin, u kap nga policia dhe u dënua me 4 vite burg. Safet Proja dy vite i mbajt në Dubravë dhe ishte dëshmitar i masakrës se Dubravës ku u vranë 170 dhe u plagosen 300 të burgosur. Safet Proja edhe dy vite të tjera i kaloj në burgun e Mitrovicës se Sremit dhe nga aty doli me identitetin e ri Bledar Prushi e jo me emrin e vërtetë Safet Proja. Derisa personazhi i parë Davidi( Diellori)kërkonte identitetin e tij, personazhi i dytë Safet Proja ikë nga identiteti i tij dhe vazhdon jetën me emrin e ri Bledar Prushi. Safet Proja gjoja ishte vrarë në mbrojtje të familjes se tij dhe si ushtarë i UÇK-së ju kishte ngritur një përmendore në oborrin e Shtëpisë se tij. Derisa ai me emrin Bledar Prushi jetonte në një podrum të një avokati qe Bledari e kishte shpëtuar nga një mbytje në lumin Danub e qe quhej Desimir Ristiç. Ky pas denoncimit te Radimir Petriçit ne gjykatë kundër tre paramilitarëve serb qe kishin vrarë dhe masakruar shqiptarë në Kosovë merr anën e Bledarit dhe Davidit dhe këmbëngulë ne dënimin me burg të kriminelëve të luftës; Zoran Mariç, Gojko Bazhdareviç dhe Nikolla Gavella. Rreth emrit te Safet Projes si ushtarë ishin krijuar mite te ndryshme trimërie nga një grup njerëzish të cilët kurrë nuk kishin kontribuar për bashkëkombësit e vet por kishin krijuar gjithashtu një identitet te rremë dhe përfitonin dhe qeverisnin.
         Bledari vendosë të braktisë vendlindjen dhe ti kthehet protagonistes tjetër të këtij romani Mirelës. Mirela ishte ajo qe i njohu në mes veti Davidin dhe Bledarin, lidhje kjo qe doli se Mirela ishte trashëgimtare e një shqiptari tjetër Adem Vrajolli nga Braina e Karadakut i cili kishte ikur në prag të luftës se dytë botërorë  në Rumani dhe ishte shpallur si i vdekur pasi nuk dihej për 50 vite për të. Pas 50 vitesh shkruan një letër dhe lajmërohet si i gjallë dhe kthehet motrës se tij te vetme të gjallë. Autori luan me personazhet, identitetin e tyre, duke u dhënë atyre role historike dhe realiste të përfaqësimit të se shkuarës, të sotmes dhe perspektivës. Kthimi i Ademit në familje pas 50 vitesh sikur në legjenda Konstantini Doruntinës ose në një të kaluar kthimi nga asqeri turk në familje, përfundon me lumturi ashtu siç përfundon edhe  Davidi- Diellori i cili e gjënë identitetin e tij si shqiptar dhe i kthehet jetës i lumtur të prindërit e vërtetë të tij Agoni dhe Blerina dhe të vëllai Diellori dhe Dafina. I vetmi qe vazhdoi aty ku e kishte lënë Ademi ishte Bledari qe kthehet të Mirela ne Rumani. Përgjatë gjithë romanit zhvillohet një dramacitet në kërkim të identitetit. Për masakrat, dhunimet dhe plaçkitjet gjatë luftës se fundit në Kosovë autori i nxjerrë në pah nëpërmes personazheve autor të krimeve. Bledari na mbetet borxh shumë në këtë roman se nuk u kthye në Kosovë identitetit të tij dhe ta rrënoj përmendoren e rrejshme dhe se bashku me të edhe gjithë përfituesit e rrejshëm rreth asaj përmendoreje. Davidi përmbysi vdekjen e vet si shqiptarë, përmbytë edhe jetesën e vet 23 vjeçare si serb dhe i kthehet jetës normale si shqiptar ne Kosovë. 
         Romani ka një sfond të besueshëm historik, ndërthurjet e pik vështrimit kundrejt një paanshmërie apo rindërtimi historik. Autori i ndërlidhë nëpërmes rrëfyesve  një proces të përvetësimit selektiv të së shkuarës dhe në përfaqësimin e një të tashmeje, cilësisht të dallueshme nga e dëshirueshmja. 
         Romani “ Të vdekurit e gjallë” na paraqitet si një rilexim kohe, si shtrat i kohës rrëfimtare, kohës si kujtesë shpirtërore, të kohës se sotme ku prapë ka ikje nga identiteti edhe pas 20 viteve liri dhe pavarësi, i kohës se Faruk Nezave dhe kohës se konfliktualitetit të brendshëm me dallime ideologjike. Romani ka njëzet kapituj dhe 285 faqe me një dramacitet qe lexuesin e mban pezull deri në përfundimin e leximit.