Poezi nga Perikli Jorgoni

Perikli Jorgoni

VRASJA NË MESNATË

Kushtuar martirëve të demokracisë, poetëve të pushkatuar, 
Vilson Blloshmit e Genc Lekës.

1.

I deshnin trëndafilat e agut të mëngjesit,
dhe cicërima zogjsh mbi degët e një plepi.
I dehte bar i freskët që tundej si i dehur,
kur frynte fllad i prillit në prozhmet hijedendur,
kur çelte lulekaçja, zambaku e manushaqja
dhe karafilit zinte i skuqej flakë faqja,
dhe shpesh i kishin parë të tretur në mendime
në zallin e Shkumbinit që rridhte me rrëmbime,
të ndiqnin të përhumbur një tufë harabela,
që humbnin përtej shpatit ndër gryka e humbella,
të ngazëlloheshin porsi çunak i mitur,
kur ndonjë flutur futej në treme pa trokitur:
Nga ngjyrat që përndizen në muzg si pa kuptuar,
Kur dielli kapton kreshtat me ar duke i praruar.

2.

E gjitha kjo çudi e bukuri e rrallë,
i bënte që të ndihen tamam si në përrallë.
Ta ndjenin plotësisht gëzimin që fal jeta,
megjithëse mjerimi, kasollet tek këneta,
përndjekja që i ndiqte ngado nga pas si hije,
dhe pse ishin nga fisi që në gjema stuhije,
në mote lufte e hallesh u sulën mu në ballë
nën breshërimë predhash ndër ckërka e në male. 

3.

Visoni si dhe Genci në fshatin e Bërzeshtës
Kish lindur në një strehë që ishte afër vreshtës,
e cila kish përkundur në djep prej ahu e lisi
mjaft bij e vajza-nure që i nderonte fisi,
por ndryshe nga të tjerët kish shpirt më fort të dhembshur,
një shpirt që fërgëllonte e ndizej papandehur,
që dehej pas një ylli a pas një drapër hëne,
a prekej dhe qante nga dhimbja e një nëne,
Që errej dhe ngrysej, kur shihte nëpër ara,
fytyra pa gëzim, të ligura, të vrara,
Që dridheshin nga era e mardhnin keq nga shiu,
si frigonte zhegu, acari e veriu.
Ndaj heshtas pyeste veten, gjer kur këta të mjerë
Do heqin e mundohen kështu kaq mot si skllevër,
s’do kenë aq para, ta përballojnë jetën,
mos t’i kërrusë puna në baltë a tek këneta.
Në galeri miniere, në shpate e zgafella,
shpesh pa ca dru në vatër, që mund t’u ngrohej gjella,
t’u ngrohej trup i mardhur edhe t’u thahej djersa
nga kaq rropatje e rendje tek stalla a lëpjeta.

4.

Dhe rritej, hidhte shtat dhe krahas kazmës, shatit,
mundohej të mësonte, të dinte nga i ati
më shumë e të njihte nga bota mjaft të fshehta,
se ç’ishte historia, se ç’ishte arti e shkenca.
Ndaj plot me zell mësoi dhe gjuhën e Balzakut,
tek prehej nën një lis a natës bri oxhakut.
Nisi që të lexonte Hygoin e Mysenë,
Bodlerin e Rembonë, Stendalin e Volterin.
Këta mjeshtër të rrallë, artistë e mendimtarë,
ashtu si dhe De Rada, Naimi e Lazgushi
i hidhnin brenda shpirtit musht mjalti e afshe prushi,
ndaj nisi edhe vetë t’i falej poezisë,
që po i çelte sythe si lulja e qershisë.

5.

