Rrjedhën e jetës së tyre nuk mundi ta ndali asgjë. As kur aq herë kishin pyetur: në ç´provë të vështirë paskemi ra? Dhe vazhduan të ecnin në heshtje nëpër atë grykën që formohej nga dy brigjet e një lumi të lazdruar që ma shumë ngjante si një përrua. Në shtratin e tij dukeshin gurët që ishin rrokullisur nga bjeshka, gurët e të gjitha ngjyrave, të renditur si eshtrat e brinjëve të krijesave të vdekura shumë kohë më parë.
“Të pushojmë këtu”, i tha Dashi, dhe pa pritur përgjigjen, u ulë. Dy tjerët e shikuan më një mëdyshje të dyshimtë, pastaj u ulën. Bënte freskët dhe prej grykës pa hënë vinte një frymë e ftohtë. Gjithsecili kishte zënë një guri, ishin mbështetur thua se po i mbanin të mos rrokulliseshin, dhe vetëm një guri ishte pa njeri. Aty kishin mbështetur mauzerin.
Katër burra me një mauzerë.
“Po, a nuk ka këmbësore tjetër pos kësaj?”, pyeti përsëri Dashi. “Prapë do të kalojmë nëpër këtë hyrje të zymtë shkëmbore, të ecim nëpër këtë përrua të ftohtë, duhet të ngjitemi në errësirën e kësaj gryke të llomitur?!... Shteg i tmerrshëm ky. A nuk ishte një mijë herë më i bukur vendi që lamë ?” Ai ua kishte hapur zemrën i dëshpëruar. I dëshpëruar se n´atë natë mos e humbte edhe varrin që e kishte menduar aq herë aty diku afër babait. Se mos gruas i prishej mendja dhe merr kojshin, se mos do t´i shtynte ditët dhe netët pa ia dëgjua më zërin saj, pa i marrë erë kurmit dhe aromës së saj...
“Jo, unë doja të rrija aty ku isha. Në fakt, mos ma merrni për të keq, por, që të mund të ketë njeriu një shok të vërtetë, duhet ta kishe ngrenë një thes krip. Unë aq krip kam ngrenë me ju, andaj, nuk kam dëshirë që as sonte ta krijoja heroin.” foli Dema që kishte ngritur kokën dhe shikonte gryken ku nuk dukej qielli. Në ato çaste të gjithë kishin filluar ta ndjenin të ftohtit dhe mendonin se nuk ishte e mundur të kalonin natën aty. As ata vetë nuk e kishin menduar se egërsira e natës do të shkonte aq larg. Asnjëri nuk e mblidhte trurin të thoshte se gjithçka i përngjante natës se dimrit ku bora arrin trashësinë mbi një metër, dhe kur era e fortë i shkoq lisat më rrënjë.
“Po ju me gjithë mend e thoni ketë?” - u tha Ademi dhe i dha shenjë Isakut që të vazhdonin udhëtimin. Sa e tha këtë, Isaku u ngrit në këmbë dhe në çast u zgjat me tërë gjatësinë e vet duke i shikuar dy të tjerët që akoma rrinin ulur. Nuk ishte përbuzje e as simpati shikimi i tij i zgjatur, me plotë ashpërsi. Nuk u tha asgjë përveç shikimit, asgjë përveç hamendjes për atë që thanë pak më parë. Sikur deshi t´u thoshte: “Ju njoh. E di që keni frikë të vazhdojmë edhe një hap të vetëm. E di si ndjeheni. Në asnjë mënyrë nuk mund ta heq nga mendja kryelartësinë e juaj të djeshme e të pardjeshme dhe frikën e kësaj nate.”
Me këto mendime u nisen drejt grykës së errët pa i parë as këmbët e tyre nga errësirë e zezë. Edhe Ademi e urrente natën të cilës në asnjë çast nuk ia kishte besën. Mbi të gjitha, ia kishte frikë edhe nga qetësia dhe hamendësim i tyre. Kishte frikë edhe kur për çdo gjë të tij ata pajtoheshin, i jepnin të drejtë, gjë që nuk i pëlqente. Kishte dëshirë që ai të shkonte pas hapave të tyre.