Dhe poezia erdhi një mbrëmje mes janarit,
me çap të lehtë hyri nga lesa përtej gardhit,
u fut në dhomë brenda, ku vatrës ndizej zjarri,
teksa përrenj e pellgje i ngrinte keq acari,
teksa dëbora fushat e lugjet me savan
ngado po i mbulonte në heshtje anembanë,
Sa dukej vetë Zoti ish dergjur e kish vdekur,
mes reve ndrinte hëna e ftohtë dhe e mekur.
Dhe teksa shihte heshtur menduar në dritare,
Ku lule bore ngrinin në degë e ndër xhame,
Iu duk Vilit ky terr dhe gjithë kjo rrafshirë
T’i ngjiste Saharasë pa jetë e shkretëtirë.

6.

Kështu nisi të bënte gjithnjë edhe më dendur,
Mjaft vjersha nëpër zaje, në pyll a duke u endur,
Në dhomë natës vonë, teksa mikja e shtrenjtë
Me shtiza thurte triko e pupa heshtas e qetë
Për foshnjën që do linte e do mbushte shtëpinë
Me qarjet e me zërin plot trilthe e kumbim.
Porse Vilsoni s’mund ta shihte dot Enrietën,
I befën që me natë tek pragu tre surretër,
Me urdhër që të vinte me ta për disa punë,
U shtang e ngriu Diana, kaq net nuk fjeti gjumë…

7.

Dhe shpejt pas hetuesisë në skuta e bodrume
E nxorrën në Librazhd në gjyq përpara turme
Marroke e trumpirë, që mbushte kinemanë.
Iu sulën me tërbim, e nxinë dhe e shanë,
I thanë armik e vegël e verbër e reaksionit,
që pret t’i vejë minat këtij ngadhnjimtarit tonë,
me dhimbje i vështronte Vilsoni, ligur, zbehur,
edhe i vinte keq sa tepër ishin dehur,
sa fort u ishte errur gjykimi e mendja e shkretë,
sa s’dinin ç’ish gënjeshtër e ç’ishte e vërtetë!
Se rronin edhe vetë në një mjerim paanë,
me një shpërblim të pakët, pa një para mënjanë,
të mbyllur në bunker, ngujuar e harruar,
me ankthin e një sulmi të mundshëm pa pushuar,
kur kasta pushtetare sundonte, bënte pallë,
e dehur nga fjalimet me mençuri të rrallë.

8.

I mbyllur në qeli në pritje të dënimit,
I mirrte arratinë si zog i lirë mendimi,
i shkonte tek e ëma, tek baba, gruaja e mjerë,
që s’do t’i qeshte buza nga gazi asnjëherë,
që do ta rriste foshnjën me mund dhe e përçmuar
si grua e një qyqari nga shteti të dënuar.
Vilsoni u kërkonte me shpirtin e zhuritur
Të falur për andrallat, që krejtësisht papritur
U kishte sjellë. Ai s’kish bërë asnjë faj.
Si mund të bënte krim një shpirt si qiell në maj,
Një shpirt që për të mirën, të bukurën, njerinë,
Do mbante si Atllasi dhe dheun përmbi shpinë.


9.

Nëpër qeli, kaushe të ngushta e plot morra,
Mjaft shpesh ta prishnin gjumin gjer orët më të vona,
Gjersa kapitja e ditës, nga pyetjet, torturat,
nga fshikujt e kamzhikut, nga darat e nga urat
e ndezura që trupin e bëjnë gjithë plagë,
e mposhte acarimin, bezdinë e paduruar
nga morri, tartabiqi që sulen të harbuar,
me një tërbim të çmendur ndër kofsha e ndër llërë,
ndër sqetulla, ndër ije, në gjoks e prapa zverkut,
sa prush të ndizet gjaku, të luan tepeleku,
dhe sillesh nëpër shtresa dhe s’gjen aspak prehje,
gjersa nervat e lodhura lëshohen krejt në shkrehje.

10.