Kishin kaluar një copë rrugë, ishin gati të kalonim përroin duke shkelur mbi gurë dhe ishin mu në pikën ku do të zhdukej nga shikimet e tyre gryka, Dashi përsëri bërtiti:
“Ndaluni! Unë nuk mund ta bëj këtë, nuk jam gati”.
Thirrja e tij aq e papritur për t´u ndalur, përveç që tregonte se ndjente lodhje, tregonte edhe për një frikë të pa thënë. Në këtë çast nervozizmi i Ademit do ta shprishte qetësinë duke u egërsuar sikur Isaku të mos ndërhynte. Ai e ndaloi, mjaftoj vetëm shikimi për ta qetësuar nervozizmin e tij të tmerrshëm, me dijen dhe parandjenjën e padurueshme qe ja kishte tërhequr vërejtjen më herët se duhej të ishte i kujdesshëm. Duhet ta kishim kuptuar çdo gjë më herët.
“Mos keni dëshirë të ktheheni?” pyeti Isaku, dhe nuk e kishte përfunduar fjalën e fundit kur në mendjen e Dashit trokiti përgjigjja plot mllef, që të bërtiste po, se duhej të thoshte po. Dhe, njëkohësisht, sikur ua lexonte mendjen të tjerëve, derisa njëri prej atyre donte ti thotë: “Thuaj po, thuaj po!” dhe pas kësaj ju parafytyrua vetja i lidhur me një gjyle prangash në këmbe. Zëri që i vinte si jehonë mundohej ta mashtronte duke e lutur të thoshte edhe ky “po”, edhe pse e dinte shumë mirë se ketë nuk mund ta bënte. Mirëpo gjithë ketë llahtari mes ëndrrës dhe realitetit ia ndërpreu Isaku, i cili me dorën e zgjatur, ua bëri më dorë të ecnin pas tij.
Mes asaj lugine ku bora e bardhë dhe hëna që posa doli, i paraqiste si në shuplakë të dorës, të gjithë, krejt pa dashur i kthyen kokat edhe njëherë nga ato vise të dashura. Ajo që panë nga prapa ishte më e dhembshmja nga ç’kishin mundur të shihnin. Një pamje e pafund që dukej e zbehta dhe me një bardhësi të dobësuar nga bora, me ato ngjyrat falëse të natës që u përziheshin në pamjet që kishin përpara. Hijet që ecnin krahas tyre kishin një të zezë të ndryshkur me një magji të frikshëm të natës. Këtë degradim të natës më hënë që dikur kishte qenë e dashur dhe e këndshme për ta, tani po u shfaqej e shtrydhur brenda shpirtit, diçka që e falsifikonte fshehurazi ngjyrat e bjeshkës!
2.
Përsëri rruga kalonte përroit. Gurët ishin shumë të rrëshqitshëm. Ishte e lodhshme dhe marramendëse të ecje nëpër ata gurë natën. Në të njëjtën kohë shtegu i përroit filloi të thepisej dhe muret e shkëmbinjve të errët nisën t’i afroheshin njëri tjetrit, fryheshin dhe secili prej skajeve shfaqte një tentim keqdashës për t’u shembur pas shpine, për ti ndarë përjetë nga bota. Mbi shkëmbinjtë e verdhë të mbuluar me myshk rridhte një litar uji.