Nga morsi nëpër mure nga kthinat në qelira,
mësonin ç’kishte ndodhur, si ishin njerëzia,
kush ishte futur brenda, dhe kush ishte dënuar,
dhe kujt i kishin thyer me hekur brinjë e duar…
Prej tij Vili mësoi se dhe vëllai i vogël,
Bedriu si dhe Genci në burg ishin prej kohësh.
Ai e dinte mirë se dhe këta të mjerë,
që hiqnin e lëngonin në këtë burg skëterrë,
asgjë nuk kishin bërë, se ishin krejt pa faj,
si mijëra në burgje e kampe në çdo skaj,
që zhgrryheshin ndër balta, ndër puse e miniera
që qull i lagte shiu e i përthante era,
që shpesh s’kishin të hanin as edhe një copë bukë,
kur mjaft zagarë e laro, mjaft skutha e makutë,
mjaft vemje e hafije, mjaft krimba e lajkatarë
si në Olimp jetonin në dimër e behar. 

11.

Pastaj pas disa ditësh me Gencin në makinën
E burgut shpejt i hipën me pranga e zinxhirë.
I zbritën në mes natës tek zalli buzë lumit,
ende pëllumbi e çafka nuk ishin zgjuar gjumit,
dremisnin lepuj, ketra e dhelprat nëpër shkurre,
dhe vetëm hëna ndrinte në qiell plot gaz e nure.
Nga Krasta era frynte e ngrinte dallgë e valë
Në rrjedhën e Shkumbinit që shkiste pa u ndalë.
Ata i ngjisnin kodrës në shtegun e përpjetë,
gjersa toga arriti në rrahun shurdh e shkretë.
Ku nën një trung prej arre si varr nxinte një gropë.
Ata s’mendonin vdekjen, se iknin nga kjo botë,
u kish rrëmbyer shpirtin kjo natë magjiplotë,
përplot aroma lulesh e vesë si pika lotë.
Me këtë qiell të kthjellë e ajër të dëlirë,
me yjet përreth hënës si perla e xhevahirë. 

12.

Me pamje hijerëndë u erdhi prokurori,
nën dritën verbimtare që hidhte prozhektori:
“Ç’dëshirë të fundit kini, na flisni shkurt e prerë,
se fort ma plasët shpirtin me heshtjen pamjevrerë,
Tani s’u mbetet tjetër veç varri pus i ftohtë,
asgjë s’mbeti nga ëndrra murrake dhe e kotë”!
Ia ktheu Vilsoni trim: – O prokuror mavrija,
si mund të mbajë dheu një djall porsi lubia,
një krimb edhe nepërkë si ti, o faqenxirë?! –
Edhe me mllef gëlbazën ia hodhi në fytyrë.
U pre e u bë akull, i çmendur nga marazi
I bëri shenjë togës e toga armët shprazi,
Me breshëri qëlloi mbi këta djem krenarë,
U tundën, u lëkundën, u shembën përmbi bar.
Prej këmbësh i tërhoqën, i flakën mu në gropë,
Poetët plot me ëndrra, pa kujë e pa lotë.
Sikur të ishin qenie pa shpirt e pa një vlerë,
Dhe dheu i mbuloi t’i kish në gji ngaherë.

13.

Po si munden të vriten dy djem kaq shpirtkulluar,
Dy shpirtrafluturakë kaq fort të dashuruar
Me shushurima gjethi e dallgëzime deti,
Me qeshjen e një foshnje që guguron tek djepi,
Me ëndrrat e një nëne, me mallin e një vajze,
Me flatrat e një zogu që ulet në parvaze:
Dy djem që për ngadhnjimin e dritës e të jetës,
S’i trembte honi i frikshëm e ckërka e së përpjetës.
Guhatja e skëterrës, ngërdheshja e tiranit,
Kalvari mes galerash, hendeqesh e kallkanit,
Dhe pse ende mjaft ditë plot gaz e ëndërrime
I prisnin të jetonin me shpresa e dëshirime,
Dhe pse si tel vjoline i drithëronte jeta,
Që çelte sythe e gonxhe, dhe nëpër plasa e shkrepa.
Dhe pse iu desh të vdisnin në lulen e rinisë,
Kur shpirti u përndizej nga prushi i poezisë.