Ata po ecnin pas Isakut dhe shpesh më sytë e mbyllur nga frika e rrëshqitjes. Prijësi i kolonës po ecte edhe më shpejtë dhe çdonjëri ndiente se po të qëndronin një çast prapa, nata bashkë më përroin do ta përpinte. Të gjithë zvarriteshin të lagur, derisa muret e shkëmbinjve i afroheshin njëri-tjetrit mbi ta. Vetëm Dashi, çuditërisht më një zë që mezi e dëgjonte edhe vet, filloi të këndonte një këngë të vjetër që aq pak e kishte kënduar gjerë atë natë. Ishte këngë ngushëllimi. Me zërin e tij të frikësuar sikur mundohej ti jap vetes forcë. Ndoshta donte t´iu jepte edhe të tjerëve zemër, t´ua kthente mendimet andej nga akoma s´ishte vonë. Të hiqni dorë nga kjo rrugë e pashpresë. Ai kishte pritur që edhe Dema t’i bashkëngjitej këngës së tij. Por ai s´ishte i disponuar për të kënduar. E ky, s’pushonte të këndonte. Derisa ai nuk i ndihmonte në këngë, më siguri po ngatërrohej me mendimin, se në atë çast kënga do të kishte vetëm një kuptim: nesër s´do të kthehem në shtëpi. S´do të kthehemi mbrapa! Ishte e pamundur të mos e vrisje mendjen për atë që kishte lënë pas.
Por gjithçka ishte vonë. Isaku lajmëroj se po i kapërcenin hapat e fundit të përroit, pas të cilit nuk kishte më kthim. Lotët u shfaqen në faqet e gjithsecilit. Pas kaq kohe kishin marrë guximin të qanin. Shikuan njëri tjetrin, dhe të gjithë shpërfillshëm më një zë që humbiste diku përroit kënduan. “Kur ta ndiejmë zanin tand/ dek me kon qohna në kamb... ” Tani ngjitja ishte më e lehtë, nuk ndiheshin të detyruar të shkonit pas Isakut, e nga lodhja sikur nuk mbeti asnjë gjurmë. Gjithnjë e më shumë po hapej qielli i kaltër mbi borën e bardhë kur Isaku u tha:
“Kaluam përtej...Nuk ka ma ndjekje... Do ti biem asaj lugine, mes atyre dy kodrave, malit, përroit derisa të takojmë dike.” Dhe priste që të gjithë ta përqafonin vullnetin e tij më fuqishëm e më thekshëm, derisa shikonin atë rrugën imagjinare që ua tregoj.
Qielli vazhdoi të hapej e shtegu të shfaqej asaj ngushticë të gjata.
“Gjithçka e njëjte; bora, përroi, nata, rruga, ngushticat e bjeshkës... Andej borë, e këndej dimër.” tha Dashi.
Askush nuk foli.
Jo larg, më poshtë majës, ata dolën nga pylli ku reflektimi i diellit mbi borën ua mbylli sytë, dhe kur i hapen prapë, e panë veten tek qëndronin të lirë në shpatin e zbardhur, me një hapësirë të pafund dhe mbi kokë po u rrinte bjeshka e kërrusur. Dielli dhe qielli ishin prapë aty, kur ndaluan në anën e epërme të një katundi. Po qëndronin mbi një kodër si figura që ngjanin në njerëz të zbritur nga një botë tjetër.
Ishte një katund i çuditshëm. Dukej si një peizazh i përrallave, por s´po duroheshin deri sa të takonin dike. Ishte vështirë t’i qëndroje atij shikimi, vështirë ishte ta dëgjoje se si u vërsulen qentë, dhe, mbi të gjitha, ishte e frikshme qëndrimi aty. Të vdisje ishte lumturi e pabesueshme, të rrije aty, mes atyre qenve dhe tytave të pushkëve që ua kishin drejtuar, ishte dhimbje e paemër. Diçka duhej të ndodhte tash, menjëherë; ndryshe, ata dhe bota që po i rrethonte do të ngurtësohej nga lemeria e kafshimit të qenve. Po ndjenin tek vdekja po drithëronte në trupin dhe shpirtin e tyre si zjarrmi. Por burrat me pushkë që i vështronin me kureshtje pamjen e tyre, i ndaluan qentë. Derisa ata i pyesnin, në i kishin parë diku rojet e kufirit, gratë i largonin fëmijët që po afroheshin.
Pasi ua morën mauzerin, i shpunë përpara prijësit të katundit.
Ishte fillimi i rrëfimit të historisë se atij udhëtimi në natën e vështirë të dimrit me dy shok borë...
Keine Kommentare:
Kommentar veröffentlichen