Tiranë, më 10 - 14 mars 2003




KUJTIMI I NJË NATE DIMRI

(Kushtuar mjekut, Jorgji Jorgoni)

1.
Në breg të detit Jon, tek rrija anës shkëmbi
E shihja dredhka ere mbi shkumën si argjendi,
Në mend më erdh një natë dimrake plot me erë,
Kur nja tre arixhij trokitën m’u në derë.
Një burrë e një grua me një çunak të mitur,
Të zbehtë e të mekur, me ballin e djersitur,
Me sytë si thëngjilli e flokët drudha-drudha,
I lodhur, i munduar nga ethet e nga udha.
Mbështjellë me velenxë po dridhej e kish ftohtë,
Dhe pse me gojë s’mundte një fjalë, të na thotë.

2.
Babai u hapi derën, dhe pse i shqetësuar
Nga këta endacakë, që erdhën pa i ftuar.
I futi brenda dhomës, ku bubullonte zjarri,
T’u thahej trupi i lagur e frymë lehtas t’u marri.
Fëminë që lëngonte e pa dhe shkurt e prerë
U tha: - Këtu të rrini, se s’duhet nëpër erë
Në këtë shi të dendur të merrni udhën prapë!
Fëmija do kujdesje... - E gjithë atë natë
I ndenjti përmbi krye, gjersa e kaploi gjumi
Çunakun që më s’dridhej e flinte si pëllumbi.
Dhe prindërve të gjorë, me vetullat si xhufka,
Iu ngroh gjaku i ngrirë edhe iu qeshi buza.
Nuk ndjenin atë tmerr si re kallkan, e nxirë,
Që shpirtin ua ndrydhte dhe fare i kish mpirë.

3.
Ndaj sa agoi, kurbati nga shtresat në mes sheshit
U ngrit e mblodhi rrobat, se jashtë ndrinte mëngjesi.
Por para se të shkonin sërisht në breg të lumit,
Tek çadrat që i ngritën mes xunkthit edhe kumit,
Desh mjekut të palodhur, me zemër kaq të bardhë,
T’ia puthte të dy duart, t’i thonte nja dy fjalë:
- Nuk kam si ta shpërblej, doktor, këtë të mirë,
Se rrojmë me mundim një jetë të vështirë,
Me kuaj, me kanistra, me falle e gërnetë,
Mundohemi ta shtyjmë këtë jallane jetë.
Por s’dua që të ndahem kaq shkaras, duarthatë,
Pa të të dhënë për mundin prej meje një dhuratë.
E nxori prej një cohe të hollë prej mëndafshi
Një byzylyk prej sermi, që në sënduk e pati.

4.
U prek në zemër mjeku, i foli qartë e shtruar:
- Gjithçka, o burrë i fisëm, me ar s’duhet paguar,
Se lumi e merr botën, në shtyhet nga paraja,
Që bëhet si lubi, kur të mbërthen tahmaja.
Ti mbaje byzylykun, se ka më tepër vlerë,
Se mundi i një nate me ngricë e me erë.
Kur djali të martohet, vendosja mu në dorë
Mes luleve sorkadhes plot nur e me kurorë.
Në u kujtofsh për mua, i gjallë a në dhe tretur,
Ti ngrima një dolli, për të më përshëndetur.

Durrës, më 1 nëntor 2012




ME FËRFËLLIMA FLATRA MJELLMASH…

- Poemë -

(Artistit të madh popullor, Isuf Myzyrit)

1.
Fryn erë e prillit, ndër rudina çel lule kaçja e trëndafili,
Nëpër korije e kopshtije këndon thëllëza e bilbili.
Nga fletë e hapur e dritares kumbojnë befas krejt papritur
Ca tinguj fyejsh e vjolinash me cirka yjesh të stërpikur.
Ca tinguj që nga fund i shpirtit gufuan tek Isuf Myzyri
Me fërfëllima flatra mjellmash, me flaut flladi e zefiri!

2.
Më zgjuan e më ngrohën shpirtin me ëndrra, ç’kohë e harruar,
Kur bridhja ndër lëndina bjeshke me çap të lehtë e të gëzuar
E prisja mjaft i paduruar të skuqnin kreshtat nga agimi,
Tek fekste vesa nëpër gjethe e fushave çmendej tërfili;
Kur zjarr i shenjtë i dashurisë na ndizej nëpër rremba gjaku
E gjak i vrullshëm e rinor na grishte udhëve tej pragut!

3.
Me ç’zjarr hyjnor t’i ngrohu këngët, me ç’vrull e dehje të mahniti!
Se ç’tinguj dhembshurisht të shtrenjtë sulmuan përmbi ledhe shpirti!
Ç’m’u derdhën me rrëmbim e gaz si rrjedhë e çmendur e  rrëkeve,
Kur kris stuhia edhe retë përflaken, ndritin prej rrufeve!
Ç’m’u zgjuan ëndrrat që më flinin, lodhur nga brinja e rrëpira,
Ç’më morën mbi të tyret flatra, mbi maja, kodra e rudina!
Ç’më derdhën mjaltë e balsam mbi plagë shpirti të rinuar,
Ku djeg si flakë flakadani flaka e jetës papushuar!

4.
Ti s’iu përkule kajmekamit, as fajdexhiut e zengjinit,
Dhe shpesh pa zjarr e i pangrënë të gjeti muzgu e thëllimi.
Nuk rende ndër salla sarajesh në valle jevgash e dylberësh,
Ku sytë t’i verbon shkëlqimi i kaq stolive e fenerësh!
Si qen nuk lehe pas parasë, nuk more poza prej servili,
Se shpirt i brishtë e fisnik kish flatra engjëjsh si safiri,
Prandaj s’pranonte të njollosej ndër vese, krime e orgjira,
Ku turrej turma laramane në hone shtjellash të pështira;
Ku çdo grabitës e makut për plaçkë sulej, për fitime,
Se llurba e llumi i moçalit s’ka këto hove e synime!
Nuk ndjen dot dhimbje për të tjerët, nuk jep asgjë nga xhepi e vetja,
Nëpër intriga e në kurthe i ngryset dhe i ikën jeta!

5.
Prandaj të theri shpirti i dhembshur, kur pe si shtypej rob i mjerë,
Si mirrej nëpër këmbë e hidhej mes ciknës në kallkan e erë;
Si mardhte burgjeve të akullt, se nuk duronte skllavërinë,
Si hiqte e rropatej keqas me një mal hallesh përmbi shpinë!

6.
Nuk kishe tjetër, veç shtëpisë, jo larg nga Urë e Zaranikës,
Ku ndër ullishte flladi fryn nga Krasta mes zhegut zhuritës,
Edhe nga zalli ndihen qartë cijatje zogu edhe shtergu,
Dhe kur tërbohet lumi sulet si bishë e egër përtej bregut.
Por njerëzve që fort i deshe u fale pa asnjë kamatë,
Pa një deftesë prej sarafi, pa një shpërblim e një dhuratë
Gjithçka të çmuar që në shpirt buloi në çdo cast krijimi,
Çdo poezi e melodi, çdo dhimbje e dritë ngazëllimi!

7.
Edhe gjithçka ia deshe jetës, dëborat, flladet e stuhitë,
Takime miqsh nëpër taverna, ku ngrihen e zbrazen dollitë;
Vrapime kuajsh, gaz fëmije, përndezje ëndrrash dashurie,
Një sy drenushe që të qesh edhe të josh nëpër lamije,
Në skuta e të fshehta strehe, në udhë e shtigje me mistere,
Teksa ndër rremba valon gjaku e dehesh si nga gulfa vere!

8.
Dhe s’kishe faj se mëkatoje, mendja të shprishej edhe s’dije
Në cilin det edhe liman të ndalje në harbim stuhie.
Se s’desh t’ia dinte dashuria nga të vërtiste e të përplaste,
Kur qeshje vajzash nëpër ajër jehonin plot me dhelka e naze!
Se kishe lindur që t’ia doje çdo lloj miklimi plot çudira
Kësaj jetese që na fal dhe dhimbje, dhe vrulle të lira.
Dhe si një zjarr që s’ka të shuar të digjej shpirti prej pëllumbi,
Që shpesh në ngjitje e gremisje të shkau mendja, por s’të humbi!

9.
Edhe tani në kohë tjetër, kohë e zbulimeve kozmike,
Porsi një zog vjen shpirti yt plot shpërthim ndjenjash mjaft fisnike,
Të na shpërfaqi meloditë, mbrujtur me mall, me gaz e dhimbje,
Ku trëndafili hap petalet e vesa ndrin si lot fëmije,
Ku fryn një fllad që zgjon përbrenda në gji plot dallgë e shungullima
E dashuria ndeh mbi ne një qiell plot yje e shkreptima,
Dhe ndrin përjetë kaq e freskët, kaq me hare e vrull rinie,
Sa frymë merr porsi e gjallë nëpër çdo tingull melodie!

10.
Dhe nuk ka vdekje për njerinë me shpirt të madh edhe të gjerë,
Atë e ndjejmë gjithnjë pranë, si mik troket në prag ngaherë,
Me ndonjë fjalë a një varg, me bëma lufte e guximi,
Me një kujtim a plagë plumbi, që jetën zgjon risht nga harrimi!
Nuk vdes njeriu që la gjurmë, njeriu i punës dhe i mirë,
Që s’u kursye, të mos kishte mbi dhe më lot e errësirë.
Na vjen me pjalm e fjollë bore, me erë lulesh, fëshfërime,
Me melodinë e një valsi a brirë ëndrrash plot kumbime
Dhe zgjon në shpirtin, që s’u tha gjithçka të dashur e të shtrenjtë,
Dhe jetës i fal mjaft kuptim, e bën të gjallë e të vërtetë!

Durrës, më 24 nëntor 2010




SPIRO BELLKAMENI

1.
Dhe vjen si erë, dhe shkon si erë,
Dhe pse nuk është erë,
Por trim azgan me tallagan
E vezme me fishekë.
Koburen nxjerr, në ballë e merr
Kadiun, zbehur, mekur,
A një gallof, dhespotin Fot
E plas përdhe të vdekur.

2.
Edhe kjo ndodh, si gjithnjë ndodh,
Sa hap edhe mbyll sytë.
Taverna mbet, pa zë, e shkretë,
Veç me një tis të tymtë.
I sulen pas, plot me maraz,
Hafije e xhandarë.
Por shpejt u shket nëpër shkorret,
Ndër ledhe e mullarë.

3.
Pastaj mbi kalë endet në mal
Me çetën luftëtare,
T’i ngrejnë pritë në çdo koritë
Koshadhes zullumqare.
Dhe befas zbret risht në qytet
Nga shtegu nëpër thekër,
Veshur tebdil si një veqil,
A një dervish me mjekër.

4.
Dhe sa u gdhi, si me çudi,
Korça dëgjoi e qeshi,
Se mbrëmë i fshehtë, me dhjetë vetë,
Erdh Spiro Bellkameni,
Se tej në burg, shpejtas në muzg
U hap dera, të nxjerrë
Shokët e tij e mbi dori
U zhduk sërish si erë.

5.
Dhe s’ka mbi dhe gjëmë e rrufe,
T’ia presë vrullin, hapin.
Nuk ka mallkim dhe as dënim,
Në gjak akull t’i kallin.
Nuk ka as top, rrebesh e shqotë,
Ta trembi e ta ndali,
Ndaj breg më breg dhe krep më krep
Sulet si shqipe mali.

6.
Ndaj vjen si erë, dhe shkon si erë,
Dhe s’është aspak i qetë.
Gjithnjë vrapon, ku e kërkon
Detyrë e luftë e rreptë.
Dhe ngjit një mal, a zbret një zall
E ec plot mall nën hënë,
Që pa zinxhirë edhe të lirë
Ta shohim mëmëdhenë.

Durrës, më 26 tetor 2012